Trong tiếng Anh, “so that”, “so” và “because” đều là các liên từ dùng để gắn kết các mệnh đề trong câu phức và câu ghép, giúp thể hiện được mối liên hệ giữa các ý tưởng. Do đó, việc sử dụng hiệu quả liên từ góp phần tăng điểm tiêu chí mạch lạc và gắn kết (coherence and cohesion) trong IELTS Writing, cụ thể là giúp tăng tính liên kết (cohesion) trong nội bộ câu. ZIM đã có bài viết cung cấp cho người học danh sách 138 các từ nối với nhiều chức năng khác nhau, như thể hiện mối quan hệ nguyên nhân-kết quả, tính tương phản, hay sự tương đồng giữa các mệnh đề.
Trọng tâm bài viết này là phân tích sự khác biệt giữa “so” và “so that” - cặp liên từ thường dễ bị nhầm lẫn với nhau bởi nhóm người học ở trình độ cơ bản, đồng thời hướng dẫn cách phân tích để có thể dùng “so that”, “so”, và cả “because” để paraphrase cùng một ý tưởng.
Keytakeaways:
“so that” là liên từ phụ thuộc để mở đầu mệnh đề mục đích trong câu phức; “so” là liên từ đẳng lập để nối các mệnh đề trong câu ghép; “because” là liên từ phụ thuộc để mở đầu mệnh đề nguyên nhân trong câu phức.
“so that” thể hiện ý định, kế hoạch, dự tính còn “so” thế hiện kết quả, hệ quả tất yếu, khách quan.
mục đích của một hành động cũng chính là thể hiện mong muốn của người làm ra hành động đó
Tổng quát các khái niệm cơ bản
Trước hết, nếu còn bị mơ hồ giữa câu phức và câu ghép, người học nên tham khảo Cách phân biệt câu đơn, câu ghép, câu phức, câu phức tổng hợp trước khi đọc tiếp, vì đây là nền tảng cho các kiến thức phía sau.
Liên từ So that
“So that” là liên từ phụ thuộc, được sử dụng để mở đầu mệnh đề mục đích trong câu phức. Liên từ này có chức năng thể hiện mối quan hệ giữa một hành động (mệnh đề chính) với mục đích của hành động đó (mệnh đề phụ thuộc). Liên từ này thường được thể hiện bằng chữ “để”, “để cho”, “để mà” trong tiếng Việt.
Xét ví dụ I:
I took the IELTS test so that I can study abroad. (Tôi đã thi IELTS để tôi có thể du học.)
Có thể thấy câu trên có 02 mệnh đề (hay 2 cụm chủ ngữ-động từ) khác nhau: một là “I took the IELTS test” (Tôi đã thi IELTS), hai là “I can study abroad” (Tôi có thể du học). Trong đó, mệnh đề 2 chính là mục đích của mệnh đề 1, do vậy “so that” đã được sử dụng để mở đầu cho mục đích “du học” của việc “thi IELTS”.
Liên từ So
“So” là liên từ đẳng lập, được sử dụng ở giữa câu ghép để nối 02 mệnh đề độc lập có mối quan hệ nguyên nhân-kết quả trong câu. Trong đó, mệnh đề chứa nguyên nhân phải được đặt trước mệnh đề chứa kết quả. Liên từ này thường được thể hiện bằng chữ “do đó”, “vì vậy”, “nên” trong tiếng Việt.
Xét ví dụ II:
I got an 8.0 in IELTS, so I got accepted into Cambridge University. (Tôi đã đạt IELTS 8.0 nên tôi đã được nhận vào học tại Đại học Cambridge.)
Có thể thấy câu trên cũng có 02 mệnh đề khác nhau: một là “I got an 8.0 in IELTS.” (Tôi đã đạt IELTS 8.0) và “I got accepted into Cambridge University” (Tôi đã được nhận vào học tại Đại học Cambridge). Trong đó, mệnh đề 2 chính là kết quả của mệnh đề 1, và mệnh đề 1 chính là nguyên nhân dẫn đến sự xảy ra của mệnh đề 2.
Liên từ Because
Because là liên từ phụ thuộc, được sử dụng để mở đầu mệnh đề nguyên nhân trong câu phức. Liên từ này có chức năng thể hiện mối quan hệ nguyên nhân (mệnh đề phụ thuộc) và kết quả (mệnh đề chính) giữa các mệnh đề trong câu. Liên từ này thường được thể hiện bằng chữ “bởi vì”, “bởi", “vì” trong tiếng Việt.
Do cùng thể hiện mối quan hệ nguyên nhân-kết quả, “so” và “because” có thể thay thế nhau dễ dàng mà không ảnh hưởng đến nghĩa của câu, miễn là người học đảm bảo cấu trúc câu được chuyển đổi tương ứng.
Xét lại ví dụ II “I got an IELTS 8.0, so I got accepted into Cambridge University”, có thể viết lại câu như sau:
Because I got an IELTS 8.0, I got accepted into Cambridge University. (Bởi vì tôi đã đạt IELTS 8.0, tôi đã được nhận vào học tại Đại học Cambridge.)
