Một vài sai lầm của người học tiếng Anh khi mới bắt đầu luyện nghe

Kỹ năng nghe là một trong những kỹ năng cơ bản nhưng cũng đầy thách thức đối với người học tiếng Anh. Đối với những người mới bắt đầu, việc tiếp cận luyện nghe thường khó khăn, dẫn đến kết quả không như mong đợi. Mục tiêu của bài viết này là xác định các sai lầm người học thường gặp phải đó, từ đó đưa ra các giải pháp thiết thực để cải thiện hiệu quả luyện nghe ngay từ giai đoạn đầu.

Sai lầm phổ biến khi luyện nghe

Tập trung vào các bài nghe mang tính kiểm tra quá sớm

Một sai lầm phổ biến của người học mới bắt đầu là tiếp cận ngay với các bài nghe mang tính kiểm tra, như các đề thi TOEIC hoặc IELTS, mà bỏ qua giai đoạn luyện tập với các tài liệu cơ bản hơn. Điều này dễ dẫn đến tình trạng không hiểu được nội dung, gây mất tự tin và lo lắng.

Trong bài nghiên cứu của mình, Sari và các cộng sự đã chỉ ra: "Listening is listening to understand what other people say with a serious process that cannot be done simply by relying on habits, reflexes and instincts” [1, p. 455]. Điều này có nghĩa là kỹ năng nghe cần thời gian và thực hành để phát triển, và nếu tiếp cận quá sớm với các bài kiểm tra phức tạp, người học sẽ cảm thấy bị áp lực và dễ nản chí.

Ngoài ra, các bài kiểm tra thường đòi hỏi người học phải nắm vững từ vựng và ngữ pháp ở mức độ cao, trong khi người mới bắt đầu còn đang trong quá trình xây dựng nền tảng ngôn ngữ. Vì vậy, thay vì chỉ tập trung vào các bài kiểm tra, người học nên bắt đầu với các bài nghe đơn giản, có nội dung phù hợp với khả năng của mình, chẳng hạn như podcast hoặc hội thoại thường ngày.

Luyện nghe quá nhiều dẫn đến mệt mỏi và mất tập trung

Việc luyện nghe liên tục mà không có kế hoạch cụ thể cũng là một trong những nguyên nhân gây mệt mỏi và mất tập trung. Nghe quá nhiều trong thời gian dài khiến não bộ dễ bị quá tải, dẫn đến giảm khả năng tiếp thu và ghi nhớ thông tin. Nhóm nghiên cứu của Sari nhấn mạnh rằng kỹ năng nghe không chỉ đơn thuần là quá trình tiếp nhận âm thanh, mà còn là quá trình xử lý thông tin phức tạp [1, p. 455].

Nếu không có thời gian nghỉ ngơi và phân bổ thời gian luyện nghe hợp lý, khả năng tập trung sẽ bị ảnh hưởng, dẫn đến giảm hiệu quả học tập. Người học nên phân chia thời gian nghe thành các đoạn ngắn, với khoảng thời gian nghỉ giữa các lần luyện tập để não bộ có thời gian hồi phục và giữ được sự tỉnh táo.

Tiếp cận luyện nghe với mục tiêu chỉ để cải thiện điểm số thay vì hiểu thông tin

Một sai lầm khác mà người học thường mắc phải là họ luyện nghe chỉ với mục tiêu làm bài kiểm tra, thay vì lắng nghe để hiểu và thu thập thông tin hữu ích. Việc tiếp cận này dẫn đến việc người học thiếu động lực, vì họ chỉ xem kỹ năng nghe như một công cụ để vượt qua kỳ thi, chứ không phải là một cách để cải thiện giao tiếp trong cuộc sống hàng ngày.

Ví dụ, khi luyện nghe trong các đề thi như TOEIC hoặc IELTS, người học thường tập trung vào việc tìm đáp án đúng hơn là nắm bắt được nội dung toàn bộ của đoạn hội thoại hoặc bài diễn thuyết. Họ chỉ chú ý đến một vài từ khóa quan trọng để trả lời câu hỏi, mà bỏ qua ý nghĩa tổng thể của thông điệp. Điều này có thể giúp họ đạt điểm số nhất định trong các kỳ thi, nhưng lại không mang lại giá trị thực sự trong việc phát triển kỹ năng nghe dài hạn.

