Idiomatic Expressions là gì? Ứng dụng trong bài thi IELTS Speaking

Idiomatic Expressions là gì?

Idiomatic Expressions là phương thức biểu đạt dùng những cụm từ tượng hình nhằm mục đích diễn tả cảm xúc, suy nghĩ và quan điểm của người nói – là một phần không thể thiếu đối với ngôn ngữ nói chung và tiếng Anh nói riêng, đặc biệt là trong bối cảnh giao tiếp đời thường của con người. Không chỉ thế, Idiomatic Expressions còn là một trong số tiêu chí đánh giá khả năng ngôn ngữ (language competency) của người học. Những cụm từ nói trên thường được dùng với ‘nghĩa bóng’, tức là ý nghĩa được truyền đạt không nằm trên mặt chữ mà được đặt trong ngữ cảnh của câu và ý nghĩa này thường đến từ những điển tích dân gian phổ biến.

Ví dụ, cụm thành ngữ “nước đến chân mới nhảy” trong câu nói sau:

“Mình chỉ ôn từ 2 đến 3 ngày trước ngày đi thi thôi, có khi còn chẳng ôn, toàn đợi nước đến chân mới nhảy.”

Cụm từ ‘nước đến chân mới nhảy’ là một điển tích từ thời xưa, được nhắc đến trong tác phẩm ‘Sống chết mặc bay’ của tác giả Phạm Duy Tốn ra đời năm 1918. Nội dung tác phẩm xoay quanh ngôi làng X trong trận bão.

Trong khi nhân dân trong làng tìm mọi cách để giữ nước lũ sông Nhị Hà không dâng lên, các quan phụ mẫu cùng lúc đó lại ngồi trong đình cao vững chắc chơi bài, đến khi nước lũ dâng lên tràn vào làng, quan trở tay không kịp. Ngày nay, cụm từ này được dùng khi nói về thái độ trì hoãn công việc, chỉ bắt đầu vào làm hoặc hoàn thành công việc khi đã gần đến hạn

Tương tự, các cụm từ mang tính thành ngữ ‘Idiomatic Expressions’ được dùng với mục đích mang tính tượng hình giúp biểu đạt tự nhiên và hiệu quả hơn. Tuy nhiên, đối với một số người học tiếng Anh, việc học, hiểu và biết cách áp dụng những cụm từ thông dụng này vẫn còn khiến họ gặp nhiều khó khăn.

“Việc những người không phải người bản xứ (non-native speakers) cảm thấy khó khi sử dụng thành ngữ bởi họ không biết rằng những hình ảnh (điển tích) tạo nên cụm từ đó” theo Boers (2008). Bài viết này sẽ đưa ra khái niệm cụ thể về Idiomatic Expressions, nguồn gốc, tầm quan trọng và ứng dụng trong bài thi nói IELTS Speaking.

Một ví dụ về cụm thành ngữ trong tiếng Anh: “a piece of cake” (một miếng bánh) trong câu “This task is a piece of cake” không mang nghĩa: “Công việc này là một miếng bánh” mà được hiểu rằng: “Công việc này rất dễ dàng” cũng giống như cụm từ: “Dễ như ăn bánh” trong tiếng Việt.

Tuy rằng cụm thành ngữ không mang nghĩa trực tiếp giúp người nghe, người đọc hiểu ngay khi tiếp cận nhưng lại mang ý nghĩa sâu hơn sau khi người đọc liên tưởng, điều này cũng khiến những câu nói có sử dụng Idiomatic Expressions trở nên mang tính biểu tượng và sâu sắc hơn, không chỉ với văn bản mà còn trong những tình huống giao tiếp thông thường có thể bắt gặp hằng ngày. 

Nguồn gốc của Idiomatic Expressions

Ngoài chức năng truyền đạt ý nghĩa tượng hình thông qua liên tưởng về hình ảnh của thành ngữ, một số Idiomatic Expressions có cách dùng gắn liền với một câu chuyện, thường là những câu chuyện phổ biến rộng rãi giữa mọi người trong cùng một nền văn hóa.

Một ví dụ về cụm thành ngữ “To add insult to injury”: sát muối vào vết thương (said when you feel that someone has made a bad situation worse by doing something else to upset you: cụm từ được nói khi bạn cảm thấy rằng điều ai đó làm đang khiến tình huống vốn dĩ đã tồi tệ trở nên tồi tệ hơn) theo Cambridge Dictionary.

Theo Grammarist, đây là một cụm từ cũ bắt nguồn từ câu chuyện ngụ ngôn lâu đời được một người Hy Lạp cổ đại tên là Aesop kể lại. Câu chuyện có tên “The Bald Man and the Fly” (Người đàn ông hói và con ruồi), con ruồi (the Fly) cố gắng cắn vào đầu người đàn ông hói và để ngăn chặn điều này ông ta phải liên tục tát vào đầu mình. Con ruồi chế giễu người đàn ông rằng: “Muốn trả thù côn trùng đã cắn mình nhưng lại tự làm tổn thương mình nhiều hơn”. Câu thành ngữ này lần đầu tiên xuất hiện trong tiếng Anh vào giữa thế kỉ 18 và có nhiều biến thể khác như: “adds insult to injury”, “adding insult to injury”, “added insult to injury”.