Có thể thấy tuy được viết bởi 2 cấu trúc khác nhau, một là câu ghép với “so” và hai là câu phức với “because”, nghĩa của hai câu hoàn toàn giống nhau, chủ ngữ và động từ chính cũng không bị thay đổi. Thứ duy nhất bị thay đổi chỉ là sự nhấn mạnh, nếu câu với “because” nhấn mạnh vế nguyên nhân thì câu với “so” nhấn mạnh vế kết quả.
Phân biệt “So that” và “So”
Ngoài điểm khác biệt cơ bản nhất là “so that” thuộc câu phức, còn “so” thuộc câu ghép, thì chức năng của chúng cũng có sự khác biệt rõ ràng. Cụ thể:
“So that” nói về mục đích của một sự việc, thể hiện cái ý định, kế hoạch, dự tính, chủ đích của người thực hiện sự việc.
“So” nói về kết quả của một sự việc, thể hiện thứ được xảy ra tiếp theo đó như một hệ quả tất yếu và khách quan.
Xét ví dụ IV:
There was a storm yesterday, so we couldn’t go to school. (Hôm qua có bão nên chúng tôi không thể đi học.) (Đúng)
There was a storm yesterday so that we couldn’t go to school. (Hôm qua có bão để cho chúng tôi không thể đi học.) (SAI)
Việc trời có bão là một nguyên nhân khách quan, không phải vì ông trời muốn “chúng tôi không thể đi học” mà ông trời tạo ra bão. Vậy không có dự tính nào ở đây cả nên không thể dùng “so that” và nên dùng “so”.
Xét ví dụ V:
I am going to take the IELTS test this June so that I can apply to Cambridge University before the deadline. (Tôi đang tính thi IELTS vào tháng 6 này để tôi kịp nộp đơn xin nhập học vào Đại học Cambridge trước hạn chót.) (Đúng)
I am going to take the IELTS test this June, so I can apply to Cambridge University before the deadline. (Tôi đang tính thi IELTS vào tháng 6 này nên tôi kịp nộp đơn xin nhập học vào Đại học Cambridge trước hạn chót.) (SAI)
Việc “tính thi IELTS vào tháng 6 này” xuất hiện là vì chủ ngữ “tôi” có mong muốn “nộp đơn xin nhập học vào Đại học Cambridge trước hạn chót”, đây rõ ràng là một dự định, một kế hoạch của chủ ngữ nên dùng “so that” là phù hợp nhất. Còn nếu dùng “so” thì nghĩa của câu lại bị sượng, vì chỉ mỗi việc “tính thi IELTS vào tháng 6 này” không hẳn là nguyên nhân tất yếu dẫn sự việc sau, vì nó thậm chí còn chưa diễn ra nên không thể nói chắc chắn như thế được.
Hướng dẫn cách dùng So that, So và Because để paraphrase cùng một ý tưởng
Đề bài: Sarah đã mua một cặp tai nghe để cô ấy không làm phiền người khác khi nghe nhạc.
Câu này có sự xuất hiện của chữ “để”, nên cái mục đích cho việc “mua một cặp tai nghe” đã được thể hiện rõ. Vậy đầu tiên người học có thể dùng “so that” để dịch như sau:
Sarah bought a pair of headphones so that she won’t annoy other people when listening to music.
Bây giờ làm sao để paraphrase câu này với “so” hay “because” khi không thấy sự xuất hiện của nguyên nhân? Không nên cho việc “cô ấy không làm phiền người khác khi nghe nhạc” là nguyên nhân của việc “mua một cặp tai nghe” vì đã là quan hệ nguyên nhân-kết quả thì nguyên nhân phải xảy ra trước thì kết quả mới có thể đến. Làm sao cô thấy có thể “không làm phiền người khác” nếu việc “mua” chưa diễn ra?
Because she won’t annoy other people when listening to music, Sarah bought a pair of headphones. (SAI vì câu này có sự mâu thuẫn cả về mặt nghĩa và thì)
Thật ra có một nguyên nhân đang ẩn trong câu, đó chính là mong muốn của Sarah. Cái mục đích cũng hàm chứa mong muốn của nhân vật. Vậy câu gốc còn có thể được hiểu như sau:
Sarah đã mua một cặp tai nghe vì cô ấy không muốn làm phiền người khác khi nghe nhạc.
Khi này nguyên nhân dẫn đến hành động “mua một cặp tai nghe” của Sarah đã rõ ràng, người học có thể sử dụng “so” và “because” như sau:
Sarah bought a pair of headphones because she didn’t want to annoy other people when listening to music.
Sarah didn’t want to annoy other people when listening to music, so she bought a pair of headphones.
Tới đây thì các câu đã giải quyết được mẫu thuẫn về mặt nghĩa và thì vì khác với việc thật sự “không làm phiền người khác” chỉ có thể xảy ra khi đã “mua một cặp tai nghe” xong, thì cái ý niệm “không muốn làm phiền” đã xảy ra trước khi “mua”, rồi từ đó mới dẫn tới quyết định “mua”.
