Phương pháp học từ vựng tiếng Anh thông qua ý nghĩa gốc tiếng Latin

Việc tiếp thu và ghi nhớ từ vựng tiếng Anh luôn là vấn đề nan giải với người học và đòi hỏi người học phải có phương pháp học từ vựng tiếng Anh hiệu quả. Một trong những lý do cho vấn đề này đến từ số lượng âm tiết của từ vựng. Một từ tiếng Anh có thể có 1 hoặc nhiều hơn 1 âm tiết.

Ví dụ:

• play → 1 âm tiết

• understand → 3 âm tiết (un-der-stand)

Với cách học thông thường (học cả từ, với tất cả âm tiết), người học hay gặp vấn đề về hiểu và ghi nhớ ý nghĩa từ vựng. Các âm tiết trong trường hợp này chỉ là sự kết hợp các chữ cái. Việc nhắc lại và đánh vần chính xác yêu cầu người học phải hình dung cách sắp xếp của các chữ cái hoặc các âm tiết. Điều này làm cản trở quá trình sử dụng và tạo ngôn ngữ ở cả những kỹ năng tiếp nhận ngôn ngữ (receptive skills) – nghe và đọc – và những kỹ năng tạo ngôn ngữ (productive skills) – nói và viết.

Bài viết sẽ hướng dẫn cách sử dụng gốc tiếng Latin để hiểu ý nghĩa từ tiếng Anh và cung cấp 25 gốc từ được sử dụng phổ biến để người học ứng dụng học từ vựng tiếng Anh theo phương pháp này.

Tiếng Latin là gì? Mối quan hệ giữa gốc tiếng Latin và tiếng Anh

Latin là một ngôn ngữ cổ điển thuộc về nhánh Italic, nằm trong nhóm ngôn ngữ Indo-European (các ngôn ngữ được nói tại các khu vực Tây lục địa Âu Á). Tiếng Anh cũng nằm trong cùng nhóm ngôn ngữ Indo-European, nhưng thuộc nhánh Germanic. Latin đã từng là ngôn ngữ được sử dụng nhiều thứ 2 trên thế giới, song hiện nay, ngôn ngữ này đã dần biến mất, được thay thế bởi những ngôn ngữ khác, đặc biệt là tiếng Anh. Đến thời điểm hiện tại, tiếng Latin đã được xem như một ngôn ngữ chết. Tuy nhiên, ngôn ngữ này vẫn được sử dụng cho những mục đích nhất định trong xã hội hiện đại. Ví dụ: Giúp người học các ngôn ngữ trong nhóm Indo-European hiểu và ghi nhớ từ vựng và ngữ pháp, tăng sự hiểu biết về một số ngành học, hoặc sử dụng trong việc cấu tạo các từ mới hoặc họ từ mới trong các ngôn ngữ hiện hành. (Etymax, 2013)

Gốc từ tiếng Latin có ảnh hưởng sâu sắc trong tiếng Anh. Hơn 60% từ tiếng Anh có gốc tiếng Latin hoặc tiếng Hy Lạp (theo Dictionary.com). Rất nhiều từ chúng ta sử dụng có gốc tiếng Latin. Ví dụ: từ audio có gốc audi đến từ tiếng Latin audĭo (nghe, lắng nghe).

Một số gốc tiếng Latin và từ vựng tiếng Anh tương ứng

Dưới đây là một số từ vựng tiếng Anh có thể được học dựa vào gốc tiếng Latin. Đây là các gốc từ được sử dụng với tần suất từ trung bình đến cao trong tiếng Anh. Người học có thể ghi nhớ các gốc từ cùng một số từ vựng thông dụng trong các gốc này để sử dụng trong tương lai, khi gặp các từ cùng gốc, hoặc có thể thêm các từ cùng gốc khác vào mạng lưới của những gốc từ này để làm dày thêm vốn từ vựng của bản thân.

