Yếu tố Tiền Giả Định (Presupposition) trong Tiếng Anh

Định nghĩa và phân loại tiền giả định

Định nghĩa tiền giả định

Giao tiếp trong Tiếng Anh hay bất cứ ngôn ngữ nào đều là một kỹ năng khó, vì nó đòi hỏi người giao tiếp phải nắm vững không chỉ ngôn ngữ, mà cả những yếu tố ngoài ngôn ngữ, như thái độ, trạng thái, ngôn ngữ hình thể của đối phương. Bên cạnh đó, người giao tiếp cũng cần nắm bắt những yếu tố được thể hiện “ngầm” qua ngôn ngữ như tiền giả định.

Theo Yule (1996), “Tiền giả định" là những giả định ẩn dưới lớp ngôn ngữ giao tiếp mà người nói hoặc người viết tin rằng người nghe hoặc người đọc đã biết, đã mặc định chấp nhận sự tồn tại của nó, và thông qua đó, người nói hoặc người viết sẽ xây dựng phát ngôn. Điều này đồng nghĩa với việc tiền giả định không được nói ra mà trái lại, dựa trên sự ngầm hiểu -  ngầm đồng ý giữa hai bên, tiền giả định trở thành nền tảng để tạo nên ý nghĩa của thông điệp người nói hoặc người viết muốn truyền tải.

Mặc dù là một khái niệm trong ngôn ngữ, cần đặc biệt chú ý rằng tiền giả định gắn liền với con người. Chỉ có người nói hoặc người viết (người tạo ra thông điệp) mới có tiền giả định, còn ngôn ngữ thì không. Do vậy, tất cả các tiền giả định xuất hiện trong giao tiếp đều có thể sai và không đúng với sự thật. 

Dưới đây là một số ví dụ điển hình của “tiền giả định” trong ngôn ngữ:

1. Con mèo của John đã chạy ra khỏi nhà. [John's cat ran away from the house.]

→ Câu này có tiền giả định “John có một con mèo”. Nếu người nghe không biết John hoặc không biết rằng anh ấy có một con mèo, phần thông tin này sẽ được người nói coi là hiển nhiên hoặc được chấp nhận mà không cần giải thích.

Tương tự, “tiền giả định" cũng xuất hiện trong câu phủ định.

2. Con chó của Mary không dễ thương chút nào. [Mary's dog is not cute at all.]

→ Ở đây, người nói mặc nhiên coi rằng người nghe đã biết thông tin “Mary có một con chó", làm nền tảng cho thông điệp “Con chó không dễ thương" đang được thể hiện bằng ngôn ngữ. 

Việc hiểu và nhận biết tiền giả định trong giao tiếp là một điều vô cùng quan trọng, bởi nó giúp làm rõ các yếu tố ngầm định trong giao tiếp và cung cấp một cái nhìn sâu sắc về cách mà ngữ cảnh và kiến thức chung của các bên tham gia giao tiếp có ảnh hưởng như thế nào đến quá trình truyền đạt và tiếp nhận thông tin. Nghiên cứu về tiền giả định, qua đó, có thể mở rộng sự hiểu biết của người học về độ phức tạp và tinh tế của ngôn ngữ con người.

Phân loại tiền giả định

Trong cuốn “Pragmatics” (1996), Yule đã giải thích và phân loại rõ ràng các biến thể của tiền giả định. Mặc dù tiền giả định không được nói ra và cũng không phải mục đích của câu nói, nó vẫn có quan hệ chặt chẽ với ngôn ngữ - những gì được nói. Vì vậy, có thể nhận diện tiền giả định qua một số yếu tố ngôn ngữ trong câu, như từ vựng hay cấu trúc nhất định. Tóm lại, có tất cả 6 loại tiền giả định như sau:

Tiền Giả Định Tồn Tại (Existential Presupposition)

Loại tiền giả định này, như tên gọi của nó, ngầm mặc định về sự tồn tại của một vật thể được nhắc đến trong cuộc hội thoại. Theo Yule, trong Tiếng Anh, loại tiền giả định này thường gắn liền với cấu trúc sở hữu, ví dụ như sở hữu cách (‘s) hay các tính từ sở hữu (my, your, our, etc.), cũng như các danh từ/cụm danh từ xác định (the dog, the country, the King of England, etc). (1996, p.27).

