Cách tăng tính tự nhiên trong giao tiếp tiếng Anh – Phần 2

Các vấn đề khi sử dụng từ vựng gây mất tự nhiên trong giao tiếp tiếng Anh

Từ vựng là nền móng để tiếp cận bất kỳ ngôn ngữ nào, tiếng Anh cũng không ngoại lệ. Tuy vậy, không phải người học nào cũng nắm được cách vận dụng từ vựng để tăng tính tự nhiên trong giao tiếp, nhất là ở giai đoạn đầu khi bắt đầu học một từ vựng mới.

Xem thêm: Cách tăng tính tự nhiên trong giao tiếp tiếng Anh – Phần 1

Khi gặp một từ vựng mới, người học có xu hướng chỉ tra nghĩa tiếng Việt của từ, sau đó áp dụng một cách máy móc vào một câu tiếng Anh. Vấn đề này cũng áp dụng cho việc người học muốn tìm một từ đồng nghĩa (synonym) để thay thế cho những từ đã biết, mà không thực sự để ý sự khác nhau về nghĩa, sắc thái hay cách vận dụng của từ đó.

Cách học này gây nên sự sai lệch trong việc vận dụng các từ tiếng Anh, dù đôi khi chúng có vẻ đồng nghĩa với nhau, từ đó bắt nguồn cho việc không mạch lạc trong giao tiếp.

Xem xét tình huống sau

Giả sử người học đang tìm kiếm từ tiếng anh cho chữ “vấn đề”, và người học tra được 3 từ như sau: trouble, problem, issue. Ba từ này trong tiếng Việt đều được dịch là “vấn đề”. Sau đó người học tham gia một buổi học giao tiếp và nói những câu như sau:

• I got my arm broken the past week. It was a big problem.
• Yeah, I had a meeting at 3pm and we discussed the trouble to decide to keep going or not.
• I applied for the job, but the application form was so complicated that I had issues understanding it.

Các câu trên hoàn toàn có thể phục vụ được mục đích giao tiếp, tức là làm cho người nghe hiểu được thông tin người nói muốn truyền tải. Tuy nhiên, xét về độ chính xác và tự nhiên khi vận dụng từ vựng trong văn cảnh, ba câu ví dụ trên vẫn chưa đáp ứng được. Vì trên thực tế, tuy cùng dịch là “vấn đề”, nhưng ý nghĩa và cách vận dụng của những 3 từ rất khác nhau:

• Problem: là vấn đề có liên kết với giải pháp, tạm dịch là “vấn đề cần phải có giải pháp để thay đổi”. Như vậy, việc “I got my arm broken” không thể là một “problem”, vì nó không thể thay đổi. Ngược lại, việc phải làm việc với một cánh tay gãy thì có thể được xem là “problem”, vì có thể tìm ra giải pháp để thay đổi tình hình.
• Trouble: thường dùng với sắc thái nghĩa không liên quan đến “vấn đề – giải pháp” như “problem”, mà dùng với sắc thái chủ quan, thể hiện cảm xúc tiêu cực của người nói, người viết khi một điều tệ hại diễn ra.
• Issue: cũng là vấn đề, nhưng là vấn đề cần được thảo luận, đưa ý kiến khi bất đồng quan điểm. “Issue” do đó còn có nghĩa là “chủ đề được đưa ra tranh luận”, chứ không phải “vấn đề”.

Do đó, ba câu trên của người học nên được sửa như sau:

• I got my arm broken the past week. It was a big trouble.
• Yeah, I had a meeting at 3pm and we discussed the issue to decide to keep going or not.
• I applied for the job, but the application form was so complicated that I had problems understanding it.

Đây chỉ là một ví dụ của 3 từ vựng trong vô vàn các từ vựng tiếng Anh. Từ đó có thể thấy cách học kiểu “dịch trực tiếp” này dù nhanh, thuận tiện và dễ hiểu ngoài việc gây mất tự nhiên trong giao tiếp, thì cũng không hiệu quả để người học có thể nhớ từ và cách vận dụng từ trong thời gian dài.

