Những lỗi ngụy biện trong IELTS Writing Task 2 và cách khắc phục - Phần 5: Ngụy biện Cá Trích Đỏ

Trong bài viết Task 2 của IELTS Writing, nếu không cẩn thận, thí sinh rất dễ mắc phải các lỗi ngụy biện trong lập luận. Các lỗi ngụy biện thường bắt nguồn từ lỗi sai về tính liên quan hay về tính logic trong tư duy người viết, dẫn tới phép lập luận bất hợp lý trong bài viết. Việc nhận biết và khắc phục các lỗi ngụy biện giúp các luận cứ trở nên hợp lý hơn và tăng tính thuyết phục cho bài văn.

Ở các bài viết trước, các lỗi ngụy biện phổ biến như Ngụy biện Người Rơm (Straw Man Fallacy), Ngụy biện Khái Quát Hóa Vội Vã (Hasty Generalization Fallacy),… đã được phân tích và chỉ ra cách khắc phục. Bài viết này sẽ đi sâu vào nghiên cứ một lỗi ngụy biện cũng rất hay gặp trong tranh biện lẫn trong viết lách văn bản nghị luận – Ngụy biện Cá Trích Đỏ (Red Herring Fallacy).

Key takeaways:

Ngụy biện Cá Trích Đỏ: Gợi ra một vấn đề khác không liên quan tới vấn đề đang được bàn luận

Khắc phục:

1. Quy tắc 1: Tránh việc gợi ra các vấn đề không liên quan đến chủ đề chính

2. Quy tắc 2: Tránh việc viết quá lan man, dài dòng về thông tin trong các lý lẽ hay dẫn chứng

Ngụy biện Cá Trích Đỏ là gì?

Ngụy biện Cá Trích Đỏ (Red Herring Fallacy) là một lỗi sai lập luận mà trong đó, người tranh luận hoặc người viết gợi ra một vấn đề mới không liên quan đến vấn đề gốc. Trong tiếng Việt, ta có thể nôm na tạm dịch lỗi ngụy biện này bằng một cụm từ “lạc đề”.

Xét ví dụ sau:

Đề bài: To succeed in business, ones need to know math. To what extent do you agree or disagree?

Lập luận trong bài: Mathematics is not really necessary in business. A businessman is expected to acquire several essential skills in order to bring his or her business to fruition. Firstly, leadership is compulsory in entrepreneurship and running a business. Leaders of an organization is expected to be capable of inspriring and supporting employees while working. Secondly, a business person needs to have good time-managing skills so as that he or she can figure out the balance of time spent on different tasks.

Phân tích đoạn văn trên, ta có thể thấy nội dung chính của đoạn văn là về “Các kỹ năng cần thiết để thành công trong business”. Tuy nội dung có điểm tương đồng với đề bài về chủ đề Business và sự thành công trong Business, nội dung đoạn văn không hề liên quan đến đề bài. Bài văn đã mắc lỗi Ngụy biện Cá Trích Đỏ (Red Herring Fallacy) rất rõ ràng.

Đề bài hỏi về quan điểm đồng tình hay phản đối của người viết với mệnh đề “Cần phải biết về Toán học để thành công trong kinh doanh”. Rõ ràng, các lập luận của người viết cần phải xoay quanh hai đối tượng chính là “Toán học” và “Kinh doanh”. Nhưng ở đoạn văn trên, các lý lẽ và dẫn chứng trở nên khá “lạc đề” khi lại tập trung phân tích về các kỹ năng khác chứ không phải Toán học.

