Tác động của việc luyện note-taking đến khả năng multitasking trong bài nghe

Note-taking, hay ghi chú, không chỉ đơn thuần là một công cụ để ghi lại thông tin. Đây là một kỹ năng quan trọng giúp học viên và người đi làm quản lý lượng thông tin lớn trong các bối cảnh học tập, hội họp, hay nghiên cứu. Việc ghi chú hiệu quả:

• Củng cố trí nhớ: Thông qua việc ghi chép lại, người học không chỉ lưu giữ được thông tin mà còn hiểu rõ hơn nhờ quá trình tổ chức và diễn giải.

• Tăng năng suất học tập: Ghi chú cho phép người học tập trung vào những ý chính, loại bỏ thông tin dư thừa, từ đó học nhanh hơn và hiệu quả hơn.

• Tạo cơ sở cho tư duy phản biện: Bằng cách ghi chép các ý tưởng, học viên có thể so sánh, phân tích, và kết nối thông tin tốt hơn. Kỹ năng này đặc biệt hữu ích trong môi trường hiện đại, nơi mà khối lượng thông tin tăng nhanh chóng, và khả năng xử lý thông tin hiệu quả là một lợi thế cạnh tranh lớn.

Khái niệm Multitasking và Note-taking

Multitasking (đa nhiệm)

Định nghĩa:

Multitasking là khả năng thực hiện đồng thời nhiều công việc khác nhau, đòi hỏi sự phân bổ nguồn lực não bộ một cách hiệu quả. Trong bối cảnh bài nghe, multitasking bao gồm các hành động như nghe, hiểu nội dung, và ghi chép thông tin một cách có tổ chức.

Theo nghiên cứu từ Salvucci và Taatgen, multitasking được định nghĩa là “quá trình thực hiện các nhiệm vụ song song hoặc xen kẽ, nơi mỗi nhiệm vụ có thể yêu cầu các kỹ năng khác nhau” [1,tr.89]

Đặc điểm:

Xử lý đồng thời: Multitasking yêu cầu người học phải thực hiện nhiều nhiệm vụ cùng lúc, chẳng hạn như:

• Nghe và hiểu nội dung bài nói.

• Chọn lọc các ý chính.

• Ghi chép thông tin mà không làm gián đoạn dòng suy nghĩ.

Quá trình này đòi hỏi não bộ xử lý thông tin một cách nhanh chóng để không bị tụt lại phía sau. Meyer và Kieras đã chỉ ra rằng việc chuyển đổi giữa các tác vụ phức tạp có thể làm tăng thời gian xử lý và gây ra hiện tượng “task-switching cost” [2,tr.167]

• Phối hợp nhiều kỹ năng: Multitasking liên quan đến việc kết hợp một loạt các kỹ năng:

  • Kỹ năng nghe hiểu: Phân tích và giải mã thông tin âm thanh.

  • Tập trung: Loại bỏ các yếu tố gây xao lãng để duy trì sự chú ý vào nội dung chính.

  • Kỹ năng tổ chức thông tin: Chuyển đổi các ý nghe được thành ghi chú mạch lạc, dễ hiểu.

• Thách thức: Khi thực hiện nhiều tác vụ cùng lúc, não bộ dễ bị quá tải. Sweller, trong lý thuyết “Cognitive Load Theory,” đã nhấn mạnh rằng sự gia tăng tải nhận thức (cognitive load) có thể làm giảm hiệu quả học tập[3]

  • Ví dụ, khi người học cố gắng vừa nghe vừa ghi chú một bài nói dài, họ có thể bỏ sót các ý chính hoặc ghi lại thông tin không cần thiết.

• Ý nghĩa trong bài nghe:
  Multitasking là kỹ năng cốt lõi trong học ngôn ngữ và các môn học yêu cầu xử lý thông tin liên tục. Khả năng thực hiện tốt multitasking giúp người học nắm bắt nhanh nội dung, ghi nhớ lâu hơn và phản hồi hiệu quả trong các tình huống thực tế.

Note-taking (ghi chú)

Định nghĩa:

Note-taking là kỹ năng ghi lại thông tin một cách có chọn lọc, tập trung vào các ý chính để hỗ trợ ghi nhớ và học tập. Theo nghiên cứu của Peverly và Wolf, ghi chú hiệu quả đòi hỏi “khả năng nhận diện thông tin quan trọng và tổ chức chúng một cách hệ thống”[4,tr.78].