Tầm quan trọng của Idiomatic Expressions

Có thể thấy rằng tính phổ biến và lan truyền rộng rãi của thành ngữ xuất phát từ hai nguyên nhân chính.

Thứ nhất, các cụm từ Idiomatic Expressions thường được liên tưởng hoặc xuất phát từ các hình ảnh ý nghĩa và mang tính gợi mở, khiến cả người nói và người nghe có thể dễ dàng hiểu ý lẫn nhau trong cả văn nói và văn viết.

Thứ hai, các cụm Idiomatic Expressions thường được gắn liền với bản sắc riêng biệt của mỗi nền văn hóa. Theo Rizq (2015): “Idiomatic expressions carry within them the history, heritage, culture and customs of its native users” (Các cụm từ thành ngữ mang trong chúng những khía cạnh lịch sử, di sản, văn hóa và tập quán của những người bản địa).

Do được ra đời trong quá trình sinh hoạt và trải nghiệm của con người trong một khu vực hoặc đất nước nhất định, các cụm từ thành ngữ đều gắn liền với đặc trưng riêng của con người, địa phương và mang lại giá trị văn hóa tinh thần hơn cả giá trị ngôn ngữ.

Vì vậy các cụm Idiomatic Expressions thường được dùng như một trong số các tiêu chí đánh giá khả năng ngôn ngữ của người học và cùng là kĩ năng gây khó khăn cho một số người học ngôn ngữ bởi có thể là do sự khác biệt về văn hóa trong một số lĩnh vực nhất định.

Ví dụ, cụm từ “to run a tight ship” với ý nghĩa “someone who runs a tight ship organizes something in a very efficient way, controlling other people very closely” (Một người có thể sắp xếp và tổ chức mọi công việc. mọi người một cách hiệu quả – theo Cambridge Dictionary) được dùng trong tiếng Anh do nước anh là một quốc gia có truyền thống và sinh sống bằng nghề đi biển.

Tuy nhiên, cụm từ này lại không được phổ biến với một số quốc gia khác không quá coi trọng lĩnh vực hàng hải hoặc thậm chí không có vùng biển lãnh thổ. “Các cụm thành ngữ thường chứa đựng thông tin lịch sử, văn hóa và mở rộng vốn hiểu biết về ngôn ngữ của con người” (Jacqueline Ambrose – Mikolaiv Pedagogical University)

Ứng dụng Idiomatic Expressions trong bài thi IELTS Speaking

Vai trò trong bài thi IELTS Speaking

Bài thi IELTS Speaking được đánh giá dựa trên bốn tiêu chí được miêu tả cụ thể trong bảng tiêu chí chấm điểm chính thức (IELTS Speaking Band Descriptors):

• Fluency and coherence (độ trôi chảy và mạch lạc)

• Lexical Resource (khả năng từ vựng)

• Grammatical range and accuracy (ngữ pháp đa dạng và chính xác)

• Pronunciation (phát âm)

Trong đó, khả năng sử dụng đa dạng và chính xác các cụm từ vựng nói chung và Idiomatic expressions nói riêng được đề cập cụ thể tại tiêu chí Lexical Resource cụ thể như sau

Từ band điểm 7 trở lên, cũng là từ lúc người học tiếng Anh có ý thức sử dụng ngôn ngữ một cách tự nhiên, tiêu chí sử dụng Idiomatic vocabulary và Idiomatic language càng được nhấn mạnh. Đối với điểm 7, thí sinh chỉ cần “có ý thức” sử dụng các cụm từ thành ngữ trong văn nói và các từ ít thông dụng, đồng nghĩa với việc thí sinh có thể sử dụng một số cụm từ vựng thành ngữ cơ bản thì với band điểm 8, thí sinh đã bắt đầu phải sử dụng những cụm từ thành ngữ một cách trôi chảy và tự nhiên dù có thể tồn tại một số lỗi sai trong cách sử dụng.

Ở band điểm 9 – band điểm cao nhất trong bài thi IELTS Speaking, các Idiomatic vocabulary (từ vựng thành ngữ) đã được nâng cấp lên Idiomatic language (ngôn ngữ thành ngữ) yêu cầu thí sinh phải vận dụng thật tự nhiên và chính xác (naturally and accurately) với mỗi câu trả lời thí sinh đưa ra trong bài thi. Từ đây có thể thấy được tầm quan trọng của việc sử dụng Idiomatic Expressions trong bài thi IELTS Speaking – bài thi đánh giá khả năng sử dụng tiếng Anh của người học.

Một số lưu ý khi sử dụng Idiomatic Expressions

Sử dụng đúng theo ngữ cảnh

Như đã được nêu, Idiomatic Expressions thường mang nghĩa tượng hình với ý nghĩa biểu tượng thay vì được hiểu theo nghĩa riêng rẽ của các từ cấu tạo nên chúng, do vậy để hiểu và sử dụng được những thành ngữ này, người dùng phải hiểu tường tận ý nghĩa của cả cụm thành ngữ.

