Điều chỉnh hoạt động nghe cho người học không tin vào khả năng của mình

Tổng quan

Giới thiệu khái niệm Self-Efficacy (Năng lực tự thân)

Self-efficacy, hay còn gọi là năng lực tự thân, là khái niệm đề cập đến niềm tin của cá nhân vào khả năng thực hiện một nhiệm vụ cụ thể. Trong môi trường giáo dục, self-efficacy đóng vai trò quan trọng trong việc hình thành sự tự tin và động lực học tập. Những học viên có self-efficacy cao thường tự tin vào khả năng của mình và sẵn sàng đối mặt với các thách thức, trong khi những học viên có self-efficacy thấp lại thường né tránh những nhiệm vụ khó khăn vì lo sợ thất bại.

Tình trạng của học viên có self-efficacy thấp trong học nghe

Trong quá trình học tập kỹ năng nghe, học viên có self-efficacy thấp thường gặp khó khăn lớn. Họ dễ dàng bị áp lực trước những bài tập nghe phức tạp, thường lo lắng và thiếu tự tin khi đối mặt với các thử thách. Ngược lại, những học viên có self-efficacy cao có thể cảm thấy thiếu sự thử thách nếu bài tập quá dễ dàng. Điều này đặt ra yêu cầu cho giáo viên phải điều chỉnh phương pháp giảng dạy sao cho phù hợp với nhu cầu của từng đối tượng học viên.

Giới thiệu nội dung bài viết

Bài viết này sẽ trình bày các phương pháp điều chỉnh bài tập nghe sao cho phù hợp với học viên có self-efficacy thấp, đồng thời đảm bảo rằng học viên có self-efficacy cao vẫn được thử thách và phát triển. Những giải pháp này không chỉ giúp nâng cao khả năng nghe mà còn giúp học viên phát triển niềm tin vào bản thân, tạo động lực học tập mạnh mẽ hơn.

Đặc điểm của học viên có năng lượng tự thân thấp

Thái độ ngại thử thách

Học viên có self-efficacy thấp thường gặp khó khăn trong việc đối mặt với những bài nghe khó hoặc các tình huống nghe mới mẻ. Sự thiếu tự tin vào khả năng của mình khiến họ có xu hướng né tránh các thử thách phức tạp và tìm kiếm những bài tập mà họ cảm thấy "an toàn" hơn. Theo nghiên cứu của Bandura, self-efficacy có ảnh hưởng mạnh mẽ đến cách học viên tiếp cận và đối phó với các thử thách [1]. Họ thường sợ rằng việc đối mặt với những bài nghe phức tạp sẽ dẫn đến thất bại, từ đó tránh những nhiệm vụ yêu cầu nỗ lực lớn. Điều này khiến họ mất đi cơ hội phát triển kỹ năng nghe và thiếu sự tiến bộ. Thực tế cho thấy, "học viên với self-efficacy thấp thường chọn những nhiệm vụ dễ dàng hơn để tránh cảm giác thất bại" [2,tr.106].

Lo lắng và thiếu tự tin trong quá trình học

Lo lắng là một yếu tố tiêu cực thường gặp ở học viên có self-efficacy thấp, đặc biệt khi đối mặt với những nội dung nghe phức tạp hoặc chưa quen thuộc. Không chỉ xuất phát từ việc hiểu bài nghe, lo lắng này còn đến từ nỗi sợ bị đánh giá sai hoặc không đạt yêu cầu từ phía giáo viên và bạn học. Theo Pajares, self-efficacy thấp thường đi kèm với lo lắng và thiếu tự tin khi học viên gặp phải các tình huống yêu cầu sử dụng kỹ năng ngôn ngữ[3]. Học viên thường không dám thể hiện khả năng của mình và tự đánh giá thấp bản thân ngay cả khi nội dung bài nghe tương đối dễ. Nghiên cứu cũng chỉ ra rằng, "học viên với self-efficacy thấp có xu hướng tránh những tình huống mà họ tin rằng sẽ khiến họ cảm thấy bất lực" [4,tr.254].