Mục đích:

• Lưu trữ thông tin:

Ghi chú đóng vai trò như một bộ nhớ ngoài, giúp người học không phải phụ thuộc hoàn toàn vào trí nhớ ngắn hạn. Điều này làm giảm áp lực tâm lý và tạo điều kiện để họ tập trung vào nội dung đang học.

• Hỗ trợ hiểu sâu:

Quá trình ghi chép đòi hỏi học viên phải phân tích thông tin ngay lập tức, xác định mối quan hệ giữa các ý tưởng và tổ chức chúng sao cho dễ hiểu. Di Vesta và Gray đã chỉ ra rằng việc ghi chú không chỉ hỗ trợ ghi nhớ mà còn thúc đẩy sự hiểu biết sâu sắc hơn về tài liệu[5]

• Nâng cao khả năng tập trung:

Khi ghi chú, người học buộc phải nghe chủ động, tìm kiếm các điểm mấu chốt và loại bỏ thông tin không cần thiết. Điều này giúp họ tập trung cao độ hơn vào nội dung bài nghe.

Phương pháp phổ biến:

• Cornell Method: Phương pháp này chia trang ghi chú thành ba phần:

  • Cột ghi chú chính: Ghi lại các ý quan trọng.

  • Cột gợi ý: Đặt câu hỏi liên quan để hiểu sâu hơn.

  • Phần tóm tắt: Tóm lược nội dung trong một vài câu ngắn.
    Nghiên cứu của Jacobs đã chỉ ra rằng Cornell Method giúp tăng khả năng ghi nhớ và cải thiện hiệu quả học tập[6].

• Bullet Points: Phương pháp ghi chú theo dạng gạch đầu dòng, liệt kê các ý chính. Phương pháp này đơn giản, nhanh chóng và phù hợp với các bài nghe có cấu trúc rõ ràng.

• Sơ đồ tư duy (Mind Map): Tổ chức thông tin bằng cách kết nối các ý tưởng với một chủ đề trung tâm. Sơ đồ tư duy giúp người học dễ dàng nhận diện mối quan hệ giữa các ý và làm rõ cấu trúc thông tin[7]

Liên kết giữa Multitasking và Note-taking

Multitasking và Note-taking là hai kỹ năng có mối quan hệ bổ trợ lẫn nhau:

• Multitasking trong bài nghe đòi hỏi kỹ năng ghi chú:

Người học cần ghi chú để xử lý đồng thời thông tin nghe được và lưu trữ chúng dưới dạng văn bản hữu ích. Điều này không chỉ giúp họ không bị mất thông tin mà còn tạo cơ sở để hiểu sâu hơn nội dung.

• Note-taking giúp giảm áp lực của multitasking:

Việc ghi chú có tổ chức giúp giảm tải nhận thức, cho phép người học tập trung hơn vào nội dung bài nghe. Điều này phù hợp với nhận định của Mayer trong nghiên cứu về “Cognitive Theory of Multimedia Learning” rằng việc tổ chức thông tin tốt giúp tối ưu hóa hiệu quả học tập [8].

Các yếu tố ảnh hưởng đến Multitasking trong bài nghe

Multitasking trong bối cảnh bài nghe không đơn thuần chỉ là làm nhiều việc cùng lúc mà còn đòi hỏi sự kết hợp nhịp nhàng giữa các kỹ năng. Các yếu tố chính ảnh hưởng đến khả năng multitasking bao gồm:

• Khả năng nghe hiểu: Hiểu rõ nội dung bài nghe là bước đầu tiên và quan trọng nhất để thực hiện các nhiệm vụ khác.

  • Tốc độ nói: Người nói nói quá nhanh khiến việc hiểu ý chính trở nên khó khăn.

  • Từ vựng: Nội dung chứa nhiều từ mới hoặc thuật ngữ chuyên ngành có thể gây trở ngại.

  • Cấu trúc câu phức tạp: Làm tăng mức độ khó trong việc phân tích ý nghĩa.

• Áp lực thời gian: Bài nghe thường diễn ra liên tục, không cho phép người học có thời gian dừng lại để suy nghĩ hoặc xử lý. Điều này gây khó khăn cho việc ghi chú và phân tích đồng thời.

