Tiếng Latin là một trong những ngôn ngữ tạo ra những thách thức khá lớn với người học bởi hệ thống âm vị, cách viết, ngữ pháp và từ vựng vô cùng phong phú, đa dạng. Không chỉ vậy, ngôn ngữ Latin còn được chia thành nhiều nhóm riêng biệt, dựa trên sự phát triển của các giai đoạn lịch sử, như tiếng Latin bình dân hay tiếng Latin hiện đại. Ở mỗi nhóm tiếng Latin này, con người qua từng thời kì lịch sử lại có thêm những điều chỉnh về nhiều mặt, bao gồm từ vựng, ngữ pháp và cả cách viết.
Chính vì thế, việc tìm kiếm một phương pháp học hiệu quả để có thể sử dụng thành thạo tiếng Latin đòi hỏi người học phải nghiên cứu tư liệu từ nhiều nguồn khác nhau. Một trong những ứng dụng người học có thể sử dụng khi bước đầu làm quen với ngôn ngữ Latin chính là Duolingo – ứng dụng học ngôn ngữ miễn phí và phổ biến với người học ngoại ngữ. Thông qua việc học tiếng Latin bằng Duolingo, người học sẽ được làm quen với các từ vựng Latin cơ bản nhất, cấu trúc ngữ pháp đơn giản cũng như các chủ đề gần gũi nhất trong đời sống hàng ngày.
Trước khi bắt đầu sử dụng phần mềm Duolingo để học tiếng Latin, người dùng có thể lựa chọn cài đặt ngôn ngữ ban đầu bất kì, ví dụ tiếng Việt, tiếng Anh, tiếng Trung hoặc tiếng Nhật. Tuy nhiên, việc cài đặt ngôn ngữ ban đầu là tiếng Anh, sẽ phần nào giúp người học nắm được nghĩa của một từ hoặc hiểu được trật tự sắp xếp của một câu nhanh chóng hơn do tiếng Anh là ngôn ngữ được xây dựng trên nền tảng tiếng Latin và Hy Lạp cổ đại.
Chương trình học
Phần giới thiệu (Intro)
Sau khi đã đăng nhập vào ứng dụng Duolingo và lựa chọn ngôn ngữ học là tiếng Latin, người dùng sẽ thấy màn hình hiển thị như hình mô tả dưới đây:
Khi học bất kì một ngôn ngữ nào, ứng dụng Duolingo đều thiết kế một phần intro nhỏ để người học có thể làm quen với các từ vựng và câu cơ bản nhất của ngôn ngữ đó. Tương tự, phần Intro của tiếng Latin sẽ bao gồm 5 bài học lớn, mỗi bài học lớn sẽ bao gồm 4 bài học nhỏ. Tổng cộng là 20 bài học cho phần Intro. Tác giả sẽ phân tích bài học cơ bản đầu tiên trong phần Intro để người dùng có thể nắm rõ các dạng câu hỏi luyện tập mà ứng dụng Duolingo thiết kế.
Dạng 1: Bài tập về từ
Trước nhất, người học sẽ được cung cấp 4 từ vựng cơ bản, bao gồm vir (man- đàn ông), femnina (woman- phụ nữ), puella (girl-bé gái) và puer (boy-bé trai). Phần mềm luôn đưa ra định nghĩa của các từ mới thông qua hình ảnh (illustration) để người học có thể dễ dàng nắm được ý nghĩa của từ. Từ vir (man) được thiết kế theo dạng bài tập như hình dưới đây:
Dạng 2: Bài tập về câu
Sau khi đã học qua bốn từ vựng về người phía trên, người học bắt đầu làm quen với các câu cơ bản như “I am a man” hay “I am a boy” trong tiếng Latin.
Các dạng bài tập về câu trong bài 1 phần Intro cũng như trong hầu hết các bài tập ở các cấp độ còn lại của khóa học tiếng Latin được thiết kế và sắp xếp theo thứ tự như sau:
Translate this sentence
Tap what you hear
Select the correct translation
Translate this sentence (Dịch câu)
Thông qua dạng bài tập đầu tiên này trong phần luyện tập câu, người học có thể vừa thực hành phần dịch, vừa nhấp vào biểu tượng loa như hình trên để học được cách phát âm. Bên cạnh đó, người học cũng có thể nhấp vào từng từ trong câu mẫu để xem nghĩa của mỗi từ.
Ví dụ, câu “Puer sum.” với Puer có nghĩa là boy, và sum mang nghĩa là I am.
⇒ “Puer sum.” có nghĩa là “boy I am”, tức “I am a boy” trong tiếng Anh.
Từ đó, có thể rút ra một ghi chú nhỏ như sau:
Thứ nhất: Trật tự câu này đảo ngược so với tiếng Anh. Đối với câu giới thiệu về bản thân này, sum (I am) sẽ nằm ở cuối câu và phần bổ ngữ cho là puer (boy) sẽ nằm ở đầu câu.
