Critical Thinking: Consider the verdict – Những sai lầm cơ bản trong tư duy và xây dựng lập luận

Giới thiệu tổng quan về cuốn sách

Critical Thinking: Consider the verdict 6th edition (Tư duy phản biện: Xem xét quyết định của bồi thẩm đoàn tái bản lần thứ 6) chú trọng đến sự cân nhắc của bồi thẩm đoàn, nhưng nội dung trong sách không chỉ dành riêng cho phòng xử án mà còn bao trùm nhiều lĩnh vực khác. Chủ đề chung của cuốn sách là những lý luận phê bình có thể ứng dụng Critical thinking ở mọi góc cạnh khác của cuộc sống. Theo tác giả, cách duy nhất để bồi thẩm đoàn lập luận hiểu quả là phải giỏi lập luận và lý luận đi đôi với thực hành.

Ấn bản thứ sáu của Tư duy phản biện: Xem xét phán quyết chứa một số thay đổi và bổ sung:

• Các bài tập, ví dụ mới và cập nhật trong mỗi chương.

• Một phần mới về các định nghĩa, bao gồm việc kiểm tra các định nghĩa gây hiểu lầm.

• Tài liệu mới phong phú về các hình ngụy biện thường gặp và đánh lừa thống kê.

• Tầm quan trọng của tính toàn vẹn khoa học.

• Bổ sung bài tập mới trong các phần ôn tập đặc biệt (phần bài tập tích lũy).

• Thảo luận về tư duy phản biện hợp tác, kiểm tra các điểm mạnh đặc biệt của nó và bối cảnh mà nó hiệu quả nhất

Tác giả cuốn sách Bruce N.Waller là một triết gia người Mỹ đương đại, nổi tiếng với những lý thuyết về bản chất của ý chí tự do và những tác động của nó đối với xã hội loài người. Năm 2016, ông trở thành giáo sư Triết học và Nghiên cứu Tôn giáo tại Đại học bang Youngstown (Theo Wikipedia). Bên cạnh Critical Thinking: Consider the verdict, Bruce N.Waller còn xuất bản những tác phẩm nổi tiếng, làm nên tên tuổi của nhà văn cho đến thời điểm hiện tại.

Xuyên suốt cuốn sách, tác giả luôn đi tìm chìa khóa cho hai vấn đề chính đó là: những sai lầm cơ bản trong tư duy phản biện và cách xây dựng những lập luận tốt. Đầu tiên, tác giả tập trung khai thác các vấn đề thường gặp trong lập luận của mỗi người:

• Công kích cá nhân thay vì lập luận

• Lập luận “người rơm”: xuyên tạc, phóng đại lập luận

• Sự liên quan và không liên quan trong cách lập luận

• Những cạm bầy trong lập luận

Từ đó, tác giả rút ra cho người đọc những điều cần thiết để xây dựng lập luận có chứa tư duy phản biện:

• Điều kiện cần và đủ của lập luận

• Lý luận khoa học và hệ quả

• Sự thật, nửa sự thật, không có gì nhưng là sự thật

• Thống kê cách tư duy phản biện

Như đã đề cập ở trên, đối với tác giả, muốn lý luận tốt đòi hỏi thực hành. Do đó, ngoài nội dung đồ sộ về Critical thinking mà tác giả muốn truyền tải đến cho người đọc còn là những bài tập liên quan mật thiết tới cuộc sống xung quanh để người đọc dễ hình dung và liên tưởng. Vì giá trị cốt lõi đó của cuốn sách, nó đã được trở thành tài liệu giảng dạy của nhiều giáo viên và giảng viên trên thế giới.

Mối quan hệ giữa Critical Thinking (Tư duy phản biện) và Consider the verdict (Xem xét các phán quyết của bồi thẩm đoàn)

Bồi thẩm đoàn là gì?

Bồi thẩm đoàn là một tập hợp người dân được tòa án ủy nhiệm việc xét xử một vụ án, trong bồi thẩm đoàn có những bồi thẩm viên. Đây là một cơ chế thuộc định chế pháp luật của Anh (tiếng Anh: Common law), được kế thừa ở một số nước như Hong Kong, Hoa Kỳ, Canada. (Theo Wikipedia)

Tương tự đối như Thẩm phán và Hội đồng nhân dân tại Việt Nam, nhiệm vụ chính của bồi thẩm đoàn là xem xét và cân nhấc các bằng chứng để tuyên án có tội hay vô tội sau khi nghe các dẫn giải và lý luận tại tòa án. Một hội đồng xét xử góp sức duy trì quan điểm vô tư và trung thực của người dân thay vì bị cơ cấu chính quyền chi phối nếu quyền xét án chỉ tập trung trong tay vị chánh án.

Trên thực tế, con người dễ tìm ra những điều bất thường trong một lập luận nhưng họ khó phản biện với ý kiến trái chiều đó một cách đúng đắn nhất. Trong khi đó, bồi thẩm đoàn sử dụng vai trò của mình, lập luận sắc bén để buộc tội bị cáo. Vì vậy, xem xét các phán quyết của bồi thẩm đoàn rất quan trọng, nó là một phần của lý luận phê bình mà bất cứ ai đều phải làm.