• Kỹ năng ghi chú: Kỹ năng ghi chú kém có thể làm gián đoạn multitasking. Nếu học viên không biết cách tóm lược thông tin, họ có thể ghi quá nhiều chi tiết không cần thiết hoặc bỏ sót các ý chính.

Note-taking giúp cải thiện Multitasking như thế nào?

Khi được thực hành một cách bài bản, kỹ năng Note-taking mang lại nhiều lợi ích để cải thiện khả năng Multitasking:

• Tăng khả năng tập trung: Khi ghi chú, học viên buộc phải tập trung lắng nghe để xác định các ý chính. Điều này giúp họ tránh bị xao lãng bởi các yếu tố bên ngoài hoặc các chi tiết không quan trọng trong bài nghe. [3]

• Hỗ trợ xử lý thông tin: Note-taking cho phép học viên chuyển đổi thông tin từ dạng âm thanh sang dạng văn bản. Quá trình này giúp học viên xử lý và tổ chức thông tin tốt hơn.

  • Ví dụ:

    • Nghe và ghi lại từ khóa thay vì viết toàn bộ câu.

    • Dùng sơ đồ hoặc ký hiệu để làm rõ các mối liên kết giữa các ý.

• Giảm tải bộ nhớ ngắn hạn: Khi ghi chú, học viên không cần ghi nhớ toàn bộ nội dung bài nghe trong đầu. Điều này giải phóng năng lực tư duy, cho phép họ tập trung hơn vào việc phân tích và hiểu bài.

• Cải thiện khả năng nhận diện thông tin quan trọng: Việc luyện tập ghi chú giúp học viên phân biệt đâu là ý chính và đâu là ý phụ, từ đó xử lý thông tin nhanh và chính xác hơn.

Xem thêm: Các yếu tố ảnh hưởng đến quá trình (listening process) và kết quả nghe (listening outcomes): sound discrimination ability (cognitive)

Các kỹ thuật Note-taking hiệu quả cho Multitasking

Multitasking – khả năng thực hiện nhiều công việc cùng một lúc – là một kỹ năng quan trọng trong bài thi IELTS Listening, đặc biệt khi thí sinh phải nghe và ghi chép thông tin trong cùng một thời gian.

Để làm được điều này một cách hiệu quả, các kỹ thuật ghi chú (note-taking) cần phải nhanh gọn, dễ hiểu và có thể được xem lại một cách hiệu quả. Dưới đây là một số kỹ thuật ghi chú giúp thí sinh cải thiện khả năng multitasking trong bài thi Listening.

Phương pháp Cornell

Phương pháp Cornell là một kỹ thuật ghi chú hiệu quả giúp người học tổ chức thông tin một cách có hệ thống. Cấu trúc của phương pháp này chia trang ghi chú thành 3 phần:

• Cột ghi chú chính: Đây là phần ghi lại các ý chính hoặc từ khóa quan trọng trong bài nghe. Thí sinh chỉ cần ghi chú nhanh chóng, không cần viết đầy đủ câu.

• Cột gợi ý: Phần này dùng để ghi các câu hỏi hoặc từ khóa liên quan, giúp làm rõ hơn nội dung vừa nghe và hỗ trợ người học hiểu sâu hơn về bài.

• Phần tóm tắt: Sau khi kết thúc mỗi phần nghe, hãy tóm lược lại nội dung chính bằng vài câu ngắn gọn để dễ dàng ôn lại sau khi thi.

Lợi ích:

• Cấu trúc rõ ràng giúp người học dễ dàng ôn tập và kiểm tra lại thông tin sau khi bài nghe kết thúc.

• Hỗ trợ việc kết nối các thông tin chính với các câu hỏi, giúp người học không bỏ sót bất kỳ chi tiết nào.

Ví dụ minh họa:

• Cột ghi chú chính:

  • Nguyên nhân biến đổi khí hậu: Tăng khí thải CO2 (do giao thông, công nghiệp).

  • Hậu quả: Băng tan, mực nước biển dâng cao.

• Cột gợi ý:

  • Câu hỏi: “Tại sao lại có hiện tượng băng tan?”

  • Từ khóa: "năng lượng tái tạo".

• Phần tóm tắt:

  • Biến đổi khí hậu là một vấn đề nghiêm trọng do khí thải CO2, có thể giải quyết bằng năng lượng tái tạo.