→ Qua đó, có thể thấy (1) và (2) là những ví dụ điển hình của loại “tiền giả định tồn tại”. 

Ví dụ tiếp theo về “tiền giả định tồn tại":

• The President of Canada came to Vietnam last month. 

→ Bằng việc dùng cụm danh từ xác định (có mạo từ “the” xác định làm căn cứ), tiền giả định được ngầm giao tiếp ở đây là có sự tồn tại của một người được coi là tổng thống (president) ở Canada. Cần chú ý rằng, đây chỉ là tiền giả định được sử dụng trong bối cảnh nhất định, không phải lúc nào cũng là sự thật. 

Tiền giả định hữu thực (Factive Presupposition)

Trong Tiếng Anh, có một số từ nhất định có sẵn hàm ý về tiền giả định hữu thực. Những thông tin đi sau những từ này được người nói hoặc người viết mặc định coi như sự thật. Một số động từ tiêu biểu được nhắc Yule nhắc đến là “know” (biết), “realize” (nhận ra), “regret” (hối hận), hay tính từ như “glad” (mừng) hoặc “odd" (kì).

Dưới đây là ví dụ cho tiền giả định hữu thực:

• I regret telling him about us. 

→ Bằng cách dùng động từ “regret" (hối hận), tiền giả định được người nói ngầm nêu ra ở đây là “I told him about us", với hàm ý rằng điều đó là sự thật. 

• It's odd that no one is here.

→ Tương tự, sau tính từ “odd", người nói đã nêu ra một tiền giả định “No one is here".

Tiền giả định phi thực (Non-factive Presupposition)

Đối lập với tiền giả định hữu thực, tiền giả định phi thực liên quan đến các từ hoặc cụm từ ngụ ý rằng thông tin phía sau không phải là sự thật. Một số động từ được Yule (1996, p.27) nhắc đến là “dream" (mơ), “imagine" (tưởng tượng), “pretend” (giả vờ).

Một số ví dụ có thể kể đến:

• She pretended to be ill.

→ Sự thật được ám chỉ ở đây là “She was not ill".

• John thought he had locked the door.

→ Sau động từ “thought" được sử dụng, một tiền giả định - một điều không có thực được người nói nêu ra “John did not lock the door". 

Tiền giả định trường từ vựng (Lexical Presupposition)

“Tiền giả định trường từ vựng" xuất hiện khi nghĩa của một từ được người nói hoặc người viết sử dụng khiến người nghe hoặc người đọc liên tưởng đến một hàm ý ẩn dưới lớp nghĩa đó.

Ví dụ: Khi có người nói “She's late again", từ “again" khiến người nghe lập tức nghĩ tới một lớp nghĩa ẩn phía sau, đó là “She was late before" (Cô ấy đã từng đi trễ trước đó).

Một ví dụ tiêu biểu khác được Yule (1996, p.28) nhắc đến trong cuốn sách của mình là từ “manage". Xét về định nghĩa, “manage" là “to succeed in doing or dealing with something, especially something difficult” (Cambridge Dictionary), do đó, khi nói một người “managed to do something”, nghĩa hiển lộ của từ “manage" khiến người nghe biết rằng người được nhắc đến thành công trong việc vượt qua một trở ngại nào đó. Ngược lại, “did not manage to do something" giúp người nghe biết người được nhắc đến đã không thành công trong việc đó. Nhưng dù cho được sử dụng trong câu khẳng định hay phủ định, từ “manage" đều khiến người nghe hiểu thêm một lớp nghĩa ẩn giấu - một tiền giả định, rằng người được nhắc đến đã cố gắng làm một điều gì đó (cho dù anh ấy/cô ấy có thành công hoàn thành nó hay không). 

Dưới đây là một ví dụ ngắn cho loại “tiền giả định" này:

• We stopped trying 2 years ago. 

