Mediated Learning (Mediation skills) và ứng dụng trong các khía cạnh khác trong cuộc sống

Trong quá trình học tiếng Anh, phương pháp Mediated Learning (Học thông qua trung gian) và kỹ năng trung gian đóng vai trò quan trọng trong việc nâng cao khả năng tiếp thu và sử dụng ngôn ngữ. Bằng cách tạo ra môi trường học tập tương tác và hỗ trợ, Mediated Learning giúp xây dựng sự chủ động, tư duy linh hoạt và khả năng giải quyết vấn đề cho người học. Trên cơ sở này, bài viết này sẽ khám phá sâu hơn về Mediated Learning và ứng dụng của nó trong cuộc sống.

Giới thiệu về Mediated Learning

Mediated Learning và Mediation skills là hai khái niệm liên quan đến quá trình trung gian hỗ trợ trong việc học và phát triển cá nhân. Dưới đây là định nghĩa và giải thích về hai khái niệm này:

Mediated Learning (Học thông qua trung gian) là một phương pháp giáo dục phát triển bởi nhà tâm lý học Lev Vygotsky và R. Feuerstein. Nó tập trung vào vai trò của người trung gian (người hướng dẫn, giáo viên, hay người lớn) trong việc truyền đạt kiến thức và kỹ năng cho người học (thường là người lớn, như giáo viên, cha mẹ hoặc người hướng dẫn) giúp cung cấp hỗ trợ, chỉ dẫn và tạo điều kiện để cá nhân học hỏi và phát triển. 

Mediated Learning tập trung nhiều hơn vào quá trình hơn là kết quả. Tập trung vào các câu hỏi "how" và "why", Mediated Learning biến những người học bị động thành những người học chủ động. 

Mediated Learning tập trung vào việc cung cấp các công cụ và kỹ năng giao tiếp cho cá nhân để họ có thể xử lý thông tin, tư duy sáng tạo và áp dụng kiến thức vào các tình huống thực tế. Nó không chỉ tập trung vào việc truyền đạt kiến thức mà còn nhấn mạnh sự phát triển toàn diện của cá nhân, bao gồm cả khả năng tự nhận thức, kiểm soát và sáng tạo.

Ví dụ cụ thể về Mediated Learning có thể là một giáo viên sử dụng phương pháp truyền đạt thông qua trung gian để giúp một học sinh hiểu bài học về lịch sử. Thay vì chỉ trình bày thông tin, giáo viên có thể sử dụng câu hỏi mở, thảo luận và tạo ra các hoạt động tương tác để khám phá và khuyến khích suy nghĩ sáng tạo của học sinh về các sự kiện lịch sử. Bằng cách này, giáo viên không chỉ giúp học sinh nhận thức và ghi nhớ thông tin một cách cụ thể mà còn khuyến khích họ phát triển kỹ năng tư duy, phân tích và đánh giá.

Mediation skills (kỹ năng trung gian) là những kỹ năng và khả năng để trở thành một người trung gian hiệu quả trong quá trình học tập và phát triển. Đối với giáo viên, kỹ năng trung gian bao gồm khả năng giúp đỡ học sinh kết nối kiến thức mới với kiến thức cũ, tạo ra các liên kết ý nghĩa giữa các khái niệm, và khuyến khích học sinh suy nghĩ sáng tạo và phản biện.

Các kỹ năng trung gian cũng áp dụng trong các mối quan hệ xã hội khác, chẳng hạn như kỹ năng giao tiếp, lắng nghe, khích lệ và tạo điều kiện thuận lợi cho sự hợp tác. Kỹ năng trung gian giúp người ta tạo ra môi trường học tập và làm việc tích cực, tạo động lực và ủng hộ sự phát triển cá nhân của những người khác.

Ví dụ cụ thể về Mediation skills có thể là trong một tình huống xung đột gia đình. Một người trung gian, như một nhà tư vấn hôn nhân hoặc một người thân trong gia đình, có thể sử dụng kỹ năng trung gian để giúp các thành viên trong gia đình hiểu và lắng nghe lẫn nhau. Họ tạo ra không gian an toàn cho mọi người để chia sẻ quan điểm, đồng thời tìm kiếm các giải pháp và đề xuất phương án giải quyết hợp tác. Kỹ năng trung gian trong trường hợp này bao gồm việc lắng nghe chân thành, tạo ra môi trường không đánh giá và tìm kiếm sự đồng thuận chung để tạo ra sự hài hòa và đồng lòng trong gia đình.

Mediation skills cũng có thể được áp dụng trong môi trường làm việc, trong các cuộc thương thảo hợp tác, và trong các tình huống xung đột xã hội. Bằng cách sử dụng các kỹ năng trung gian, người trung gian có thể giúp các bên hiểu và tôn trọng lẫn nhau, tạo ra sự đồng thuận và tìm ra giải pháp mà tất cả mọi người đều hài lòng và chấp nhận được.