Ký hiệu và viết tắt

Việc sử dụng các ký hiệu và viết tắt giúp người học tiết kiệm thời gian và ghi chú nhanh chóng trong quá trình nghe. Các ký hiệu phổ biến bao gồm:

• →: Chỉ mối quan hệ nhân quả. Ví dụ: "Băng tan → Nước biển dâng cao".

• &: Liên kết các ý tưởng hoặc sự kiện. Ví dụ: "Công nghiệp & giao thông".

• ?: Đánh dấu các thông tin chưa rõ, cần xem lại hoặc kiểm tra lại sau. Ví dụ: "Giải pháp?".

Lợi ích:

• Tăng tốc độ ghi chú, giúp người học có thể ghi lại nhiều thông tin hơn mà không bị bỏ sót.

• Giảm thời gian xử lý thông tin, giúp thí sinh duy trì sự tập trung khi nghe bài.

Sơ đồ tư duy (Mind map)

Sơ đồ tư duy là phương pháp ghi chú bằng cách vẽ ra các mối quan hệ giữa các ý chính và phụ trong một chủ đề. Bằng cách này, người học có thể trực quan hóa các ý tưởng và thấy được các kết nối giữa chúng.

Lợi ích:

• Giúp người học dễ dàng nhận ra các mối quan hệ giữa các ý tưởng trong bài nghe.

• Hỗ trợ việc tổng hợp và tổ chức thông tin một cách hiệu quả, giúp ôn lại nhanh chóng và dễ dàng.

Ví dụ minh họa:
Chủ đề: Biến đổi khí hậu

• Chủ đề trung tâm: Biến đổi khí hậu

  • Nguyên nhân:

    • Tăng khí thải CO2 → Giao thông, Công nghiệp

  • Hậu quả:

    • Nước biển dâng

    • Băng tan

  • Giải pháp:

    • Năng lượng tái tạo

    • Chính sách giảm khí thải

Bullet Points (Ghi chú dạng gạch đầu dòng)

Đây là phương pháp đơn giản và dễ sử dụng nhất. Ghi chú theo dạng gạch đầu dòng giúp thí sinh ghi lại các từ khóa, ý chính một cách nhanh chóng và rõ ràng mà không cần phải viết câu đầy đủ.

Lợi ích:

• Đơn giản, nhanh chóng và hiệu quả khi ghi chép các bài nghe ngắn hoặc các phần quan trọng.

• Phù hợp với các thông tin dễ phân tách thành các ý chính hoặc từ khóa.

Ví dụ minh họa:

• Biến đổi khí hậu

  • Nguyên nhân:

    • CO2 tăng (giao thông, công nghiệp)

  • Hậu quả:

    • Băng tan

    • Nước biển dâng

  • Giải pháp:

    • Năng lượng tái tạo

    • Chính sách giảm khí thải

Ví dụ minh họa

Tình huống: Học viên nghe một bài nói về biến đổi khí hậu với nội dung phức tạp.

• Trước khi luyện tập Note-taking:

  • Cảm thấy khó khăn khi vừa nghe vừa ghi chép.

  • Bỏ sót các ý quan trọng hoặc ghi chép quá dài dòng.

• Sau khi áp dụng các kỹ thuật Note-taking:

  • Phương pháp Cornell:

    • Nguyên nhân: Tăng khí thải CO2 (do giao thông, công nghiệp).

    • Hậu quả: Băng tan, nước biển dâng.

    • Giải pháp: Sử dụng năng lượng tái tạo.

  • Ghi chú với Bullet Points:

    • Biến đổi khí hậu

      • Nguyên nhân: CO2 tăng (giao thông, công nghiệp)

      • Hậu quả: Băng tan, Nước biển dâng

      • Giải pháp: Năng lượng tái tạo

  • Sơ đồ tư duy:

    • Trung tâm: Biến đổi khí hậu

      • Nguyên nhân: CO2 (giao thông, công nghiệp)

      • Hậu quả: Nước biển dâng, Băng tan

      • Giải pháp: Năng lượng tái tạo

Xem thêm: Luyện nói trước gương hay trò chuyện với bạn bè: Phương pháp nào phù hợp với từng cá nhân?