Thứ hai: Duolingo cũng ghi chú trên màn hình hiển thị rằng “There is no article in Latin language”. Dịch: Không có mạo từ như a/an/the trong ngôn ngữ Latin mà phần mềm Duolingo đang giảng dạy.
Tap what you hear (Nghe và sắp xếp)
Sau khi đã dịch qua các câu trong phần Translate this sentence, người học sẽ chuyển sang thực hành dạng bài tập Tap what you hear (Nghe và sắp xếp). Dạng bài tập này được thiết kế để hỗ trợ người học ôn lại cách sắp xếp các thành phần trong câu cũng như nắm kĩ hơn về cách phát âm của ngôn ngữ Latin.
Người học nhấp vào biểu tượng loa ở giữa màn hình để nghe câu mẫu và sắp xếp các từ theo đúng như trình tự được nghe. Dưới đây là hai câu ví dụ được thực hành trong dạng bài tập này:
Livia est femina (= Livia is a woman)
Ego sum vir (= I am a man)
Phân tích:
Đối với hai câu trên, ta có thể thấy các thành phần trong hai câu đơn này được sắp xếp tương tự như tiếng Anh với 3 thành phần Subject + Verb(to be) + Complement (Chủ ngữ + động từ to be + bổ ngữ), trong đó:
Chủ ngữ là Livia (tên riêng) và Ego (I = tôi)
Động từ to be: est cho chủ ngữ Livia, (tương tự như “is” trong tiếng Anh), “sum” cho chủ ngữ Ego (tương tự như “am” trong tiếng Anh)
Select the correct translation
Phần bài tập cuối cùng trong phần Intro là Select the correct translation (lựa chọn đáp án đúng). Mức độ khó của bài tập này cũng cao hơn so với hai dạng bài tập trước bởi vì người dùng không thể nhấn vào từ để xem nghĩa cũng như nghe phát âm. Dạng bài tập này thường xuất hiện cuối cùng trong mỗi chủ đề do đòi hỏi người học đã thực hành xong và nắm được các điểm ngữ pháp mà các dạng bài tập trước đó đưa ra.
Tuy nhiên, nếu người học lựa chọn đáp án sai ở bất kì câu nào, đáp án đúng sẽ được hiển thị phía cuối màn hình. Sau đó, các câu trả lời sai sẽ được tổng hợp lại ở cuối bài giúp người đọc làm lại một lượt các câu trả lời sai cho tới khi nào người dùng trả lời đúng toàn bộ, bài học sẽ kết thúc.
Trên đây là phần phân tích và tổng hợp nội dung của bài học đầu tiên trong phần Intro của khóa học ngôn ngữ Latin trên Duolingo. Trong 19 bài còn lại của phần Intro này, người dùng sẽ tiếp tục học các từ vựng mới và câu cơ bản khác trong tiếng Latin. Số từ vựng cũng như cấu trúc câu được cung cấp và luyện tập cũng tăng dần độ phức tạp, đòi hỏi phải luyện tập thường xuyên và đều đặn.
Các cấp độ (Level)
Việc học tiếng Latin trong ứng dụng Duolingo được chia làm 3 level tăng dần về độ khó với các chủ đề như sau:
Level 1 bao gồm 5 chủ đề: Greetings, Where, Plurals, School và Parents.
Level 2 bao gồm 8 chủ đề: Market, Travels, Plurals 2, Work, Routines, Emotions, Food và Time.
Level 3 bao gồm 8 chủ đề: Language, Home, Gods, Shop, Activities, Hobbies, Nature và Feast
Trong mỗi chủ đề, ở mỗi cấp độ sẽ có khoảng 15 tới 20 bài học để người học luyện tập. Người học cần hoàn tất các chủ đề trước trong mỗi level để đủ điều kiện chuyển sang chủ đề tiếp theo. Chẳng hạn như, người dùng buộc phải hoàn tất chủ đề Greetings – Chào hỏi trong Level 1 trước khi chuyển sang chủ đề Where – nơi chốn.
Về hình thức của các dạng bài tập trong các chủ đề ở cả 3 cấp độ (level), người học sẽ được tiếp xúc với 3 dạng bài tập chính tương tự như trong phần Intro bao gồm: (1) dịch câu, (2) nghe và sắp xếp và (3) chọn đáp án đúng. Ở một số bài học, đôi khi sẽ có những sự điều chỉnh nhất định trong 3 hình thức trên. Tuy nhiên, nhìn chung, 3 dạng bài tập trên vẫn là chủ đạo và nền tảng cho tất cả các bài tập trong suốt khóa học ngôn ngữ Latin.