Rõ ràng, lập luận trong bài viết không liên quan tới chủ đề chính và chưa trả lời được câu hỏi đặt ra trong đề bài. Việc có các kỹ năng như lãnh đạo hay quản lý thời gian chẳng liên quan gì đến việc người đó có kiến thức về Toán hay không. Một người hoàn toàn có thể có các kỹ năng như trên lẫn có các kiến thức về Toán học hoặc có các kỹ năng đấy nhưng thiếu kiến thức về Toán học. Do đó, khi lập luận của đoạn văn chỉ nhắc tới các kỹ cần có để vận hành doanh nghiệp, đoạn văn chưa trả lời được tại sao lại không cần Toán học để vận hành doanh nghiệp. Từ đó, ta có thể kết luận đoạn văn trên hoàn toàn vô giá trị về mặt lý luận.

Nếu người viết đồng tình với việc Toán học cần thiết để thành công trong Kinh doanh, người viết nên đưa ra luận cứ về vai trò và lợi ích của việc giỏi Toán trong làm Kinh doanh. Nếu không đồng ý với quan điểm trên, người viết cần đưa ra các lý lẽ và dẫn chứng phù hợp để chứng minh rằng, không biết về Toán học, ta vẫn có thể thành công trong Kinh doanh.

Thoạt nhìn, ta thấy các luận cứ khá rời rạc và xa với so với chủ đề chính. Đoạn viết có thể được đánh giá là “lạc đề” khá nặng. Tuy nhiên, đây là một lỗi sai vô cùng phổ biến khi viết các văn bản nghị luận. Các lỗi sai này hầu hết bắt nguồn từ việc triển khai một luận cứ theo cách không hợp lý, phát triển một luận cứ đơn giản thành một cụm thông tin không hợp chủ đề.

Ví dụ, trong đoạn văn trên, người viết có quan điểm rằng không cần phải biết về Toán học để thành công trong Kinh doanh. Người viết muốn lập luận rằng để vận hành một doanh nghiệp, doanh nhân cần rèn luyện nhiều kỹ năng như khả năng lãnh đạo hay quản lý thời gian,… vì những kỹ năng ấy mang lại lợi ích thực tiễn trong công việc trong khi Toán học không có giá trị thực tế quá nhiều hoặc các công việc trong doanh nghiệp mà cần tới Toán học (như kế toán, phân tích tài chính,…) có thể được hỗ trợ bởi các lực lượng lao động khác. Vì thế, thay vì tốn thời gian học Toán, doanh nhân nên trau dồi thêm năng lực lãnh đạo và quản lý thời gian,…

Nếu tác giả lập luận một cách khéo léo, các kỹ năng khác (lãnh đạo, quản lý thời gian,…) sẽ trở thành một luận cứ hợp lý cho việc không cần học Toán bởi các kỹ năng này mang lại giá trị rõ ràng cho doanh nghiệp còn Toán thì không. Khi đó, lỗi ngụy biện Cá Trích Đỏ sẽ được khắc phục. Tuy nhiên, ở đoạn văn trong ví dụ, tác giả đã quá sa đà vào việc phân tích các kỹ năng khác bên cạnh Toán học. Từ đó, ta đã tạo ra một đoạn văn lan man, dài dòng với các thông tin không còn liên kết chặt chẽ với chủ đề chính nữa.

Cách khắc phục lỗi Ngụy biện Cá Trích Đỏ

Ta có thể thấy, lỗi ngụy biện Cá Trích Đỏ thường bắt nguồn từ tư duy và cách diễn đạt của người viết. Đôi khi, trong lúc viết, người viết lại gợi ra một vấn đề khác có chút tương đồng với vấn đề gốc nhưng thật sự lại không liên quan và không có giá trị chứng minh đối với vấn đề gốc. Hoặc đôi khi, lỗi ngụy biện Cá Trích Đỏ đến từ các triển khai ý tưởng của người viết, người viết phát triển một cụm thông tin nhỏ thành một đoạn văn lớn và dần dần khiến cho mạch văn trở nên lan man cũng như xa rời thông tin gốc ban đầu.

Để khắc phục lỗi ngụy biện Cá Trích Đỏ, người viết có thể áp dụng một số quy tắc sau.