Lợi ích của việc luyện Note-taking đối với học viên

Phát triển kỹ năng tư duy logic [3]

Việc ghi chú không chỉ đơn thuần là hành động sao chép thông tin mà còn là quá trình phân tích và tổ chức dữ liệu. Khi luyện tập kỹ năng Note-taking, học viên:

• Học cách tóm lược thông tin: Người học buộc phải nhận diện ý chính từ bài nghe hoặc bài giảng, từ đó hình thành khả năng phân tích và xử lý thông tin một cách logic.

• Kết nối các ý tưởng: Ghi chú giúp học viên xác định mối liên hệ giữa các ý tưởng, giúp họ dễ dàng hiểu rõ tổng thể vấn đề.

• Rèn luyện khả năng tổng hợp: Khi tóm tắt các ý quan trọng, học viên cần sắp xếp lại thông tin theo cách mạch lạc và có ý nghĩa. Điều này rèn luyện tư duy hệ thống – một yếu tố quan trọng trong học tập và công việc.

Nâng cao khả năng lắng nghe chủ động [5]

Note-taking thúc đẩy kỹ năng nghe hiểu, giúp người học không chỉ lắng nghe mà còn tích cực tham gia vào quá trình xử lý thông tin.

• Tăng cường tập trung: Khi biết rằng mình cần ghi chú, học viên sẽ tập trung hơn vào việc lắng nghe các ý chính thay vì chỉ nghe thụ động.

• Hiểu sâu hơn: Quá trình ghi chú yêu cầu học viên giải mã và diễn giải thông tin ngay trong lúc nghe, giúp họ hiểu sâu hơn thay vì chỉ tiếp nhận thông tin bề mặt.

• Cải thiện khả năng lọc thông tin: Học viên học cách nhận diện thông tin quan trọng và loại bỏ các chi tiết không cần thiết, giúp họ không bị "lạc" trong bài giảng hoặc bài nghe dài.

Hỗ trợ việc học dài hạn [1]

Note-taking đóng vai trò quan trọng trong việc lưu giữ thông tin để sử dụng lâu dài. Khi luyện tập ghi chú, học viên:

• Tạo tài liệu học tập cá nhân: Ghi chú chính là công cụ ôn tập nhanh và hiệu quả, giúp học viên dễ dàng nhớ lại các nội dung đã học mà không cần quay lại bài nghe hoặc bài giảng.

• Nâng cao khả năng tự học: Ghi chú không chỉ ghi lại thông tin mà còn thúc đẩy tư duy phản biện và đặt câu hỏi, tạo động lực cho quá trình tự học và nghiên cứu sâu hơn.

• Cải thiện khả năng ôn tập: Với một bộ ghi chú rõ ràng và logic, học viên có thể dễ dàng xem lại nội dung trước các kỳ thi hoặc khi cần áp dụng vào thực tế.

Tăng tự tin trong môi trường học thuật [8]

Khi luyện tập kỹ năng Note-taking, học viên không chỉ cải thiện kết quả học tập mà còn xây dựng sự tự tin trong môi trường học thuật.

• Nắm rõ nội dung: Ghi chú giúp học viên nhớ và hiểu sâu các thông tin quan trọng, giúp họ dễ dàng tham gia vào các thảo luận, đặt câu hỏi, hoặc trả lời các bài kiểm tra.

• Trình bày ý tưởng rõ ràng: Khi đã quen với việc tổ chức thông tin trong ghi chú, học viên cũng có thể áp dụng kỹ năng này vào việc trình bày ý tưởng trong các bài viết hoặc bài thuyết trình.

• Ứng dụng linh hoạt trong thực tế: Kỹ năng ghi chú không chỉ hữu ích trong học tập mà còn là công cụ hỗ trợ đắc lực trong công việc, đặc biệt trong các cuộc họp hoặc khi nghiên cứu tài liệu.

Ví dụ minh họa

• Trước khi luyện tập Note-taking:
  Một học viên nghe bài giảng dài về kinh tế học nhưng cảm thấy khó khăn khi ghi nhớ và tóm lược thông tin. Điều này dẫn đến việc họ không thể tham gia vào thảo luận hoặc áp dụng kiến thức vào bài tập.

• Sau khi luyện tập Note-taking:
  Học viên áp dụng phương pháp Cornell để ghi chú:

  • Cột chính: Ghi lại các khái niệm quan trọng như "lạm phát", "cung cầu", và "chu kỳ kinh tế".

  • Cột gợi ý: Đặt câu hỏi như "Làm thế nào để lạm phát ảnh hưởng đến tiêu dùng?"