Thiếu khả năng tự điều chỉnh

Một trong những hạn chế lớn của học viên có self-efficacy thấp là khả năng tự điều chỉnh chiến lược học tập của mình. Khi gặp khó khăn trong việc hiểu nội dung bài nghe, họ thường không biết cách điều chỉnh chiến lược nghe để cải thiện. Theo nghiên cứu của Zimmerman, self-efficacy có vai trò quyết định trong việc học viên có khả năng tự quản lý quá trình học tập hay không [5]. Thay vì thử nhiều cách tiếp cận khác nhau, học viên dễ dàng nản lòng và từ bỏ nỗ lực. Điều này không chỉ làm giảm hiệu quả học tập mà còn ngăn cản họ cải thiện kỹ năng nghe một cách lâu dài và bền vững. Như Bandura đã chỉ ra, "self-efficacy ảnh hưởng trực tiếp đến việc một cá nhân có tiếp tục theo đuổi nhiệm vụ khi gặp khó khăn hay không" [1,tr.204]

Các phương pháp điều chỉnh bài nghe để phù hợp với học viên có low self-efficacy

Phân loại mức độ bài nghe

Để hỗ trợ học viên có self-efficacy thấp, việc chia nhỏ các bài tập nghe theo từng cấp độ khó là yếu tố cốt lõi giúp họ dần làm quen với quá trình học nghe mà không cảm thấy quá tải. Bằng cách phân loại mức độ bài nghe từ dễ đến khó, giáo viên có thể tạo ra một lộ trình học tập rõ ràng, giúp học viên từ từ thích nghi và từng bước cải thiện kỹ năng nghe của mình.

Bắt đầu với các bài nghe đơn giản

Trong giai đoạn đầu, giáo viên nên cung cấp những bài nghe với nội dung đơn giản, ngôn ngữ dễ hiểu và tốc độ chậm. Những bài nghe này nên sử dụng các từ vựng quen thuộc và cấu trúc câu cơ bản, để học viên dễ dàng theo dõi nội dung mà không gặp nhiều trở ngại. Ví dụ, các bài nghe có thể xoay quanh những chủ đề thông dụng như giới thiệu bản thân, thói quen hàng ngày, hoặc các cuộc hội thoại đơn giản. Khi học viên có thể thành công với những bài nghe này, họ sẽ cảm thấy tự tin hơn vào khả năng nghe hiểu của mình, từ đó thúc đẩy động lực học tập.

Ngoài ra, giáo viên có thể sử dụng các bài nghe được chia thành các đoạn ngắn, với yêu cầu cụ thể cho từng đoạn. Điều này giúp học viên tập trung vào từng phần nhỏ của bài nghe thay vì bị choáng ngợp bởi toàn bộ bài. Các hoạt động như điền vào chỗ trống, trả lời câu hỏi đúng/sai hoặc lựa chọn câu trả lời ngắn gọn cũng giúp học viên dễ dàng kiểm soát quá trình học tập của mình, từ đó củng cố niềm tin vào khả năng của bản thân.

Tăng dần độ khó một cách hợp lý

Sau khi học viên đã làm quen và xử lý tốt các bài nghe đơn giản, giáo viên có thể bắt đầu tăng dần độ khó của bài nghe. Tuy nhiên, sự tăng khó cần được thực hiện một cách hợp lý và từng bước, để đảm bảo rằng học viên không bị choáng ngợp hoặc mất tự tin. Các bài nghe ở mức độ này có thể bao gồm nhiều từ vựng mới hơn, tốc độ nói nhanh hơn và cấu trúc câu phức tạp hơn. Tuy nhiên, giáo viên cần đảm bảo rằng nội dung vẫn liên quan đến những tình huống mà học viên có thể liên tưởng đến thực tế, để họ không cảm thấy xa lạ.

Ví dụ, các bài nghe có thể chuyển từ những cuộc hội thoại hàng ngày sang các bài nghe về những chủ đề học thuật đơn giản hoặc những tình huống phức tạp hơn trong giao tiếp, như mô tả một sự kiện hoặc kể về trải nghiệm cá nhân. Việc đưa ra những thách thức nhỏ như vậy sẽ giúp học viên từng bước mở rộng khả năng nghe của mình mà không cảm thấy quá tải.