Thay vì tìm kiếm nghĩa những từ riêng rẽ trong một số từ điển, người đọc nên tìm kiếm cụm thành ngữ đầy đủ và đọc ý nghĩa câu chuyện tạo nên thành ngữ hoặc xem xét những mẩu hội thoại thông thường của người bản xứ (native speakers) để hiểu hơn cách dùng cũng như hoàn cảnh sử dụng của thành ngữ đó. Theo Kenneth Beare (2019), các bước tìm đọc ý nghĩa của cụm từ thành ngữ được diễn tả như sau:

• Bước 1: Tìm đọc ý nghĩa của câu chuyện hoặc điển tích tạo nên nguồn gốc của cụm thành ngữ đã cho để hiểu bản chất của cụm thành ngữ mà không cần đọc định nghĩa của thành ngữ trong từ điển

• Bước 2: Đọc câu chuyện lần thứ hai kết hợp với đọc định nghĩa của cụm thành ngữ đó để hiểu ý nghĩa của thành ngữ dùng trong câu chuyện

• Bước 3: Sau khi đọc hiểu câu chuyện và thành ngữ, lấy một vài ví dụ hoặc làm một câu đố (quiz) nhỏ để kiểm tra khả năng hiểu của bản thân.

Khi đã biết được ý nghĩa và ngữ cảnh sử dụng cụm thành ngữ, thí sinh có thể vận dụng trong bài thi Speaking và hạn chế lỗi sai sót (inaccuracy) nhất có thể.

Tính “hợp thời” của cụm từ thành ngữ 

Tiếng Anh có ít nhất 25,000 Idiomatic expressions (Idiomatic Expression, 2014) được sử dụng trong cả hành văn trang trọng và giao tiếp thông thường (Laflin, 1996). Dù các cụm thành ngữ trên tạo nên bộ sưu tập lớn và đa dạng, vẫn có những cụm từ đã trở nên “lỗi thời” và không được sử dụng trong giao tiếp hiện đại. Những cụm từ này tuy còn xuất hiện trong bài thi hoặc các tài liệu tham khảo ở Việt Nam nhưng lại không còn được người bản xứ ngày nay sử dụng, dẫn đến sự bối rối của người học khi chọn đọc sách tham khảo trong quá trình học Idiomatic Expressions của mình.

Ví dụ, cụm từ thành ngữ “cats and dogs” trong câu “It’s raining cats and dogs” với ý nghĩa: trời mưa như trút nước rất phổ biến trong các bài thi (đề thi THPTQG) và một số tài liệu tham khảo về thành ngữ do người Việt viết.

Tuy nhiên, theo Amy Gillet – chuyên gia về thành ngữ Anh Mỹ, tác giả cuốn sách “Speak English like an American” (nói tiếng Anh như người Mỹ) cho rằng tiếng Anh là một ngôn ngữ thay đổi theo thời gian, ngày nay thay vì dùng câu “It’s raining cats and dogs”, người bản xứ sẽ dùng câu “It’s coming down out there” với ý nghĩa tương tự, do đó câu thành ngữ trên không còn được dùng nhiều trong văn nói hiện đại nữa. Một ví dụ khác xuất hiện trong đề thi đại học ở Việt Nam (kỳ thi THPTQG tháng 8 năm 2020) có cụm từ “chapter and verse” với ý nghĩa: trích dẫn từ tác phẩm nào, trong câu sau: 

Đây có thể là một câu hỏi độ khó cao để phân loại học sinh khá giỏi trong kì thi, nhưng thực tế có khá ít người bản xứ (native speakers) biết và sử dụng từ này do đây là cụm từ thành ngữ cổ và gần như không còn sử dụng trong tiếng Anh. Việc tìm tòi những cụm thành ngữ “độc, lạ” nhưng không còn được ưa chuộng có thể khiến thí sinh không được giám khảo đánh giá cao ở tiêu chí Lexical Resource.

Tổng kết

Idiomatic Expressions là một trong số những phương thức biểu đạt hiệu quả đối với người học ngôn ngữ do không chỉ mang ý nghĩa gợi mở mà còn mang theo các giá trị về lịch sử, văn hóa và con người trong một giai đoạn nhất định. Đối với thí sinh IELTS, Idiomatic Expressions là một công cụ không thể thiếu để đạt được mức điểm cao trong bài thi IELTS Speaking. Do vậy, việc học hiểu cũng như áp dụng những cụm từ thành ngữ này đang ngày càng trở nên cần thiết.

Tuy nhiên, ngoài việc học và hiểu sâu những cụm từ thành ngữ, người học, đặc biệt là người học IELTS, cần tìm hiểu kĩ càng nguồn gốc, ý nghĩa, cách sử dụng trong các trường hợp giao tiếp cụ thể và tính chính xác, tính hợp thời của tùy từng loại cụm từ thành ngữ để có thể sử dụng công cụ hữu hiệu này một cách tự nhiên, trôi chảy và đạt được kết quả như ý muốn.

Nguyễn Thị Mai Minh