  • Tóm tắt: Viết một đoạn ngắn về mối quan hệ giữa lạm phát và tăng trưởng kinh tế.
    Kết quả là học viên dễ dàng hiểu sâu bài giảng, tham gia thảo luận tự tin hơn và đạt kết quả học tập tốt hơn.

Các phương pháp rèn luyện Note-taking kết hợp Multitasking

Luyện tập với bài nghe mẫu

Một cách hiệu quả để rèn luyện kỹ năng Note-taking và Multitasking là thực hành với các bài nghe mẫu có mức độ khó tăng dần.

• Chọn bài nghe phù hợp:

  • Bắt đầu với các bài nghe ngắn, đơn giản (2–3 phút) để làm quen với tốc độ nói và nội dung.

  • Dần dần chuyển sang các bài dài hơn, chứa nhiều thông tin phức tạp, chẳng hạn như bài giảng học thuật hoặc podcast.

• Thực hành ghi chú trong thời gian thực:

  • Không dừng bài nghe. Hãy cố gắng ghi chú trực tiếp trong khi nghe để rèn luyện khả năng xử lý đồng thời.

  • Sau bài nghe, so sánh ghi chú với nội dung đầy đủ để xác định các ý bị thiếu hoặc cần cải thiện.

• Luyện tập với nhiều chủ đề:

  • Thử nghe các bài liên quan đến nhiều lĩnh vực khác nhau (khoa học, xã hội, kinh tế) để mở rộng vốn từ vựng và cải thiện khả năng xử lý thông tin ở nhiều ngữ cảnh.

Áp dụng các bài tập ghi chú đa dạng

• Tóm tắt nhanh thông tin chính:

  • Nghe một đoạn ngắn (khoảng 1–2 phút) và chỉ ghi lại những từ khóa hoặc cụm từ chính mà người học nghe được.

  • Sau bài nghe, dựa trên các từ khóa đã ghi chú để viết lại nội dung đầy đủ.

• Ghi lại chi tiết các từ khóa và ý phụ:

  • Trong một bài nghe dài hơn, tập trung ghi các từ khóa chính và thêm các chi tiết liên quan để hoàn thiện nội dung.

  • Sử dụng cấu trúc dạng gạch đầu dòng để phân chia ý rõ ràng, tránh ghi chú lan man.

• Chạy đua với thời gian:

  • Đặt thời gian giới hạn cho một bài nghe và cố gắng hoàn thành ghi chú trong khoảng thời gian đó.

  • Điều này giúp người học cải thiện tốc độ và khả năng chọn lọc thông tin.

Kết hợp công nghệ hỗ trợ

Sử dụng công nghệ có thể giúp việc luyện tập ghi chú và multitasking trở nên hiệu quả hơn.

• Ứng dụng ghi chú:

  • Evernote, Notion: Các ứng dụng này cho phép ghi chú có tổ chức với các công cụ hỗ trợ như danh sách, sơ đồ, hoặc biểu đồ.

  • Google Docs: Một lựa chọn đơn giản để ghi chú nhanh, dễ dàng chỉnh sửa và lưu trữ.

• Công cụ chuyển giọng nói thành văn bản:

  • Dùng các ứng dụng như Otter.ai hoặc Dictation.io để chuyển đổi bài nghe thành văn bản. Sau đó, sử dụng văn bản này để so sánh và cải thiện kỹ năng ghi chú của mình.

• Podcast và video có phụ đề:

  • Các nền tảng như YouTube hoặc Spotify cung cấp phụ đề trực tiếp, giúp người học dễ dàng theo dõi và ghi chú.

  • Luyện tập bằng cách ẩn phụ đề và chỉ sử dụng bản ghi chú của mình để so sánh.

Thực hành thường xuyên và tự đánh giá

• Luyện tập đều đặn:

  • Dành ít nhất 15–20 phút mỗi ngày để thực hành ghi chú. Người học có thể bắt đầu với các bài nghe ngắn và tăng dần thời lượng hoặc độ khó.

• So sánh và tự đánh giá:

  • Sau mỗi lần ghi chú, so sánh với nội dung đầy đủ để xác định các ý quan trọng bị bỏ sót hoặc ghi sai.

  • Ghi chú lại lần hai nếu cần, tập trung vào việc cải thiện các điểm yếu.