Đảm bảo mức độ khó vừa phải

Khi tăng độ khó cho bài tập nghe, điều quan trọng là đảm bảo rằng độ khó của bài tập vẫn nằm trong tầm kiểm soát của học viên. Mức độ khó của bài nghe cần được cân nhắc kỹ lưỡng để học viên cảm thấy được thách thức nhưng không quá sức. Việc này đòi hỏi giáo viên phải tinh tế trong việc nhận biết năng lực hiện tại của học viên, đồng thời có khả năng điều chỉnh bài học sao cho phù hợp với từng giai đoạn phát triển.

Theo dõi sát sao quá trình học tập của học viên

Trong quá trình nâng dần mức độ khó, giáo viên cần quan sát kỹ phản ứng và hiệu suất của học viên. Học viên có thể cảm thấy lo lắng, áp lực khi gặp phải những bài tập vượt quá khả năng của mình. Điều này có thể dẫn đến mất động lực, giảm sự tự tin và thậm chí là bỏ cuộc. Để ngăn chặn điều đó, giáo viên cần theo dõi liên tục để nhận ra khi nào học viên gặp khó khăn. Các tín hiệu như sự bối rối, chậm chạp trong quá trình làm bài, hay biểu hiện lo lắng có thể cho thấy bài tập đang vượt quá khả năng hiện tại của học viên. Khi phát hiện những dấu hiệu này, giáo viên nên nhanh chóng điều chỉnh hoặc cung cấp thêm hỗ trợ để học viên không cảm thấy bị lạc lối.

Cân bằng giữa thách thức và khả năng kiểm soát

Mục tiêu của việc nâng độ khó là giúp học viên cảm thấy được thử thách, nhưng điều quan trọng là thử thách này phải có thể giải quyết được. Đây là một nguyên tắc cốt lõi trong việc giảng dạy hiệu quả, vì nó giúp học viên phát triển năng lực mà không cảm thấy bị quá tải. Nếu bài nghe quá dễ, học viên sẽ cảm thấy nhàm chán và không được kích thích để tiến bộ. Ngược lại, nếu bài nghe quá khó, họ sẽ dễ nản chí và mất đi sự tự tin. Do đó, giáo viên cần phải lựa chọn các bài tập có mức độ khó phù hợp, đáp ứng đúng khả năng của học viên tại mỗi giai đoạn.

Sử dụng phương pháp scaffolding (xây dựng kiến thức dần dần)

Một trong những phương pháp hữu ích trong việc điều chỉnh độ khó là sử dụng phương pháp scaffolding (xây dựng kiến thức dần dần). Phương pháp này đòi hỏi giáo viên cung cấp sự hỗ trợ phù hợp cho học viên trong quá trình học tập, đặc biệt là khi bắt đầu với những nhiệm vụ khó hơn. Ban đầu, giáo viên có thể cung cấp những gợi ý hoặc tài liệu hỗ trợ để giúp học viên tiếp cận nội dung bài nghe một cách dễ dàng hơn.

Ví dụ, trước khi bắt đầu một bài nghe, giáo viên có thể tóm tắt ngắn gọn về nội dung hoặc cung cấp một số từ vựng quan trọng để học viên dễ dàng theo dõi hơn. Điều này giúp giảm bớt áp lực và lo lắng cho học viên, đồng thời giúp họ hiểu rõ hơn về bối cảnh của bài nghe. Sau khi học viên đã quen thuộc với nội dung và có sự tự tin nhất định, giáo viên có thể giảm dần sự hỗ trợ và để học viên tự mình giải quyết nhiệm vụ.

Trong quá trình sử dụng phương pháp scaffolding, việc cung cấp hướng dẫn từng bước là cần thiết. Học viên sẽ được hướng dẫn làm quen với từng phần của bài nghe, từ đó họ có thể xây dựng niềm tin và năng lực xử lý các nội dung khó hơn. Ví dụ, trong một bài nghe dài, giáo viên có thể yêu cầu học viên nghe một đoạn ngắn và tóm tắt ý chính, sau đó tăng dần độ dài và phức tạp của các đoạn tiếp theo.

