Trong kĩ năng Writing của bài thi IELTS, thí sinh phải thực hiện hai bài viết trong vòng 60 phút: bài 1 nhận xét về biểu đồ, bản đồ hoặc quy trình; còn bài 2 yêu cầu thí sinh trình bày quan điểm, tương tự như một bài nghị luận xã hội được học ở chương trình ngữ văn phổ thông. Ở bài Writing Task 2, nhiều thí sinh thường gặp khó khăn với việc suy nghĩ và phát triển ý tưởng cho bài viết. Điều này có thể xuất phát từ việc không thể tiếp cận thấu đáo nội dung đề bài đưa ra, hoặc gặp phải một dạng chủ đề quá xa lạ so với kiến thức của bản thân.
Bên cạnh các phương pháp hay sử dụng như nhìn nhận vấn đề từ nhiều góc độ khác nhau (liên hệ với các vấn đề kinh tế, xã hội, cá nhân, văn hóa,…), khái quát hóa chủ đề thành ví dụ, hay đôi khi dựa vào kinh nghiệm của bản thân, thông qua bài viết này, người viết muốn giới thiệu đến thí sinh một phương pháp tư duy dễ dàng cho việc phát triển và mở rộng ý tưởng: 5 whys technique.
Key takeaways
1. 5 whys technique: phương pháp được tạo ra dùng để suy luận và tìm ra gốc rễ của một vấn đề
2. Thực hiện 5 whys technique:
Tiếp cận vấn đề
Đặt câu hỏi “Tại sao?” cho vấn đề
Tiếp tục đặt câu hỏi “Tại sao?” đối với mỗi nguyên nhân vừa tìm được cho đến khi biết được gốc rễ của vấn đề
3. Áp dụng cho bài viết IELTS Writing Task 2 nhằm tạo ra ý tưởng có mối liên hệ nguyên nhân - kết quả để đảm bảo tính logic cho bài viết
Giới thiệu phương pháp tư duy 5 whys technique
Phương pháp 5 whys technique (đôi khi được gọi tắt là 5Y) là một phương pháp tư duy đơn giản được dùng để đánh giá nguyên nhân dẫn đến một vấn đề và tìm ra gốc rễ cho những nguyên nhân đó. Phương pháp này được hình thành và phát triển bởi Sakichi Toyoda, nhà phát minh và nhà công nghiệp tư bản vĩ đại của Nhật Bản, đồng thời là ông chủ sáng lập ra Tập đoàn Công nghiệp Toyota.
Với phương châm hoạt động “go and see”, nghĩa là đánh giá kết quả dựa trên những gì xảy ra trên thị trường thực tế chứ không đơn thuần dựa vào lý thuyết suông và ý nghĩ của những người điều hành, Toyoda đã sử dụng phương pháp 5Y để tìm ra và giải quyết nhiều khó khăn thời điểm bấy giờ.
Thực hiện 5 whys technique
Các bước thực hiện phương pháp 5 whys technique được miêu tả như sau:
Tiếp cận vấn đề đang xảy ra
Tự hỏi “Tại sao?” và ghi chú lại nguyên nhân dẫn đến vấn đề đó
Tiếp tục hỏi “Tại sao?” đối với nguyên nhân vừa tìm được. Lặp lại hành động này đến khi không thể tìm thêm câu trả lời.
Ví dụ dưới đây sẽ giúp người đọc hiểu rõ hơn về cách vận hành phương pháp này.
Problem: Our client is refusing to pay for leaflets we printed for them.
Why (1) do they refuse to pay for the leaflets? - Because the delivery was late, so the leaflets couldn’t be used.
Why (2) was the delivery late? - Because the job took longer than we expected.
Why (3) did the job take longer than expected? - Because we ran out of printer ink.
Why (4) did we run out of ink? - Because the ink was all used on a large, last-minute order.
Why (5) was the ink all used? - Because we couldn’t order new supplies in time.
=> Measure: find an ink supplier who can deliver at short notice.
Như ví dụ trên, người đọc có thể hình dung cách thức thực hiện phương pháp 5Y để tìm ra gốc rễ của vấn đề xảy ra. Từ một vấn đề ban đầu là khách hàng từ chối chi trả cho những bản in, sử dụng phương pháp 5Y để xác định nguyên nhân ban đầu là việc thiếu đi nguồn cung cấp mực in kịp thời.
Một lưu ý khác với người đọc, khi áp dụng phương pháp 5Y, không nhất định phải hỏi “Tại sao?” đúng 5 lần. Có những vấn đề chỉ cần hỏi một hai lần, cũng có những vấn đề cần phải giải đáp tìm ra nguyên nhân nhiều hơn năm lần hỏi. Ví dụ dưới đây sẽ làm rõ hơn điều này.