• Phân tích hiệu suất:

  • Đánh giá sự tiến bộ của người học qua từng tuần, bao gồm tốc độ ghi chú, khả năng nhận diện ý chính và mức độ chính xác của nội dung.

  • Tự đặt mục tiêu mới, chẳng hạn như giảm thời gian ghi chú hoặc tăng độ chính xác khi ghi lại các chi tiết quan trọng.

Ví dụ minh họa

Bài tập mẫu:

• Bài nghe: Một đoạn TED Talk về "Sáng tạo trong công việc."

• Phương pháp: Sử dụng Cornell để ghi chú:

  • Cột ghi chú chính: "Sáng tạo = giải quyết vấn đề", "Công cụ: brainstorming, mind map".

  • Cột gợi ý: "Làm sao để phát triển tư duy sáng tạo?"

  • Phần tóm tắt: "Sáng tạo là khả năng tìm ra giải pháp mới, cần môi trường cởi mở và các công cụ hỗ trợ."

• Tự đánh giá:

  • Thiếu sót: Một số ví dụ cụ thể từ bài giảng chưa được ghi lại.

  • Điều chỉnh: Ghi chú thêm các ví dụ vào lần sau.

Xem thêm: Các yếu tố ảnh hưởng đến quá trình (listening process) và kết quả nghe (listening outcomes): listening context - repetition (task)

Thách thức và cách khắc phục khi luyện Note-taking

Thách thức thường gặp

Khó bắt kịp tốc độ nói:

• Một trong những khó khăn lớn nhất khi ghi chú trong bài nghe là tốc độ nói của người nói. Nếu nội dung bài nghe quá nhanh hoặc quá phức tạp, học viên có thể bị mất thông tin hoặc cảm thấy áp lực khi phải ghi chú liên tục.

Ghi chú lan man, thiếu tổ chức:

• Khi không biết cách chọn lọc thông tin, học viên dễ rơi vào tình trạng ghi lại mọi thứ, dẫn đến ghi chú dài dòng, rối rắm, và không hiệu quả. Điều này cũng khiến họ bỏ lỡ các ý quan trọng trong bài nghe.

Áp lực multitasking gây căng thẳng:

• Kết hợp nghe, hiểu, và ghi chú cùng lúc đòi hỏi não bộ hoạt động liên tục, dẫn đến cảm giác căng thẳng, đặc biệt khi học viên chưa quen với việc multitasking trong thời gian thực.

Không nhận diện được ý chính:

• Một số học viên gặp khó khăn trong việc phân biệt đâu là ý chính, đâu là chi tiết phụ. Điều này khiến họ hoặc ghi chú không đủ thông tin hoặc mất thời gian vào các chi tiết không cần thiết.

Phụ thuộc vào từ ngữ chính xác:

• Học viên thường cảm thấy rằng họ cần ghi lại chính xác từng câu trong bài nghe, dẫn đến việc bỏ lỡ các ý tiếp theo trong lúc cố gắng ghi lại chi tiết từng chữ.

Cách khắc phục

Luyện tập nghe với tốc độ tăng dần:

• Bắt đầu từ tốc độ chậm: Sử dụng các bài nghe có tốc độ vừa phải, phù hợp với trình độ hiện tại.

• Tăng dần độ khó: Sau khi quen với bài nghe tốc độ chậm, chuyển sang các bài nói nhanh hơn hoặc có nội dung phức tạp hơn để nâng cao khả năng xử lý thông tin.

• Sử dụng công cụ điều chỉnh tốc độ: Các nền tảng như YouTube hoặc ứng dụng nghe podcast cho phép giảm tốc độ bài nói, giúp học viên luyện tập hiệu quả hơn.

Áp dụng phương pháp ghi chú khoa học:

• Sử dụng phương pháp Cornell: Phân chia ghi chú thành các phần rõ ràng (ý chính, chi tiết, tóm tắt). Điều này giúp ghi chú dễ đọc và dễ ôn tập.

• Kỹ thuật viết tắt và ký hiệu: Thay vì ghi lại từng chữ, học viên có thể sử dụng ký hiệu hoặc viết tắt để tăng tốc độ ghi chú. Ví dụ:

  • ↑: Tăng, ↓: Giảm.

  • =>: Kết quả, &: Và.

Tập trung vào từ khóa thay vì chi tiết:

• Nhận diện từ khóa quan trọng: Học viên cần rèn luyện khả năng nghe và ghi lại các từ khóa, cụm từ quan trọng thay vì cố ghi toàn bộ câu.