Nếu một người hoàn tất khóa học tiếng Latin trên phần mềm Duolingo, tổng số lượng bài học tiếp nhận được sẽ đạt mức gần 400 bài học, chứa đựng các kiến thức cơ bản về từ vựng, ngữ pháp cơ bản về các mặt đời sống. Lượng từ vựng và ngữ pháp, các cấu trúc câu tăng dần về độ khó qua từng chủ đề trong mỗi bài học, cũng như từng cấp độ. Vì thế, trong quá trình học tiếng Latin bằng ứng dụng Duolingo, người học có thể áp dụng việc ghi chép từ vựng cũng như ngữ pháp để có thể ôn tập thường xuyên, ghi nhớ lâu hơn.
Các tính năng khác của ứng dụng
Các tính năng trên thanh công cụ trên cùng
(*) Ghi chú của tác giả: Tác giả chú thích các biểu tượng theo thứ tự từ trái sang phải, mỗi biểu tưởng tương ứng lần lượt với các chữ cái A, B, C, D.
A. Biểu tượng lá cờ góc trái: Người dùng có thể lựa chọn không giới hạn số lượng khóa học ngoại ngữ muốn học bằng cách ấn vào biểu tượng [+ Course].
B. Crowns: Số vương miệng tăng lên khi người học dần thăng cấp trong quá trình học.
C. Streak: Khi bắt đầu sử dụng phần mềm Duolingo, người dùng được yêu cầu cài đặt một khoảng thời gian cố định như 5 phút hay 10 phút mỗi ngày để luyện tập. Chức năng Streak sẽ ghi nhận xem người dùng có luyện tập hằng ngày hay không, đồng thời nhắc nhở bằng cách gửi thông báo hằng ngày tới thiết bị điện tử hay mail cá nhân của người dùng để nhắc nhở việc học ngoại ngữ.
D. Heart: Số lượng tim của người học sẽ bị trừ khi chọn đáp án sai. Bên cạnh đó, khi hoàn tất một số nhiệm vụ ứng dụng đưa ra như ‘hoàn tất bài học mà không có lỗi sai’ hoặc ‘luyện tập đủ 7 ngày liên tiếp’, người học sẽ có cơ hội nhận được “unlimited heart” (tim không giới hạn).
Các tính năng trên thanh công cụ dưới cùng
(*) Ghi chú của tác giả: Tác giả chú thích các biểu tượng theo thứ tự từ trái sang phải, mỗi biểu tưởng tương ứng lần lượt với các chữ cái A1, B1, C1, D1.
A1: Biểu tượng 3 dấu tròn góc trái dưới cùng là màn hình chính của giao diện, nơi hiển thị các cấp độ và tiến trình luyện tập ngôn ngữ của người học.
B1: Profile (thông tin cá nhân): Các thông tin cá nhân của người dùng, danh sách bạn bè trực tuyến cũng như các achievements (thành tựu) trong quá trình học mà Duolingo thiết kế sẽ được hiển thị tại đây.
C1: Khiêng giải thưởng: Thông tin về thứ hạng của người học so với các người dùng khác đang cùng học ngôn ngữ Latin sẽ hiện ra khi nhấp vào biểu tượng này.
D1: Shop (Cửa hàng): Khi hoàn thành 1 bài học, người dùng sẽ được thưởng một điểm thưởng nhất định. Số điểm thưởng này tạo điều kiện cho người học mua những vật phẩm trong cửa hàng hay các chức năng khác như mua trang phục cho nhân vật, nhân đôi số điểm, …
Nhờ vào các tính năng nói trên của Duolingo, quá trình học tiếng Latin giống như một trò chơi giải trí, mà ở đó người học được nhận thưởng mỗi khi hoàn thành nhiệm vụ, được cập nhật bảng xếp hạng so với các “đối thủ” cũng như mua vật phẩm để cải thiện tiến độ luyện tập. Chính vì thế, việc học một ngôn ngữ được xem là thách thức như tiếng Latin phần nào trở nên thú vị và hiệu quả hơn.
Tổng kết
Tiếng Latin là một ngôn ngữ ra đời từ rất lâu và là nền tảng cho nhiều ngôn ngữ khác nhau trên thế giới. Do vậy, việc trau dồi ngôn ngữ Latin cũng giúp người học hiểu sâu hơn về đặc tính các ngôn ngữ bắt nguồn từ tiếng Latin, đặc biệt là tiếng Anh. Với ứng dụng Duolingo, người học sẽ làm quen được với hầu hết các từ vựng và cấu trúc ngữ pháp cơ bản thông qua gần 400 bài học. Điều này sẽ mang lại những kiến thức cơ bản nhất định tiếng Latin, là tiền đề vững chắc để tiến hành tìm hiểu và nghiên cứu chuyên sâu hơn.
(*) Ứng dụng Duolingo được người viết tải xuống từ kho cửa hàng ứng dụng của Apple. Các hình ảnh sử dụng xuyên suốt bài viết được chụp và chỉnh sửa từ chính thiết bị di dộng cá nhân của chính tác giả.
Trâm Trần
Bình luận - Hỏi đáp