Quy tắc 1: Tránh việc gợi ra các vấn đề không liên quan đến chủ đề chính

Người viết cần xác định rõ ràng và chuẩn xác vấn đề mình đang thảo luận, nhận định đúng phạm vi của vấn đề, tránh việc xác định thiếu, xác định thừa hay xác định sai vấn đề. Nếu xác định không đúng vấn đề hay phạm vi của vấn đề, từ vấn đề gốc, người viết có thể gợi ra một vấn đề không liên quan đến vấn đề ban đầu.

Quy tắc 2: Tránh việc viết quá lan man, dài dòng về thông tin trong các lý lẽ hay dẫn chứng

Như trong ví dụ trên, ta thấy rằng có thể người viết muốn đưa ra một lập luận tương đối hợp lý. Người viết cho rằng vận hành doanh nghiệp cần các kỹ năng như lãnh đạo hay quản lý thời gian vì các kỹ năng này mang lại lợi ích thực tiễn còn việc biết các kiến thức Toán không thật sự mang lại lợi ích rõ ràng cũng như tốn thời gian. Tuy nhiên, người viết lại quá sa đà vào việc phân tích các kỹ năng khác và từ đó tạo nên một đoạn văn mắc lỗi ngụy biện Cá Trích Đỏ, diễn đạt lan man, xa rời vấn đề gốc.

Lời giải đề xuất: From my perspective, one can still be successful in business notwithstanding lacking mathematical knowledge. In a business organisation, jobs that require mathematical skills such as accounting or market analysis can easily be supported by a great number of well-qualified workforce. Entrepreneurs and business owners are expected to have strong leadership and organising skills while learning abstract mathematical concepts is evidently time consuming and not practically beneficial.

Bài tập vận dụng cách khắc phục lỗi Ngụy biện Cá Trích Đỏ

Bài 1

Đề bài: Governments should launch more campaigns to raise awareness of environmental issues. To what extent do you agree or disagree?

Lập luận trong bài: Beside environmental pollution, there are numerous serious problems that humans have to deal with. Firstly, poverty still remains as a major challenge of many developing countries in Africa and Asia. Many people in poorer areas of the world are currently at risk of facing famine, homelessness or even illiteracy due to financial difficulties. Secondly, violence is evidently very concerning in some parts of the world. It is recognisable that political conflicts and terrorism may jeopardize life of millions of people globally, both in rich and poor nations.

Bài giải 1:

Phân tích đoạn văn trên, ta có thể thấy đoạn văn mắc lỗi ngụy biện Cá Trích Đỏ khá rõ ràng. Vấn đề được đặt ra bởi đề bài là liệu chính phủ có thể nên tạo ra thêm nhiều chiến dịch để nâng cao nhận thức của người dân về các vấn đề môi trường hay không. Khi phân tích đoạn văn, ta thấy nội dung của đoạn văn là về một số vấn đề đang ảnh hưởng tới cuộc sống của người dân toàn cầu như đói nghèo hay bạo lực. Rõ ràng, điều này chẳng hề liên quan gì đến việc nâng cao nhận thức về môi trường cả. Người viết cũng không đưa ra được các lập luận hợp lý để chứng minh sự liên quan giữa thông tin này với vấn đề gốc trong bài.

Cũng như đoạn văn trong ví dụ ban đầu, lỗi ngụy biện Cá Trích Đỏ ở đây bắt nguồn từ cách diễn đạt dài dòng và lan man của người viết, đã biết một cụm thông tin nhỏ thành một đoạn văn “lạc đề” so với vấn đề gốc ban đầu. Có thể, người viết muốn thể hiện rằng các chiến dịch giáo dục có thể tốn nhiều tiền và ta nên dùng tiền vào các vấn đề cấp bách hơn như đói nghèo hay bạo lực thay vì dùng tiền vào các chiến dịch vì các chiến dịch này chưa chắc mang lại hiệu quả.