• Sử dụng bullet points: Ghi chú dạng gạch đầu dòng giúp tổ chức thông tin nhanh và mạch lạc hơn.

Thực hành mindfulness để giảm căng thẳng:

• Rèn luyện hít thở sâu: Trước khi bắt đầu bài nghe, hít thở sâu để giảm căng thẳng và tăng khả năng tập trung.

• Tập trung vào hiện tại: Trong khi nghe, chỉ tập trung vào nội dung bài nói, không lo lắng về những gì đã bỏ lỡ. Sau bài nghe, có thể xem lại và bổ sung thông tin.

Luyện tập khả năng phân tích thông tin:

• Thực hành với bài nói ngắn: Lắng nghe các bài nói ngắn (1–2 phút) và cố gắng tóm tắt nội dung trong vài gạch đầu dòng.

• Sử dụng câu hỏi hướng dẫn: Đặt câu hỏi trước khi nghe, chẳng hạn: "Chủ đề chính của bài nói là gì?", "Những yếu tố nào hỗ trợ ý chính?". Điều này giúp học viên định hướng khi nghe và ghi chú.

Chấp nhận rằng ghi chú không cần hoàn hảo:

• Học viên nên hiểu rằng ghi chú không nhất thiết phải đầy đủ hoặc hoàn hảo trong lần đầu tiên. Mục tiêu là ghi lại những ý chính để có thể nhớ và hiểu bài sau khi nghe. Việc hoàn thiện ghi chú có thể được thực hiện sau đó.

Ví dụ minh họa

Tình huống:

Một học viên luyện nghe một bài TED Talk về "Quản lý thời gian hiệu quả" nhưng cảm thấy khó bắt kịp tốc độ nói.

• Thách thức:

  • Tốc độ nói nhanh làm học viên không thể ghi lại hết nội dung.

  • Ghi chú quá chi tiết khiến họ bỏ lỡ ý chính.

• Giải pháp:

  • Sử dụng tốc độ chậm: Nghe bài với tốc độ giảm xuống 0.75x để quen với cách nói.

  • Áp dụng phương pháp Cornell: Ghi chú các ý chính như:

    • Ý chính: "Ưu tiên công việc quan trọng nhất mỗi ngày."

    • Chi tiết: "Sử dụng nguyên tắc Pareto (80/20) để tối ưu hóa thời gian."

    • Tóm tắt: "Quản lý thời gian cần tập trung vào việc quan trọng, không phải làm nhiều việc cùng lúc."

  • Đánh giá sau bài nghe: So sánh ghi chú với nội dung đầy đủ để xác định các ý bị thiếu, từ đó cải thiện trong lần sau.

Kết luận

Ghi chú (note-taking) không chỉ là một kỹ năng quan trọng trong học tập mà còn là công cụ hỗ trợ đắc lực trong việc quản lý thông tin và tăng cường hiệu quả công việc. Trong bối cảnh thi IELTS Listening, khả năng ghi chú hiệu quả giúp người học không chỉ ghi lại thông tin mà còn hiểu sâu hơn, củng cố trí nhớ và nâng cao khả năng xử lý thông tin nhanh chóng.

Việc kết hợp kỹ thuật ghi chú với khả năng multitasking (đa nhiệm) – như nghe, hiểu và ghi chép đồng thời – tạo ra một nền tảng vững chắc cho thành công trong các bài thi đòi hỏi kỹ năng nghe cao.

Các phương pháp ghi chú như Cornell, sơ đồ tư duy (mind map), sử dụng ký hiệu và viết tắt đều có những lợi ích riêng, giúp người học ghi chép thông tin một cách nhanh chóng và dễ dàng ôn tập.

Tuy nhiên, việc áp dụng các kỹ thuật này yêu cầu sự luyện tập và cải thiện dần dần, đặc biệt là trong các tình huống thi cử căng thẳng.

Cuối cùng, khả năng ghi chú hiệu quả sẽ giúp người học không chỉ làm tốt bài thi mà còn nâng cao năng lực học tập trong mọi lĩnh vực. Đây là một kỹ năng thiết yếu trong môi trường học tập và làm việc hiện đại, nơi thông tin luôn được cập nhật và yêu cầu khả năng xử lý thông tin một cách nhanh chóng và chính xác.