Đặc điểm và nguyên tắc của Mediated Learning

Nguyên tắc hoạt động của Mediated Learning bao gồm:

• Đặt câu hỏi thay vì cung cấp câu trả lời: Trong Mediated Learning, người trung gian đặt câu hỏi để kích thích suy nghĩ và khám phá của người học. Thay vì chỉ đưa ra câu trả lời, người trung gian tạo điều kiện cho người học tự tìm hiểu và suy nghĩ sâu hơn.

• Khuyến khích suy nghĩ sâu và phân tích: Mediated Learning khuyến khích người học suy nghĩ về ý nghĩa và mục đích của bài học hoặc hoạt động. Người trung gian khuyến khích người học đặt câu hỏi "Tại sao?" và "Làm thế nào?" để khám phá các quy tắc, quy trình và cơ sở lý thuyết đằng sau những gì đang được học.

• Tạo môi trường học tập tương tác: Mediated Learning tạo ra một môi trường học tập tương tác giữa người trung gian và người học. Người trung gian không chỉ là người truyền đạt kiến thức mà còn là người hướng dẫn, tương tác và thúc đẩy sự phát triển của người học thông qua các hoạt động tương tác.

• Phát triển kỹ năng tư duy và tự học: Mediated Learning nhấn mạnh việc phát triển kỹ năng tư duy và tự học của người học. Thay vì chỉ tập trung vào việc truyền đạt thông tin, Mediated Learning giúp người học hình thành các kỹ năng tổ chức, phân tích, giải quyết vấn đề và xác định các chiến lược học tập hiệu quả.

Mediated Learning khác biệt so với học trực tiếp (direct instruction) bởi việc tập trung vào quá trình hơn là kết quả, khuyến khích suy nghĩ sáng tạo và tư duy phân tích của người học. Trong khi học trực tiếp thường tập trung vào việc truyền đạt kiến thức một cách trực tiếp từ người giảng dạy đến người học, Mediated Learning tạo ra một môi trường tương tác và khuyến khích người học tự tìm hiểu và suy nghĩ sâu hơn.

Các đặc điểm chính của Mediated Learning bao gồm:

• Người trung gian: Mediated Learning đặt người trung gian (giáo viên, huấn luyện viên, người hướng dẫn) ở trung tâm quá trình học tập và phát triển. Người trung gian đóng vai trò quan trọng trong việc hướng dẫn, cung cấp hỗ trợ và tạo ra môi trường tương tác để khuyến khích sự phát triển cá nhân.

• Tương tác xã hội: Mediated Learning giả định rằng việc học và phát triển cá nhân xảy ra thông qua tương tác xã hội. Nó tạo điều kiện cho sự tương tác, trao đổi thông tin và phản hồi giữa người trung gian và người học, tạo ra một môi trường học tập đầy đủ và hỗ trợ.

• Tập trung vào quá trình học: Mediated Learning không chỉ tập trung vào kết quả cuối cùng mà còn quan tâm đến quá trình học tập. Nó nhấn mạnh việc xây dựng các kỹ năng, kiến thức và quá trình tư duy của người học, thúc đẩy sự phát triển toàn diện và bền vững.

• Đa dạng phương pháp: Mediated Learning sử dụng một loạt các phương pháp và kỹ thuật như đặt câu hỏi, cung cấp phản hồi, cung cấp hướng dẫn và khuyến khích tư duy sáng tạo. Nó linh hoạt và điều chỉnh phương pháp dựa trên nhu cầu và khả năng của người học.

• Tích hợp tri thức và cảm xúc: Mediated Learning nhìn nhận sự liên kết chặt chẽ giữa tri thức và cảm xúc. Nó khuyến khích người học tìm hiểu, hiểu và quản lý cảm xúc của mình trong quá trình học tập và phát triển, tạo ra một sự kết hợp toàn diện và cân bằng giữa hai yếu tố này.

Mediation skills trong cuộc sống

Mediation skills có thể bao gồm một số các kỹ năng sau đây:

• Kỹ năng lắng nghe chủ động

• Kỹ năng đặt câu hỏi và làm rõ

• Trí tuệ cảm xúc

• Kỹ năng tóm tắt

• Sự đồng cảm

Có thể nói rằng, điều quan trọng nhất là người trung gian không được lựa chọn một bên hoặc được xem là hành động không công bằng. Do đó, thí sinh cần công nhận các quan điểm của cả hai bên và dành bằng thời gian bằng nhau cho mỗi người hoặc vấn đề của họ. Chỉ ra rằng ai đó đang không hợp lý sẽ không giúp ích, nhưng thí sinh có thể giúp họ kiểm tra lại "thực tế" bằng cách hỏi xem họ sẽ coi một kết quả hợp lý là gì, và sau đó hỏi xem họ nghĩ rằng bên kia có đồng ý không.