Các lưu ý mở rộng
Khi chuyển đổi giữa so và because
a. Không thể vừa dùng “so” vừa dùng “because” trong cùng một câu.
Because I was born in Vietnam, so I can speak Vietnamese. (SAI)
b. “so” chỉ có thể đứng giữa câu ghép trong khi “because” có thể đứng đầu hoặc giữa câu.
I was born in Vietnam, so I can speak Vietnamese. (Đúng)
Because I was born in Vietnam, I can speak Vietnamese. (Đúng)
I can speak Vietnamese because I was born in Vietnam. (Đúng)
So I can speak Vietnamese, I was born in Vietnam. (SAI)
Trường hợp hiếm hoi mà “so” đứng được ở đầu câu là khi mệnh đề theo sau nó là kết quả của cả một câu độc lập ở trước. Lúc này “so” đóng vai trò là trạng từ mở đầu câu và cần được ngăn cách với mệnh đề theo sau bằng một dấu phẩy. Lưu ý là không nên dùng cách viết này trong các văn bản có tính trang trọng (formal) và học thuật (academic) như IELTS Writing.
I was born in Vietnam. So, I can speak Vietnamese (Đúng) (Tôi được sinh ra ở Việt nam. Bởi vậy, tôi có thể nói tiếng Việt.)
I was born in Vietnam. So I can speak Vietnamese. (SAI)
c. “so” trong câu ghép cần được ngăn cách với mệnh đề trước bởi dấu phẩy
I was born in Vietnam, so I can speak Vietnamese. (Đúng)
I was born in Vietnam so I can speak Vietnamese. (SAI)
Khi chuyển đổi giữa because và because of
“Because” và “Because of” đều là liên từ mở đầu mệnh đề nguyên nhân trong câu phức. Chúng hoàn toàn giống nhau về mặt chức năng, nhưng có sự khác biệt về cấu trúc câu đi kèm.
Có thể chia nhóm các mệnh đề nguyên nhân như sau:
Liên từ | Because | Because of |
|---|---|---|
Cấu trúc đi kèm | “because” + mệnh đề (clause)
| “because of” + danh từ/cụm danh từ/danh động từ
|
Liên từ giống cả về mặt nghĩa và cấu trúc đi kèm | “since” và “as”
| “due to” và “owing to”
|
Khi chuyển đổi giữa so that và so as to
“So that” và “so as to” đều là liên từ mở đầu mệnh đề mục đích trong câu phức. Chúng hoàn toàn giống nhau về mặt chức năng, nhưng có sự khác biệt về cấu trúc câu đi kèm.
Có thể chia nhóm các mệnh đề mục đích như sau:
Liên từ | So that | So as to |
|---|---|---|
Cấu trúc đi kèm | “so that” + mệnh đề (thường kèm theo động từ khuyết thiếu)
| “so as to” + động từ nguyên mẫu
|
Liên từ giống cả về mặt nghĩa và cấu trúc đi kèm | “so as that” và “in order that”
| “to” và “in order to”
|
Lưu ý thêm | Vì theo sau nhóm này là mệnh đề nên có thể thay đổi chủ ngữ
| Vì theo sau nhóm này là động từ nên không thể thay đổi chủ ngữ.
Để xử lý vấn đề này, người học có thể chọn biến chủ ngữ 2 thành tân ngữ hoặc sử dụng “in order for someone to do something”. Khi này “I” được đổi thành tân ngữ “me” cho chủ ngữ “my dad”
|
Bài tập thực hành
Điền các câu sau với “so that”, “so as (not) to”, “so”, “because” và “because of”.
My motorbike broke down last week, ……….. I need to buy a new one.
You must bring your raincoat along ……….. get wet.
……….. I hate her, I didn’t answer her call.
She studied really hard ……….. she can pass the exam.
My mom couldn’t go to church ……….. bad weather.
……….. lose weight, she is following a heathy diet.
Đáp án:
so
so as not to
Because
so that
because of
So as to
Tổng kết
Trong bài viết này, tác giả đã cung cấp cho người học sự khác nhau giữa cặp liên từ “so that” và “so”, đồng thời hướng dẫn cách phân tích ý tưởng giúp người học có thể sử dụng “so that”, “so”, “because” để tiếp cận câu một cách linh hoạt hơn. Mong rằng người học có thể áp dụng tốt kiến thức trong bài để ý tưởng mà người học muốn truyền đạt không chỉ hợp lý về mặt ngữ nghĩa mà còn đạt được sự đa dạng cao, góp phần tăng cả tiêu chí C&C và Grammatical Range trong IETLS Writing.
Ngoài các liên từ được đề cập trong bài, người học có thể tham khảo thêm nhiều loại liên từ khác và nên nghiên cứu kỹ chức năng của chúng trước khi dùng để tránh nhầm lẫn.