Giảm dần sự hỗ trợ khi học viên tiến bộ

Khi học viên đã thể hiện sự tiến bộ, giáo viên nên dần dần giảm bớt sự trợ giúp. Lúc này, học viên đã có đủ tự tin và kỹ năng để xử lý bài nghe mà không cần quá nhiều sự hỗ trợ từ giáo viên. Tuy nhiên, việc giảm bớt trợ giúp cần được thực hiện một cách từ từ, không đột ngột, để tránh học viên bị mất phương hướng. Bằng cách này, học viên sẽ dần dần tự tin hơn trong việc tiếp cận các bài nghe phức tạp và cảm thấy rằng họ có khả năng giải quyết những nhiệm vụ khó hơn một cách độc lập.

Quá trình hỗ trợ dần dần này cũng khuyến khích học viên phát triển khả năng tự học và tự điều chỉnh, từ đó giúp họ không chỉ cải thiện kỹ năng nghe mà còn nâng cao năng lực tự quản lý trong học tập. Điều này đặc biệt quan trọng đối với những học viên có self-efficacy thấp, bởi nó giúp họ xây dựng niềm tin vào khả năng của chính mình, từ đó tiếp tục phát triển.

Tạo môi trường học tập không phán xét

Một yếu tố quan trọng trong việc hỗ trợ học viên có self-efficacy thấp phát triển kỹ năng nghe là tạo ra một môi trường học tập an toàn, nơi mà họ không phải lo lắng về việc bị đánh giá hoặc phán xét. Khi học viên cảm thấy áp lực từ việc bị so sánh với người khác hoặc bị chỉ trích, họ sẽ có xu hướng né tránh các bài tập khó và mất đi sự tự tin trong quá trình học. Do đó, giáo viên cần tạo điều kiện để học viên có thể học tập trong một không gian tích cực, nơi mà họ có thể thử thách bản thân mà không lo bị thất bại.

Khuyến khích học viên tham gia mà không lo sợ bị chỉ trích

Một môi trường học tập không phán xét là nơi mà học viên có thể thoải mái tham gia vào các hoạt động nghe mà không lo lắng về việc mắc lỗi. Giáo viên cần nhấn mạnh rằng việc mắc lỗi là một phần tự nhiên của quá trình học tập và không phải là điều gì đó tiêu cực. Để làm được điều này, giáo viên nên tránh việc chỉ trích trực tiếp khi học viên không hoàn thành tốt bài tập hoặc gặp khó khăn trong quá trình học. Thay vào đó, giáo viên có thể đưa ra các nhận xét mang tính xây dựng và khuyến khích học viên tập trung vào việc cải thiện kỹ năng thay vì lo lắng về kết quả tức thì.

Một trong những cách hiệu quả để tạo ra không gian không phán xét là thay đổi cách phản hồi cho học viên. Thay vì tập trung vào những gì học viên làm sai, giáo viên nên đưa ra những lời khen về nỗ lực và khuyến khích họ thử lại. Phản hồi tích cực này không chỉ giúp học viên cảm thấy được động viên mà còn tạo niềm tin rằng họ có khả năng phát triển kỹ năng nghe.

Tổ chức các buổi học nhóm nhỏ để chia sẻ khó khăn

Tạo ra môi trường học tập an toàn không chỉ dừng lại ở việc giảm áp lực từ giáo viên, mà còn từ việc tổ chức các hoạt động học tập theo nhóm. Các buổi học nhóm nhỏ là cơ hội để học viên cảm thấy thoải mái hơn khi chia sẻ khó khăn và thách thức mà họ đang gặp phải trong quá trình học nghe. Bằng cách thảo luận trong nhóm nhỏ, học viên có thể nhận được sự giúp đỡ từ bạn bè, đồng thời có thể thấy rằng họ không phải là người duy nhất gặp khó khăn.

Khi học viên làm việc theo nhóm, họ có cơ hội học hỏi từ nhau, trao đổi chiến lược học tập và cùng nhau tìm ra các giải pháp phù hợp. Hơn nữa, trong một nhóm nhỏ, học viên sẽ cảm thấy ít áp lực hơn so với việc học một mình hoặc trước một lớp đông người, giúp họ dễ dàng vượt qua nỗi sợ thất bại. Việc trao đổi trong nhóm không chỉ giúp giảm thiểu cảm giác lo lắng, mà còn tạo ra một tinh thần học tập tích cực, khuyến khích sự hỗ trợ lẫn nhau.