→ Từ “stop" giúp người nghe biết được “tiền giả định" là “We used to try” hoặc “We had tried before". 

Tiền giả định cấu trúc (Structural Presupposition)

Ngoài từ vựng, một số cấu trúc câu cũng ẩn giấu những tiền giả định nhất định. Cấu trúc thường xuất hiện trong dạng này là câu hỏi bắt đầu bằng WH-, (ví dụ như “what, “where", when”, “why", v.v…). Kiểu đặt câu này khiến cho những thông tin được nêu phía sau từ để hỏi (WH-) nghiễm nhiên trở thành thông tin mặc định được chấp nhận từ cả hai phía người nói và người nghe. 

Ví dụ cụ thể cho dạng “tiền giả định cấu trúc":

• Where did you buy the cake ?

→ Vì trọng tâm câu hỏi nằm ở từ để hỏi “where", người nói đã mặc định người nghe đã biết về sự thật “You bought the cake" mà không cần phải trực tiếp nói ra.

Tiền giả định phản chứng (Counterfactual Presupposition)

Cũng dựa trên cấu trúc, nhưng loại cuối cùng trong tiền giả định chỉ dựa trên một cấu trúc duy nhất, đó là câu điều kiện “If". Thay vì ngụ ý rằng những thông tin phía sau là sự thật, loại này dùng để nhấn mạnh rằng thông tin đó không những không phải là sự thật, mà còn trái ngược hoàn toàn với sự thật. Do có tính chất đặc biệt nên loại này được tách ra là một loại riêng. Nhiều người cho rằng nên ghép loại này chung với tiền giả định phi thực, nhưng tiền giả định phi thực chỉ chứng minh thông tin được nhắc đến không phải là sự thật, chứ không hề có hàm ý rằng chúng hoàn toàn trái ngược với những gì sự thật khẳng định. 

Một số ví dụ tiêu biểu của loại tiền giả định này:

• If Bill had come earlier, he would not have missed the fly. 

→ Câu này không chỉ ngụ ý rằng John bỏ lỡ chuyến bay là một sự thật, mà còn giả định rằng có một thực tế khác không xảy ra - đó là John đến sớm. Đây là một ví dụ điển hình của tiền giả định phản chứng, nơi sự thật được nhìn nhận qua một tình huống giả định không xảy ra.

Tham khảo thêm:

• Các câu điều kiện | Công thức, cách dùng & ví dụ chi tiết

• Câu giả định lớp 12: Lý thuyết, công thức và bài tập vận dụng

• Thức giả định (subjunctive mood): Định nghĩa và cách dùng của thức giả định phổ biến

Vai trò của tiền giả định trong tiếng Anh

Tiền giả định có vai trò quan trọng trong việc học Tiếng Anh, đặc biệt là kĩ năng nghe với người học ở trình độ A1 - A2. Trong một nghiên cứu về ảnh hưởng của tiền giả định trong nhận thức về kĩ năng nghe của các học sinh học Tiếng Anh ở trình độ cơ bản, tiền giả định lại trở thành một yếu tố gây nhiễu, một tác nhân dễ khiến người học bối rối trong bài thi nghe. 

Chachanphong (2019) đã cho học sinh làm bài nghe có chứa các yếu tố tiền giả định, sau đó giải thích lý do cho lựa chọn của mình. Cụ thể, các câu hỏi chứa tiền giả định phản chứng là một trong những câu người học trả lời sai nhiều nhất. Câu xuất hiện trong bài nghe là “If I were you, I would go to the library" và câu hỏi là “Does the speaker go to the library?”. Khi được phỏng vấn, những người tham gia giải thích họ chọn “Yes" vì đối với họ, nghĩa của “If" liên quan đến sự lựa chọn 50/50, nên người nói có thể đi hoặc không đi đến thư viện. Điều đó chứng tỏ những người tham gia ở trình độ A1 chỉ nghe được 1 từ, chứ không nghe được yếu tố tiền giả định phản chứng như một cấu trúc ngữ pháp, dẫn đến việc hiểu sai nội dung của bài nghe. Bên cạnh đó, tiền giả định hữu thực cũng khiến người nghe gặp nhiều khó khăn (Chachanphong, 2019, p.33).