Tuy nhiên, vì người viết sa đà vào việc phân tích các vấn đề khác (cụm thông tin nhỏ) nên đã tạo ra một đoạn văn xa vời chủ đề chính. Để khắc phục, người viết cần nhận thức rõ ràng chủ đề chính mình đang viết, nhiệm vụ chính của từng luận cứ và tránh viết lan man sang các chủ đề khác.

Lời giải đề xuất: Personally, I do not agree that we need more campaigns to raise awareness of environmental problems. The effectiveness of this method still remains widely doubtful. It is recognisable that most people are exposed to information about environmental pollution everyday, yet not many people really perceive this as a serious problem. For example, students are taught about the environment at school, adults are able to see latest news about environmental issues on mass media. Seemingly, more campaigns about this familiar topic will make people bored other than educate them effectively. Furthermore, launching campaigns can be expensive and bring about financial difficulties for governments in developing countries, where people are still at risk of facing poverty and violence in their daily life. In these countries, money should be used to tackle those urgent issues in stead of being used for expensive campaigns.

Bài 2

Đề: Some people who have been in prison become good citizens later, and it is often argued that these are the best people to talk to teenagers about the dangers of committing a crime. To what extent do you agree or disagree?

Lập luận trong bài: There many other occupations that are more suitable for ex-prisoners after being released. For instance, some ex-prisoners may consider to join the army and work as military officers if they are physically eligible and fulfill other requirements for the job. Other ex-convicts may have the desire to start running his or her own business. Another option which should also be taken into account is to pursue higher education at universities.

Bài giải 2:

Cũng như các đoạn văn mắc lỗi sai khác, đoạn văn trên thể hiện lỗi ngụy biện Cá Trích Đỏ khá rõ ràng về mặt nội dung. Phân tích đề bài, ta thấy đề bài nói về việc giáo dục về tội phạm cho thanh thiếu niên thông qua các cựu tù nhân. Rõ ràng, với đề bài như vậy, các luận điểm và luận cứ nên xoay các đối tượng chính là “cựu tù nhân”, “thanh thiếu niên” và “giáo dục về tội phạm”. Tuy nhiên, khi đọc đoạn văn, ta thấy đoạn văn hoàn toàn chỉ xoay quanh một số lựa chọn nghề nghiệp tiềm năng cho các cựu tù nhân sau khi mãn hạn tù. Nội dung trong đoạn văn hoàn toàn không liên quan đến yêu cầu cua đề bài.

Có thể, người viết muốn nêu lên quan điểm rằng, cựu tù nhân không phù hợp với việc dạy học vì họ có thể thiếu nhiều kiến thức chuyên môn và nghiệp vụ. Đồng thời, người viết muốn gợi ý một số nghề nghiệp khác phù hợp hơn cho các cựu tù nhân. Tuy nhiên, vì người tập trung quá nhiều và các “nghề nghiệp khác” nên đã khiến cho đoạn văn trở nên lạc đề.

Lời giải đề xuất: It is arguable that letting ex-convicts educate teenagers on the dangers of crimes is not likely to bring about positive outcomes. Firstly, it is observable that most ex-prisoners are not well-qualified teachers and may lack essential pedagogic skills to effectively deliver lessons. They may face many difficulties in grasping the attention and assessing the ability of students. Furthermore, there may be situations in which some youngsters are not willing to listen to these talks or may disrespectfully argue with their teachers. Evidently, unqualified teachers seem to be unsuitable and unable to handle these issues.

Bài 3

Đề: In the future, robots may replace the role of teachers in education. Is this a positive or a negative development?

Lập luận trong bài: Personally, I am not convinced that robots will be able to replace the role of teachers in education. Firstly, teaching is not about systematically delivering lessons, but teachers need to be creative in order to effectively support their students. In providing knowledge and shapening young minds, teachers can approach students in many different ways and figure the most suitable pedagogical method for each student. Secondly, while robots may be very good at collecting data, teachers are able to have deep understanding of their students, both psychologically and emotionally. As a result, teachers are not only strict adults giving lectures but also reliable friends of their students.