Tạo ra không gian phản hồi tích cực từ đồng nghiệp và giáo viên

Một trong những yếu tố quan trọng để tạo ra môi trường học tập không phán xét là xây dựng văn hóa phản hồi tích cực. Giáo viên cần dẫn dắt học viên trong việc tạo ra những phản hồi tích cực cho nhau, thay vì chỉ tập trung vào những lỗi sai. Ví dụ, trong các hoạt động nghe nhóm, giáo viên có thể khuyến khích học viên chia sẻ những điều họ đã làm tốt và cùng nhau tìm cách cải thiện những điểm yếu mà không gây áp lực cho nhau. Điều này giúp tạo ra sự đồng cảm và thúc đẩy tinh thần học tập tích cực trong lớp.

Đồng thời, giáo viên cũng cần trở thành một người lắng nghe tích cực, luôn sẵn sàng hỗ trợ và giải quyết những khó khăn của học viên một cách nhẹ nhàng, không mang tính phán xét. Khi học viên cảm thấy họ được giáo viên và bạn bè lắng nghe và đồng cảm, họ sẽ tự tin hơn trong việc chia sẻ những khó khăn và mở lòng hơn để cải thiện kỹ năng nghe.

Xây dựng sự tự tin và tôn trọng cá nhân trong lớp học

Một môi trường học tập không phán xét không chỉ giúp học viên giảm bớt áp lực mà còn đóng vai trò quan trọng trong việc xây dựng sự tự tin. Khi học viên cảm thấy rằng họ không bị đánh giá qua mỗi lỗi nhỏ, họ sẽ tự tin hơn trong việc tiếp cận các nhiệm vụ khó hơn. Giáo viên cần nhấn mạnh giá trị của từng cá nhân, khuyến khích sự phát triển cá nhân và tôn trọng tiến bộ của từng học viên, dù là nhỏ nhất.

Ví dụ, khi học viên cảm thấy họ đang tiến bộ dù chỉ ở mức độ nhỏ, giáo viên nên khen ngợi sự tiến bộ đó để tạo động lực. Điều này giúp học viên cảm thấy được công nhận và tự tin hơn trong việc thử thách bản thân mà không lo lắng về việc bị phán xét hay chỉ trích.

Cách duy trì sự thử thách cho học viên có self-efficacy cao

Tạo bài tập nghe phong phú và đa dạng

Đối với học viên có self-efficacy cao, việc duy trì sự thử thách trong quá trình học là rất quan trọng để tránh sự nhàm chán và đảm bảo rằng họ tiếp tục phát triển kỹ năng. Các bài tập nghe cần phải được thiết kế với nội dung phong phú, đa dạng về chủ đề và ngữ cảnh. Thay vì chỉ sử dụng các đoạn hội thoại thông thường, giáo viên có thể sử dụng các bài nghe từ nguồn tài liệu thực tế như podcast, chương trình phát thanh, phỏng vấn, hoặc thậm chí các cuộc đối thoại từ phim ảnh và chương trình truyền hình. Điều này giúp học viên không chỉ phát triển kỹ năng nghe, mà còn mở rộng vốn từ vựng và sự hiểu biết về các ngữ cảnh giao tiếp khác nhau.

Khuyến khích tự định hướng

Học viên có self-efficacy cao thường có khả năng tự quản lý việc học của mình. Để duy trì động lực cho những học viên này, giáo viên nên khuyến khích họ tự định hướng quá trình học tập, cho phép họ tự lựa chọn các bài tập nghe phù hợp với trình độ và sở thích của mình. Việc này không chỉ giúp họ cảm thấy có quyền kiểm soát việc học mà còn tạo điều kiện để họ tự thiết lập mục tiêu học tập. Ngoài ra, giáo viên có thể cung cấp tài liệu nghe bổ sung ngoài chương trình học chính thức để học viên có thể thử thách bản thân thêm, từ đó gia tăng cảm giác thành công khi họ hoàn thành các nhiệm vụ khó hơn.