Trong câu “John doesn't regret writing to his mother", khi người tham gia được hỏi “Does John write to his mother ?", một nửa số người tham gia chọn “No". Trong buổi phỏng vấn, người tham gia giải thích đã nghe được “doesn't regret…writing to mother", và lý giải chọn “No" vì có xuất hiện “doesn't" - dấu hiệu của một câu phủ định, và “writing to mother" - cụm từ xuất hiện trong câu hỏi. Yếu tố “tiền giả định hữu thực" đã bị phớt lờ, dẫn đến những nhầm lẫn trong việc trả lời câu hỏi của người tham gia. Do đó, người học khi làm bài nghe cần chú ý đến sự xuất hiện của các loại “tiền giả định", vì mấu chốt của đáp án hoặc những yếu tố gây nhiễu có thể nằm ở đó. Ngoài ra, yếu tố tiền giả định còn xuất hiện rất nhiều trong các bài báo Tiếng Anh. Theo một nghiên cứu của Khaleel (2010), đa phần tin tức Tiếng Anh đều có tiền giả định, trong đó, tiền giả định tồn tại chiếm đến hơn 50% số tiền giả định được thu thập. Hiện nay, nhiều người học Tiếng Anh, đặc biệt là kĩ năng Viết, Nói trong IELTS sử dụng các nguồn tài liệu từ báo chí để học từ vựng, ngữ pháp, đặc biệt là cách viết cho các bài thi Task 2. Do đó, người học cần chú ý đến các yếu tố tiền giả định để có thể học và tận dụng các bài báo một cách hiệu quả nhất.

Bên cạnh đó, Gençtürk (2018) cũng nêu bật vai trò quan trọng của các loại tiền giả định trong bài đọc. Việc học kĩ năng Đọc sẽ trở nên dễ dàng hơn với người học, đặc biệt là người học ở trình độ sơ cấp, nếu chủ đề bài đọc là những tiền giả định quen thuộc và gần gũi với họ. Điều này giúp người học hiểu nội dung bài đọc một cách nhanh chóng, tránh việc bị nản khi lượng thông tin và từ vựng mới quá dày đặc khi đọc văn bản Tiếng Anh. 

Tổng kết

Tiền giả định là một yếu tố quan trọng và mật thiết trong Tiếng Anh. Người học cần nắm rõ các dấu hiệu, các nhóm tiền giả định để có thể hiểu ngữ liệu Tiếng Anh một cách rõ ràng nhất. Ngoài ra, người học cũng có thể tận dụng yếu tố tiền giả định để học Tiếng Anh hiệu quả.

Nguồn tham khảo:

• Chiachanphong, R., & Simasangyaporn, A. N. (2019). The impact of presuppositions on the English listening comprehension of beginners (level A1 of CEFR) at a vocational institution. https://digital.library.tu.ac.th/tu_dc/frontend/Info/item/dc:176037

• Gençtürk, S. (2018). Analysis of Presupposition Triggers in English Reading Textbooks: Learners’ Familiarity. Uluslararası Bilim Ve Eğitim Dergisi-International Journal of Science and Education, 1(1), 1–10. https://dergipark.org.tr/tr/download/article-file/549885

• Khaleel, L. M. (2010). An analysis of presupposition triggers in English journalistic texts. JOURNAL OF THE COLLEGE OF EDUCATION FOR WOMEN, 21(2), 523–549. https://codenlp.ru/wp-content/uploads/2014/01/Presuppozitsii-1413-ENG.pdf

• manage. (n.d.). https://dictionary.cambridge.org/dictionary/english/manage

• Pragmatic Presupposition and College English Writing. (2019). East African Scholars Journal of Education, Humanities and Literature, 2(9). https://doi.org/10.36349/EASJEHL.2019.v02i09.007

• Yule, G. (1996). The study of language [Yule, 1996]. https://is.muni.cz/publication/160450/cs/The-study-of-language-Yule-1996/Yule

Tác giả: Đặng Mỹ Linh