Bài giải 3:

Thoạt nhìn, đoạn văn có vẻ rất liên quan và rất hợp lý. Đề bài nói về việc người máy sẽ thay thế vai trò giáo dục của giáo viên trong tương lai. Người viết không đồng tình với điều này nên viết ra một đoạn văn để thể hiện quan điểm rằng vấn đề trong đề bài là không hợp lý và có thể sẽ không xảy ra.

Tuy nhiên, nếu phân tích kỹ hơn, ta sẽ thấy đoạn văn mắc lỗi ngụy biện Cá Trích Đỏ khá nặng nề. Để nhận ra lỗi ngụy biện Cá Trích Đỏ ở đây, ta cần chú ý kỹ tới câu hỏi trong đề bài. Đề bài đặt ra một vấn đề là việc giáo viên sẽ bị thay thế bởi người máy trong tương lai, và người đề bài hỏi rằng đây là một điều tích cực hay tiêu cực.

Rõ ràng, đề bài không hề hỏi người viết liệu vấn đề trên có thể xảy ra hay không. Đồng thời, đề bài cũng không hề hỏi liệu người viết đồng tình hay phản đối sự việc được nhắc tới. Đề bài chỉ muốn hỏi về những mặt tích cực và mặt tiêu cực của vấn đề được đặt ra (người máy thay thế giáo viên) cũng như mặt nào mang lại ảnh hưởng lớn hơn theo quan điểm của người đọc.

Tuy nhiên, khi đọc kỹ và phân tích đoạn văn, ta thấy nội dung của đoạn văn không liên quan và không thể trả lời được câu hỏi của đề bài. Nội dung của đoạn văn chủ yếu nói về quan điểm phản đối của người viết với vấn đề của đề và niềm tin rằng việc này sẽ không xảy ra trong tương lai. Ở các luận cứ sau đó, người viết cũng đưa ra các lý lẽ và dẫn chứng để chứng minh rằng giáo viên có ưu thế và thực hiện các nhiệm vụ giáo dục tốt hơn robot. Nội dung của bài văn chẳng liên quan gì đến các yêu cầu được đặt ra trong đề cả. Người viết đã gợi lên một vấn đề khác và viết lan man về vấn đề đấy, xa rời khỏi nhiệm vụ đặt ra ban đầu. Đây là một biểu hiện rõ ràng của lỗi ngụy biện Cá Trích Đỏ.

Lời giải đề xuất: From my perspective, there are several negative consequences that this problem may cause. Firstly, educational outcome may be badly affected as robots are not as effective as teachers in supporting students. While robots are undeniably can systematically giving lectures, teachers have better creative ability and may figure out different teaching methods to efficiently approach different students. Secondly, robots are not able to connect deeply with students as opposed to teachers, who may have deep insights of their learners, both psychologically and emotionally.

Tổng kết

Lỗi ngụy biện Cá Trích Đỏ (Red Herring Fallacy) xuất hiện thường xuyên ở bài Task 2, tuy không khó để nhận biết nhưng rất dễ mắc phải. Lỗi ngụy biện này chủ yếu bắt nguồn trong tư duy của người viết, khi brainstorm người viết có thể suy nghĩ lung tung và đôi khi xa rời vấn đề gốc. Ngoài ra, lỗi ngụy biện còn đến từ cách diễn đạt lan man của khi lập luận, mở rộng quá mức một cụm thông tin nhỏ và tạo thành một đoạn văn lạc đề.

Việc nhận biết và khắc phục lỗi ngụy biện này giúp lập luận bài Task 2 trở nên chặt chẽ hơn, đúng thông tin, đúng chủ đề và không bị lan man sang các vấn đề không liên quan khác.