Kết hợp học viên self-efficacy cao và thấp

Một cách hiệu quả để duy trì sự thử thách cho học viên có self-efficacy cao là tạo ra các hoạt động học tập nhóm, nơi họ có thể hợp tác với học viên có self-efficacy thấp. Việc kết hợp này không chỉ giúp học viên self-efficacy cao cảm thấy trách nhiệm hỗ trợ các bạn học, mà còn giúp họ cải thiện kỹ năng giao tiếp và giải thích kiến thức. Đồng thời, học viên có self-efficacy thấp sẽ học hỏi từ bạn học của mình và cảm thấy được hỗ trợ trong quá trình phát triển kỹ năng nghe. Điều này tạo ra một môi trường học tập mà tất cả học viên đều có thể tiến bộ, và học viên self-efficacy cao vẫn được thử thách qua việc hỗ trợ và giải thích cho người khác.

Sử dụng các bài tập nghe mở rộng

Ngoài việc cung cấp các bài nghe chuẩn mực, giáo viên nên thiết kế các bài tập nghe mở rộng, đòi hỏi học viên tự sáng tạo và đưa ra các phản hồi dựa trên nội dung đã nghe. Ví dụ, sau khi hoàn thành một bài nghe, học viên có thể được yêu cầu viết tóm tắt, trả lời các câu hỏi mở, hoặc thậm chí thảo luận về các quan điểm liên quan đến chủ đề. Các nhiệm vụ này không chỉ kiểm tra khả năng hiểu nội dung mà còn khuyến khích học viên tự phân tích, đánh giá và phản biện. Những học viên có self-efficacy cao sẽ được thách thức bởi những nhiệm vụ mang tính chất suy luận và phân tích sâu hơn, thay vì chỉ dừng lại ở việc hiểu nghĩa cơ bản.

Tạo không gian học tập cá nhân hóa

Cuối cùng, giáo viên cần tạo ra một không gian học tập mà cả học viên self-efficacy cao và thấp đều có thể phát triển dựa trên nhu cầu và khả năng của mình. Việc cá nhân hóa quá trình học tập thông qua các bài tập phù hợp với từng học viên sẽ giúp họ tiếp tục được thử thách và duy trì sự hứng thú. Giáo viên có thể thiết lập các kế hoạch học tập cá nhân hóa, trong đó học viên tự đặt mục tiêu và giáo viên sẽ hỗ trợ, giám sát quá trình thực hiện. Điều này giúp học viên có self-efficacy cao cảm thấy được tôn trọng và khuyến khích sự chủ động trong quá trình học tập.

Xem thêm:

• Lý thuyết tải nhận thức và ứng dụng trong việc học tiếng Anh trong lớp học

• Cách phát triển hoạt động giảng dạy từ vựng theo các cấp độ khác nhau

• Hoạt động đọc tự do cho học sinh trình độ nâng cao: Cách khuyến khích tính tự chủ và sự tự tin

Kết luận

Việc điều chỉnh bài tập nghe để phù hợp với học viên có self-efficacy thấp là yếu tố quan trọng để đảm bảo mọi học viên đều có cơ hội phát triển toàn diện kỹ năng nghe. Với những phương pháp như phân loại bài nghe theo mức độ khó, sử dụng các bài tập nhỏ, tạo môi trường học tập không phán xét, và cung cấp phản hồi tích cực, giáo viên có thể giúp học viên vượt qua nỗi lo lắng và tự tin hơn trong quá trình học tập. Đồng thời, việc tạo ra những bài tập mang tính thử thách và khuyến khích tự định hướng sẽ đảm bảo rằng học viên có self-efficacy cao tiếp tục được phát triển và hứng thú.

Giáo viên cần linh hoạt trong việc xây dựng và điều chỉnh chương trình học, đảm bảo rằng từng cá nhân đều được đáp ứng theo đúng nhu cầu và khả năng của mình. Từ đó, học viên sẽ không chỉ cải thiện kỹ năng nghe mà còn phát triển sự tự tin, góp phần vào sự thành công trong học tập và cuộc sống. Với sự hỗ trợ đúng đắn, cả học viên có self-efficacy cao và thấp đều có thể tiến bộ, tạo nên một môi trường học tập phát triển toàn diện và bền vững.