Ứng dụng

Việc hiểu ý nghĩa các gốc từ tiếng Latin sẽ giúp người học hiểu ý nghĩa các từ vựng tiếng Anh dựa vào cấu tạo từ (morphology) và giúp gợi nhắc ý nghĩa từ vựng thông qua thành phần mấu chốt của từ thay vì thông qua việc học thuộc toàn bộ từ vựng. Từ việc học các gốc từ tiếng Latin, người học có thể:

• Đoán ý nghĩa của từ vựng trong văn bản dựa vào gốc từ. 

Ví dụ trong câu:

“The woman was deprived of her privileges.”, người học có thể hiểu hai từ deprive và privilege thông qua gốc priv (tách rời). 

• deprive: tước đi hoàn toàn điều gì.

  • privilege: có đặc quyền tách biệt so với người khác

→ Người phụ nữ bị tước đi khỏi các đặc quyền của cô ấy.

• Tăng vốn từ vựng nhanh (thông qua việc ghi nhớ nhiều từ và họ từ cùng lúc dựa vào gốc từ latin) – ví dụ: khi học gốc từ clar (rõ ràng), người học có thể ghi nhớ nhanh từ clarity (sự rõ ràng) và declaration (một tuyên bố rõ ràng) cũng như các từ khác thuộc họ từ trên (clear, clarify, declare, v.v.).

• Hệ thống vốn từ vựng: thay vì học từng từ, người học có thể hệ thống vốn từ vựng của mình thông qua việc làm các sơ đồ ngôn ngữ bao gồm gốc từ (theo ý nghĩa latin), các từ phát triển từ những gốc này, và họ từ của chúng. 

Ngoài ra, người học có thể ghi nhớ nhiều từ vựng hơn khi lượng gốc từ tăng lên. Nhiều gốc từ có thể ghép lại với nhau để tạo một từ.

Ví dụ:

• circumvent = circum (around – xung quanh) + vent (come – đi đến)

→ Ý nghĩa: đi xung quanh vấn đề thay vì đi thẳng vào vấn đề → né tránh vấn đề.

• interact = inter (inter – ở giữa) + act (do – hành động)

→ Ý nghĩa: hành động ở giữa hai người → tương tác.

• contradict = contra (against – trái ngược) + dict (speak – nói)

→ Ý nghĩa: làm ngược lại với những gì đã nói → mâu thuẫn.

Tổng kết

Các phương pháp học từ vựng khác nhau có hiệu quả nhờ vào những cơ chế khác nhau. Với phương pháp học từ vựng dựa vào gốc từ tiếng Latin, người học sẽ ghi nhớ từ vựng hiệu quả thông qua tính hệ thống và liên kết của các gốc từ. Phương pháp này đi sâu vào tầng nhận thức thứ hai trong thang đo nhận thức Bloom – hiểu nghĩa (cấp độ Understanding – Bloom’s taxonomy). Điều này có nghĩa là người học gần như bỏ qua bước ghi nhớ ban đầu (do đã có những chất liệu có sẵn – là các gốc từ) để hiểu thông tin. Thông tin sẽ đi thẳng vào não bộ, và dễ được đưa vào phần trí nhớ dài hạn. 

Phương pháp học từ vựng tiếng Anh dựa vào gốc từ tiếng Latin tập trung vào việc ghi nhớ từ vựng nhanh. Đây vừa là ưu điểm và cũng là điểm yếu của phương pháp. Với những người học cần ghi nhớ từ vựng một cách nhanh chóng, đây là một trong những cách học từ hiệu quả và tiết kiệm thời gian nhất. Tuy nhiên, người học từ theo gốc tiếng Latin thường bỏ qua phần áp dụng, sử dụng từ, vốn là khía cạnh quan trọng trong việc học ngôn ngữ. Để giải quyết vấn đề này, người học nên kết hợp phương pháp học dựa vào gốc tiếng Latin với việc ứng dụng trong kết hợp từ và tạo câu.

Giang Dương