Hiểu được điều đó, với những bài học trong cuốn sách, tác giả đều lấy ví dụ của từ những đoạn hội thoại được ghi lại trong quá trình xét xử, những lập luận, phương hướng xét xử của bồi thẩm đoàn; ngoài ra, câu chuyện chính trị – chủ đề được nhiều người quan tâm cũng được tác giả đưa vào. Việc xem xét sự phản biện có hiệu quả hay không trong các ví dụ trong cuốn sách sẽ yêu cầu tất cả các kỹ năng của người đọc có được phát triển trong nghiên cứu về tư duy phản biện, từ cách xác định kết luận và hoạt động với các điều kiện cần và đủ để đặt ra trách nhiệm chứng minh và phát hiện ngụy biện và cần bằng chứng.

Thế nào là một lập luận không đúng

Lập luận bao gồm việc đưa ra những lý do hỗ trợ cho một kết luận nào đó. Trong một lập luận, một tập hợp các nhận định bổ sung ý cho các ý nhận định khác, đặc biệt là câu chủ đề.

Lập luận của một người có đứng vững hay không phụ thuộc vào giá trị của lập luận, nhân vật của người đưa ra lý lẽ (tức nguồn gốc của lý lẽ) không quan trọng. Do đó, nếu bất kì ai dựa vào nguồn gốc lý lẽ của lập luận để phản biện thì lập luận đó chắc chắn không đúng. Tệ hại hơn là việc xuyên tạc, phóng đại một lập luận hoặc sử dụng những lập luận không liên quan.

Vì vậy, tác giả đã đưa ra những lưu ý để xác định những lập luận không đúng:

• Luôn luôn nhớ rằng giá trị của bằng chứng, không bị các yếu tố như nguồn gốc của lập luận, tính xuyên tạc ảnh hưởng đến giá trị của lập luận

• Học cách nhận thức sự lừa đảo của ngôn ngữ trước khi sử dụng bất kì lập luận nào để phản biện lại đối phương

• Làm rõ câu hỏi và quan điểm của các bên, tránh tạo ra hiểu nhầm

Critical thinking – phương pháp tối ưu để xây dựng một lập luận thuyết phục

Khi đã hiểu về cách tư duy khiến cho một lập luận trở nên không tốt, cuốn sách tiếp tục mang lại kiến thức cho người đọc về phương pháp xây dựng một lập luận thuyết phục. Thật ra, không có lập luận nào là hoàn toàn đúng hay hoàn toàn sai, mà chỉ có lập luận đứng vững hay không. Nghĩa là lập luận đó có thực sự tạo nên sự thuyết phục cho mọi người xung quanh hay không. Do vậy, muốn xây dựng được một ngôi nhà chắc chắn trước phong ba bão táp của dư luận xung quanh, điều quan trọng là móng nhà – kết luận mấu chốt và cấu trúc của căn nhà. Tác giả đã đề cập đến các phương pháp như:

• Lập luận bằng phép tương tự: phổ biến, hữu ích tuy nhiên đôi lúc lại khó hiểu

• Bắt đầu từ những câu hỏi để đưa ra lập luận

• Thiết lập điều kiện cần và điều kiện đủ của một lập luận

• Xây dựng một lập luận thuyết phục từ kết luận, bắt đầu nhìn từ kết luận then chốt đến tổng thể các lập luận xung quanh

Ví dụ về phép lập luận tương tự: Chúng ta sẽ nghĩ thật sai lầm nếu những sinh vật từ ngoài không gian, thông minh hơn rất nhiều so với con người, lại gây ra nỗi đau cho chúng ta trong việc nuôi dạy loài người vì sự xa xỉ của loài người nướng. Tương tự như vậy, thật sai lầm khi chúng ta gây ra nỗi đau cho động vật (trong việc nuôi và giết chúng để làm thức ăn xa xỉ) chỉ vì chúng ta thông minh hơn chúng. (Theo Critical Thinking: Consider the Verdict).

Đầu tiên, ở vế đầu của cách lập luận này chỉ ra một giả định mà số đông mọi người đồng ý. Ở đây, ta có thể hiểu rộng ra rằng: những sinh vật có sự thông mình vượt trội hơn các sinh vật khác không được biện minh trong việc gây đau khổ cho các loài kém thông minh hơn khi nuôi chúng để lấy các sản phẩm thực phẩm không cần thiết. Suy đoán này có tác dụng mạnh mẽ bởi nếu chúng ta tin đều đó thì chúng ta buộc phải kết luận rằng thật sai lầm khi con người gây ra sự đau khổ cho những loài kém thông minh hơn (như gia súc) để cung cấp món bít tết sang trọng.

Đọc thêm: Lateral Thinking – Quyển sách về phương pháp tư duy của sáng tạo và đột phá

Tổng kết

Critical Thinking: Consider the verdict 6th edition là một làn gió mới trong những cuốn sách về tư duy phản biện khi khai thác thông qua các phán quyết của bồi thẩm đoàn. Đối với những người đọc, cuốn sách có phần tiêu khó hóa cả nghĩa đen và nghĩa bóng, nhưng đây thực sự là một ấn phẩm vô cùng độc đáo và lôi cuốn khi không chỉ mở ra nguồn chi thức về Tư duy phản biện mà còn về một nền văn hóa của nước Mỹ. Từ đây, chắc chắn người đọc sẽ tìm ra phương pháp tư duy phản biện đúng đắn để áp dụng cho chính bản thân mình.

Không bao giờ là muộn để bắt đầu tiếp thu một lượng kiến thức mới, bổ ích và trong lành. Để hiểu về cuốn sách, đừng quên luôn đặt cho bản thân những câu hỏi và giải các bài tập đi kèm trong lúc đọc nhé!