Dưới đây là một ví dụ chi tiết về việc áp dụng kỹ năng trung gian trong cuộc sống:

Giả sử thí sinh là một người trung gian giữa hai người bạn thân, John và Sarah, có một tranh cãi gay gắt vì một vấn đề cá nhân. Để giải quyết tình huống này, thí sinh sử dụng các kỹ năng trung gian như sau:

• Lắng nghe chân thành: Bạn lắng nghe John và Sarah một cách chân thành, hiểu rõ quan điểm và cảm xúc của mỗi người. Bạn tạo một không gian an toàn để họ có thể thể hiện mọi suy nghĩ và cảm xúc của mình.

• Đặt câu hỏi và làm rõ: Bạn sử dụng kỹ năng đặt câu hỏi và làm rõ để hiểu rõ các sự thật và vấn đề gây tranh cãi. Bạn hỏi John và Sarah về nguyên nhân và cơ sở của tranh cãi, đồng thời yêu cầu họ cung cấp các thông tin chi tiết về quan điểm của mình.

• Tóm tắt: Bạn tóm tắt những điểm chính của tranh cãi và cảm xúc tiềm ẩn của John và Sarah. Sau đó, bạn giúp họ tái khung vấn đề bằng cách sử dụng ngôn ngữ ít gắn kết cảm xúc. Ví dụ, thay vì nói "Bạn không thể hiểu tôi", bạn có thể nói "Có vẻ như chúng ta có quan điểm khác nhau về vấn đề này."

• Sử dụng sự đồng cảm: Bạn sử dụng sự đồng cảm để giúp John và Sarah đặt mình vào vị trí của nhau và hiểu quan điểm của đối phương. Bạn khuyến khích họ tìm hiểu lẫn nhau, cảm thông và tìm điểm chung.

• Không lựa chọn một bên: Bạn không chọn một bên và không có hành động không công bằng. Thay vào đó, bạn công nhận và xem xét cả hai quan điểm và quan tâm của John và Sarah một cách công bằng, và dành thời gian bằng nhau để lắng nghe và thảo luận với cả hai.

=> Bằng cách áp dụng các kỹ năng trung gian này, thí sinh tạo ra một môi trường an toàn và tôn trọng, tạo điều kiện cho John và Sarah để thảo luận, hiểu và tìm kiếm giải pháp hợp tác mà cả hai có thể chấp nhận được.

Các kỹ năng trung gian có thể hỗ trợ nhiều khía cạnh trong cuộc sống.

• Giao tiếp hiệu quả: Kỹ năng trung gian giúp hiểu và sử dụng các phương pháp giao tiếp hiệu quả, bao gồm lắng nghe chân thành, đặt câu hỏi và làm rõ, tóm tắt thông tin và sử dụng ngôn ngữ không gắn kết cảm xúc. Điều này giúp bạn xây dựng các mối quan hệ tốt hơn, giải quyết xung đột và truyền đạt ý kiến ​​một cách rõ ràng.

• Quản lý xung đột: Trong cuộc sống hàng ngày, xung đột có thể xảy ra ở nhiều môi trường khác nhau, từ gia đình đến nơi làm việc. Các mediation skills giúp bạn làm việc với các bên liên quan để tìm kiếm giải pháp hợp tác và thiết lập một môi trường hòa bình. Bạn có thể giúp các bên thảo luận, tìm hiểu lẫn nhau và tìm ra các giải pháp mà tất cả mọi người có thể chấp nhận được.

• Xây dựng quan hệ: Mediation skills giúp bạn xây dựng và duy trì các mối quan hệ lành mạnh và hài hòa. Bằng cách lắng nghe, hiểu và thể hiện sự đồng cảm, bạn có thể tạo ra một môi trường tôn trọng và có ý thức đối với những người xung quanh. Mediation skills này cũng giúp bạn xử lý các tình huống khó khăn và giữ mối quan hệ một cách cân bằng và công bằng.

• Quản lý cảm xúc: Mediation skills liên quan đến trí tuệ cảm xúc, cho phép bạn nhận biết và hiểu cảm xúc của mình và người khác. Bằng cách áp dụng sự đồng cảm và kiểm soát cảm xúc, bạn có thể giúp giảm căng thẳng, tạo ra môi trường thoải mái và đạt được sự cân bằng trong cuộc sống hàng ngày.

• Giải quyết vấn đề: Mediation skills giúp bạn giải quyết vấn đề một cách xây dựng và sáng tạo. Bằng cách sử dụng các kỹ năng như lắng nghe, phân tích thông tin và tìm kiếm giải pháp hợp tác, bạn có thể tìm ra các giải pháp sáng tạo và đạt được kết quả tích cực.