Ngược lại, nếu người học thay đổi mục tiêu luyện nghe sang việc thu thập thông tin và hiểu sâu hơn về các tình huống giao tiếp thực tế, họ sẽ thấy việc luyện nghe trở nên thú vị và có giá trị hơn. Chẳng hạn, khi nghe các đoạn hội thoại từ podcast về chủ đề họ quan tâm như khoa học, văn hóa, hoặc đời sống, người học có thể không chỉ mở rộng vốn từ vựng mà còn cải thiện khả năng hiểu ngữ cảnh và các khía cạnh xã hội của ngôn ngữ.

Field đã chỉ ra rằng khi người học tiếp cận việc nghe với mục tiêu hiểu rõ nội dung, họ sẽ phát triển các kỹ năng nghe sâu hơn, chẳng hạn như khả năng phân biệt các ý chính và chi tiết phụ trong một cuộc trò chuyện [3]. Điều này không chỉ giúp họ cải thiện điểm số trong các kỳ thi, mà còn phát triển khả năng giao tiếp hiệu quả hơn trong cuộc sống hàng ngày​.

Nguyên nhân của các sai lầm

Thiếu phương pháp luyện nghe phù hợp

Một trong những nguyên nhân chủ yếu dẫn đến những sai lầm trong quá trình luyện nghe của người học là họ chưa được tiếp cận với phương pháp học phù hợp. Người mới bắt đầu thường không có chiến lược rõ ràng, dẫn đến việc luyện nghe một cách thiếu hiệu quả.

Phương pháp luyện nghe đúng đắn cần đảm bảo sự tiếp cận từ đơn giản đến phức tạp, từ việc nghe các hội thoại cơ bản đến các đoạn văn dài hoặc bài diễn thuyết phức tạp hơn. Tuy nhiên, nhiều người học bắt đầu với các bài nghe mang tính kiểm tra cao như đề thi TOEIC hoặc IELTS mà không trải qua quá trình luyện tập căn bản.

Theo Vandergrift và Goh, việc xây dựng phản xạ nghe cần có thời gian và phải qua nhiều bước khác nhau [2, p. 12-13]. Quá trình này không thể bị rút ngắn bằng cách chỉ luyện nghe các bài kiểm tra. Người học cần rèn luyện với các tài liệu đa dạng, từ nghe đối thoại ngắn, tin tức đơn giản đến các bài phát biểu dài hơn, với độ khó tăng dần. Điều này sẽ giúp họ phát triển khả năng hiểu ngữ cảnh và nhận diện từ vựng trong các tình huống khác nhau​.

Thiếu sự hướng dẫn từ các giáo viên hoặc người có kinh nghiệm cũng là một yếu tố quan trọng khiến người học tự mò mẫm và chọn lựa sai tài liệu, dẫn đến việc luyện nghe không hiệu quả.

Áp lực từ việc học và thi cử

Một nguyên nhân khác là áp lực từ các kỳ thi chứng chỉ quốc tế, đặc biệt là những chứng chỉ như TOEIC và IELTS, khiến người học chỉ tập trung vào luyện thi mà bỏ qua việc rèn luyện kỹ năng nghe tự nhiên. Họ thường quan niệm rằng nghe tốt là phải đạt điểm cao trong các kỳ thi, mà không nhận ra rằng việc phát triển khả năng nghe cần phải đến từ sự hiểu biết và tiếp thu ngôn ngữ trong môi trường thực tế.

Áp lực này đến từ nhiều phía: trường học yêu cầu chứng chỉ tiếng Anh để tốt nghiệp, nhà tuyển dụng đòi hỏi bằng cấp tiếng Anh để xét tuyển, và xã hội luôn coi trọng những ai sở hữu điểm số cao. Điều này vô tình đẩy người học vào thế phải chạy đua với thời gian, luyện nghe không ngừng nghỉ nhưng lại thiếu chiến lược dài hạn. Họ dồn sức vào các bài nghe luyện thi mà không hề tập trung vào việc lắng nghe để hiểu và sử dụng tiếng Anh trong đời sống hàng ngày.

Ví dụ, nhiều người học chỉ luyện nghe các bài nghe dạng multiple choice (trắc nghiệm) của TOEIC, với mục tiêu chọn đúng đáp án mà không chú ý đến nội dung toàn diện của đoạn hội thoại. Điều này dẫn đến việc họ có thể đạt điểm khá trong các kỳ thi, nhưng lại gặp khó khăn khi phải nghe hiểu trong các tình huống thực tế như cuộc họp công việc hay giao tiếp xã hội.