Problem: ran through a red light.
Why (1) did you run through a red light? - Because I was late for work.
Why (2) were you late for work? - Because I woke up late.
Why (3) did you get up late? - Because the alarm clock didn’t work.
=> Measure: find out whether the alarm clock broke or buy a new one
Tóm lại, phương pháp 5Y dùng để tìm ra nguyên nhân sâu xa, là gốc rễ của vấn đề xảy ra được đề cập đến, và người đọc sẽ dừng hỏi “Tại sao?” khi đã tìm được gốc rễ của vấn đề.
Áp dụng phương pháp 5 whys technique vào lập luận trong IELTS Writing Task 2
Khi làm bài nghị luận xã hội của IELTS Writing Task 2, rất nhiều thí sinh gặp khó khăn trong việc suy nghĩ và phát triển ý tưởng, dù có vốn từ vựng và ngữ pháp tương đối tốt. Vài thí sinh còn mắc thêm một lỗi, đó là cố gắng tìm ra những ý tưởng hay ho, độc nhất, nhằm làm giám khảo ấn tượng với những ý tưởng này. Điều này dễ dẫn đến hai sai lầm:
Các ý tưởng phức tạp thường phải dùng đến nhiều từ, cụm từ khó để diễn đạt, dẫn đến việc dễ phạm phải lỗi sai trong yêu cầu về từ vựng nếu thí sinh dùng những từ cao cấp không chính xác.
Các ý tưởng càng phức tạp càng cần phải được diễn đạt hợp lý và logic. Học sinh Việt Nam thường quen theo lối tư duy được học ở phổ thông là viết dài, viết theo đường vòng sẽ nhiều điểm hơn, dẫn đến việc gây khó hiểu cho giám khảo chấm thi.
Bởi vì mục đích của bài thi IELTS là đánh giá năng lực sử dụng ngôn ngữ của thí sinh, chứ không phải để tìm ra thí sinh nào có ý tưởng hay hoặc sự sáng tạo trong bài viết. Do đó, đối với dạng bài này, người đọc có thể áp dụng phương pháp 5Y để tìm ra nguyên nhân cốt lõi của một vấn đề, từ đó có thêm nhiều ý tưởng dễ hiểu và dễ sử dụng cho bài viết.
Áp dụng cho một chủ đề thường gặp trong Writing Task 2 sau đây: ”What are some problems of being a celebrity?”
Problem: Being a celebrity may have some downsides.
Why (1) - Because there might be a lack of privacy.
Why (2) - Because celebrities cannot comfortably go to social places.
Why (3) - Because many people will follow celebrities.
Why (4) - Because ordinary people and paparazzi want to take a perfect shot or record videos about celebrities.
Why (5) - Because pictures and videos of celebrities can be sold at an expensive cost.
Người đọc dễ dàng nhận thấy, bằng cách sử dụng phương pháp 5Y, vấn đề liên quan đến những mặt bất lợi của việc trở thành người nổi tiếng đã được khai thác triệt để. Thông qua những ý tưởng trên, người đọc chỉ cần dùng những liên từ và sắp xếp các ý tưởng để nối các ý lại tạo thành một đoạn thân bài hoàn chỉnh:
Being a celebrity also has its problem. First of all, famous people might not feel comfortable when going to social places such as parks or theaters. This is because pictures and videos about the renowned are lucrative, so many people, especially paparazzi, accompany celebrities everywhere, hoping to take the perfect shot. Therefore, being a celebrity brings fame at the expense of privacy.
Đoạn thân bài trên có đủ tất cả những yêu cầu cần có: câu luận điểm nêu lên ý chính của đoạn văn, luận cứ, giải thích luận cứ và đưa ví dụ nếu cần thiết cùng một kết luận ngắn. Qua ví dụ trên, người đọc có thể hình dung cách áp dụng phương pháp 5Y để phát triển ý tưởng và viết nên một thân bài hoàn chỉnh.
Tổng kết
Phương pháp 5 whys technique (5Y) là một phương pháp dùng để phân tích vấn đề nhằm đi từng bước để tìm ra nguyên nhân gốc rễ của vấn đề đó. Bằng cách áp dụng phương pháp này, thí sinh có thể tìm ra nguyên nhân dẫn đến vấn đề mà đề bài đưa ra, tạo thành những ý tưởng có mối quan hệ nguyên nhân - kết quả với nhau đảm bảo tính logic cho bài viết, từ đó có thể dễ dàng sắp xếp những ý tưởng và sử dụng liên từ để tạo thành một thân bài hoàn chỉnh.
Bình luận - Hỏi đáp