Ví dụ về việc áp dụng Mediated Learning trong cuộc sống

Mediated Learning là một phương pháp giáo dục và hỗ trợ phát triển cá nhân, trong đó người trung gian (như giáo viên, huấn luyện viên hoặc người hướng dẫn) giúp hướng dẫn và cung cấp hỗ trợ cho người học để xây dựng kiến thức và kỹ năng. 

• Giáo dục trẻ em: Trong giáo dục, Mediated Learning có thể được áp dụng để giúp trẻ em phát triển các kỹ năng như tư duy sáng tạo, giải quyết vấn đề và giao tiếp. Giáo viên có thể sử dụng kỹ thuật trung gian để tạo ra môi trường học tập tương tác, khuyến khích trẻ em tham gia, đặt câu hỏi và tìm hiểu thêm về các khía cạnh khác nhau của một chủ đề.

• Đào tạo nhân viên: Trong môi trường doanh nghiệp, Mediated Learning có thể được sử dụng trong quá trình đào tạo nhân viên. Thông qua việc cung cấp hướng dẫn, phản hồi và hỗ trợ cá nhân, người huấn luyện có thể giúp nhân viên xây dựng và phát triển kỹ năng mới, tăng cường hiệu suất làm việc và thúc đẩy sự phát triển cá nhân.

• Hỗ trợ cá nhân: Mediated Learning có thể được sử dụng để hỗ trợ cá nhân trong nhiều tình huống khác nhau. Ví dụ, trong trường hợp người trưởng thành đang đối mặt với một thách thức cá nhân hay sự thay đổi trong cuộc sống, một người trung gian có thể giúp họ tìm ra các giải pháp, tăng cường khả năng thích ứng và phát triển kỹ năng cần thiết để vượt qua khó khăn.

• Hỗ trợ gia đình: Mediated Learning cũng có thể được áp dụng trong việc hỗ trợ và tư vấn gia đình. Người trung gian có thể giúp gia đình xác định và giải quyết các vấn đề giao tiếp, xây dựng mối quan hệ lành mạnh, và phát triển các kỹ năng quản lý xung đột để gia đình có thể tương tác và hỗ trợ lẫn nhau một cách hiệu quả.

• Hỗ trợ tâm lý: Mediated Learning cũng có thể được áp dụng trong việc hỗ trợ tâm lý. Các chuyên gia tâm lý có thể sử dụng các kỹ thuật trung gian để giúp người khám phá và hiểu rõ hơn về cảm xúc, tư duy và cách thức tương tác với môi trường xung quanh. Điều này giúp họ phát triển các chiến lược và kỹ năng tự giúp mình trong việc giải quyết vấn đề và đạt được sự phát triển cá nhân.

Trên đây chỉ là một số ví dụ về cách Mediated Learning có thể được áp dụng trong các tình huống thực tế. Phương pháp này có thể tùy chỉnh và áp dụng cho nhiều lĩnh vực và tình huống khác nhau để hỗ trợ sự phát triển và giải quyết vấn đề cho cá nhân và tập thể.

Tham khảo thêm: Mediated Learning (Mediation skills) và ứng dụng trong việc học tiếng Anh

Kết luận

Trên đây đã trình bày về Mediated Learning (Học thông qua trung gian) và ứng dụng của nó trong các khía cạnh khác trong cuộc sống. Mediated Learning là một phương pháp giáo dục và hỗ trợ phát triển cá nhân mạnh mẽ, nơi người trung gian đóng vai trò quan trọng trong việc hướng dẫn và cung cấp hỗ trợ cho người học hoặc cá nhân khác.

Các kỹ năng trung gian, như giao tiếp hiệu quả, quản lý xung đột, xây dựng quan hệ, quản lý cảm xúc và giải quyết vấn đề, có thể được áp dụng rộng rãi trong cuộc sống hàng ngày. Chúng giúp chúng ta tạo ra một môi trường tôn trọng cũng như xây dựng các kỹ năng quan trọng như tư duy sáng tạo, giải quyết vấn đề và giao tiếp hiệu quả.

Với sự ứng dụng đa dạng và tiềm năng của Mediated Learning, việc nhận thức và ứng dụng các kỹ năng trung gian trong cuộc sống hàng ngày có thể mang lại lợi ích vượt trội và cải thiện chất lượng học tập.

Tài liệu tham khảo

• Breederland, L. (n.d.). Mediated learning. Traditional Home Schooling in Alberta - WISDOM Home Schooling. https://wisdomhomeschooling.com/resources/mediated-learning

• One moment, please... (n.d.). One moment, please... https://www.skillsyouneed.com/ips/mediation-skills.html

Tác giả: Nguyễn Ngọc Thảo