Vận dụng từ vựng đúng cách để cải thiện tính tự nhiên trong giao tiếp

Học theo định nghĩa và ví dụ tiếng Anh

Học một từ không chỉ là hiểu nghĩa của từ đó, mà còn là hiểu ngữ cảnh mà từ đó được sử dụng. Do sự khác nhau của các ngôn ngữ, việc “dịch từ” có thể làm mất đi ý nghĩa cốt lõi của như trong ví dụ trên; vì thế việc học theo khái niệm tiếng Anh có trong từ điển sẽ an toàn và hiệu quả hơn. Ngoài ra, việc đọc nhiều cũng như ghi chép ví dụ (thay vì cố gắng ghi chép và ghi nhớ nghĩa) giúp người học hiểu rõ những hoàn cảnh cụ thể nào mà từ vựng được ứng dụng trong câu, đặc biệt là khi giao tiếp.

Trong từ điển, tiêu biểu là từ điển Cambridge và Oxford, phương pháp dịch này được tối ưu hoá này bằng cách cung cấp cho người rất nhiều nét nghĩa khác nhau cho cùng 1 từ, mỗi nét nghĩa lại có rất nhiều ví dụ đi kèm. 

Hiểu mức độ, sắc thái và tính trang trọng của một từ

Rất nhiều từ có cùng một nghĩa và chúng hoàn toàn có thể thay thế được nhau. Tuy nhiên, điều làm những từ đó khác biệt là mức độ hay sắc thái mà từ vựng đó đang mang.

Ví dụ: tasty và delicious đều được dùng khi nhắc đến một món gì đó có mùi vị ngon. Tuy vậy, tasty mang nét ít trang trọng (informal) hơn delicious. Đồng thời, delicious thể hiện sắc thái cao hơn tasty (rất ngon) và thể hiện sự thưởng thức của người nói. Do đó, nếu trường hợp nào người học cũng dùng từ “delicious” thì sẽ khó có thể nêu bật được sắc thái của câu nói, và có thể là “lạm dụng” từ ngữ. Thông thường, người bản xứ thường nói “It tastes good” hoặc “It’s tasty”.

Một ví dụ khác là các từ suppose/assume và presume. Dù đều là “giả định” nhưng presume thể hiện mức độ chắc chắn cao hơn hai từ còn lại, thường là nói dựa trên căn cứ hoặc bằng chứng nào đó.

• I suppose he will resign soon
• I presume you are Dr. Smith?

Sử dụng cách kết hợp từ (collocation)

Một khía cạnh trong quá trình học từ vựng chưa được người học ưu tiên là cách kết hợp từ (collocation). Collocation là cách kết hợp các từ với nhau thành các cụm, và được dùng theo thói quen, tập quán, quy ước của người bản ngữ. Thông thường, các cách kết hợp từ đôi khi không giải thích được.

Collocation có thể là kết hợp giữa tính từ + danh từ; danh từ + động từ; hoặc động từ + tân ngữ.

Một số ví dụ sau sẽ giúp người học hình dung về cách kết hợp từ để tăng tính tự nhiên trong giao tiếp nếu kết hợp từ sai cách:

Về cách học collocation, 

• Người học có thể tham khảo tại freecollocation khi tìm cách diễn đạt một từ để có thể tra cứu tất cả những các kết hợp từ được chấp nhận
• Thường xuyên ghi chú lại các collocation đã học
• Vận dụng thường xuyên vào giao tiếp.

Ưu tiên các từ vựng cụ thể, súc tích hơn

“Good”, “bad”,  “nice”, “beautiful”, “really”,… là những tính từ thông dụng vì chúng dễ sử dụng, nhưng cũng vì thế mà những từ này thường bị lạm dụng (overused), đồng thời không thể hiện rõ sắc thái người nói muốn bày tỏ hoặc điều mà người nói muốn lột tả.

Ví dụ 1:

• What a good design! → What a clever design!

Ví dụ 2:

• The book is bad → The book is badly written.

Ví dụ 3:

• He ran quickly. —> He rushed/dashed.
• She was breathing heavily. —> She was panting.

Người học cần cố gắng tìm cách mở rộng vốn từ bằng cách học theo trường từ vựng, kết hợp với việc học những từ đồng nghĩa nhưng mang cách sắc thái hoặc diễn tả những hành động khác nhau, từ đó cách diễn đạt trở nên mạch lạc và tự nhiên hơn. 

Tạm kết

Bài viết đã bao quát và phân tích và gợi ý cách học cho những khía cạnh về từ vựng mà người học hay bỏ qua trong quá trình học, từ đó vô hình chung làm ảnh hưởng đến tính tự nhiên khi giao tiếp bằng tiếng Anh. Các phần sau của bài viết sẽ tiếp tục khai thác các khía cạnh khác để người học có thể ứng dụng trong quá trình học thuật của mình.