Giải pháp cải thiện kỹ năng nghe

Sử dụng tài liệu nghe thực tế và đa dạng

Một trong những giải pháp quan trọng nhất để cải thiện khả năng nghe là sử dụng các tài liệu nghe thực tế và đa dạng. Người học nên được khuyến khích khám phá nhiều nguồn tài liệu khác nhau, như podcast, video trên YouTube, phim ảnh, và chương trình truyền hình. Việc này không chỉ giúp họ tiếp cận với ngôn ngữ tự nhiên mà còn làm phong phú thêm vốn từ vựng và khả năng hiểu ngữ cảnh.

Ví dụ, các podcast như ESL Pod hoặc BBC Learning English cung cấp nhiều chủ đề phong phú với tốc độ nói chậm và rõ ràng, rất phù hợp cho người mới bắt đầu. Người học có thể dễ dàng theo dõi chủ đề mà bản thân quan tâm, từ đó tăng cường việc tiếp xúc với tiếng Anh mà không tạo áp lực quá lớn lên bản thân.

Ngoài ra, việc xem phim và chương trình truyền hình không chỉ giúp cải thiện kỹ năng nghe mà còn tạo cơ hội cho người học quan sát cách mà người bản ngữ sử dụng ngôn ngữ trong các tình huống thực tế.

Quản lý thời gian luyện nghe hợp lý

Quản lý thời gian luyện nghe là một yếu tố quan trọng giúp người học duy trì sự tập trung và tránh cảm giác mệt mỏi. Người học nên phân chia thời gian luyện nghe thành các khoảng ngắn, chẳng hạn như 15-20 phút mỗi lần, sau đó nghỉ ngơi từ 5-10 phút trước khi tiếp tục. Phương pháp này giúp não bộ có thời gian hồi phục và giữ cho người học luôn tỉnh táo.

Ngoài ra, người học cũng có thể sử dụng ứng dụng hẹn giờ để theo dõi thời gian luyện nghe. Việc tự theo dõi tiến độ sẽ tạo ra động lực và giúp họ duy trì thói quen luyện nghe đều đặn. Hơn nữa, họ có thể thay đổi loại tài liệu nghe trong mỗi lần luyện tập để tạo sự thú vị và hấp dẫn hơn. Việc thay đổi này không chỉ giúp tránh cảm giác nhàm chán mà còn hỗ trợ việc tiếp nhận thông tin từ nhiều góc độ khác nhau.

Tập trung vào việc hiểu thông tin hữu ích thay vì chỉ luyện tập nghe

Cuối cùng, người học cần thay đổi cách tiếp cận luyện nghe của mình. Thay vì luyện nghe với mục tiêu duy nhất là đạt điểm cao trong các kỳ thi, họ nên tìm kiếm thông tin hữu ích từ các đoạn hội thoại, bài phát biểu hoặc nội dung truyền thông. Điều này sẽ giúp họ phát triển kỹ năng nghe một cách tự nhiên và hiệu quả hơn.

Chẳng hạn, người học có thể tham gia các nhóm thảo luận trực tuyến hoặc câu lạc bộ tiếng Anh, nơi họ có thể lắng nghe và tham gia vào các cuộc trò chuyện thực tế. Sự tương tác này không chỉ giúp họ cải thiện khả năng nghe mà còn nâng cao kỹ năng nói, giúp họ tự tin hơn khi giao tiếp bằng tiếng Anh.

Khi người học nhìn nhận việc luyện nghe là một quá trình để thu thập thông tin và hiểu biết, họ sẽ thấy việc này trở nên thú vị hơn. Việc cải thiện kỹ năng nghe không chỉ cho mục tiêu học tập mà còn là để có thể giao tiếp trong cuộc sống hàng ngày.

Tổng kết

Bài viết đã chỉ ra những sai lầm phổ biến của người học tiếng Anh khi luyện nghe cũng như đề ra các giải pháp như sử dụng tài liệu nghe thực tế, quản lý thời gian luyện nghe hợp lý, và chú trọng vào việc hiểu thông tin hữu ích.

Người học cần tiếp cận luyện nghe bằng sự tò mò và mong muốn hiểu biết, đồng thời tạo điều kiện tiếp xúc với ngôn ngữ trong các tình huống giao tiếp thực tế. Điều này không chỉ giúp cải thiện khả năng nghe mà còn nâng cao sự tự tin trong giao tiếp. Một môi trường học tập tích cực sẽ hỗ trợ người học trong hành trình phát triển kỹ năng này.

Đọc thêm:

• Bài luyện nghe tiếng Anh cho người mới bắt đầu & các phương pháp luyện nghe hay

• Phương pháp tự học kỹ năng nghe dành cho trình độ cơ bản

• Các kênh youtube luyện nghe tiếng Anh hiệu quả nhất hiện nay