Khái niệm của Oblique Objects ( Tân ngữ lệch) & vai trò trong ngôn ngữ học

Giới thiệu

Bài viết này đơn giản chỉ nhằm thoả mãn những bộ não tò mò, muốn đào sâu hơn về các thuật ngữ ngôn ngữ học, từ đó hiểu sâu hơn về bản chất của ngôn ngữ tiếng Anh. Khi nghiên cứu ngôn ngữ học, chúng ta có thể thường bắt gặp các thuật ngữ như "chủ ngữ", "tân ngữ", và "tân ngữ gián tiếp". Tuy nhiên, có một thuật ngữ khác ít được biết đến hơn nhưng vẫn được xem là một khái niệm có vai trò nhất định trong ngôn ngữ học: "tân ngữ lệch" hay "Oblique Objects".

Động từ và các mối quan hệ của nó

Đầu tiên người học hãy cùng xem xét lại khái niệm động từ và mối quan hệ của nó với các thành phần khác đi kèm với nó. Về cơ bản, động từ là từ miêu tả một hành động, sự việc hoặc một trạng thái. Hãy nghĩ về hành động chạm (touch). Ở khía cạnh ngữ nghĩa học, hành động chạm cần có hai đối tượng (arguments) tham gia vào hành động này: đối tượng thứ nhất là người thực hiện hành động chạm, và thứ hai là đối tượng được chạm vào. Một trong hai đối tượng này sau đó sẽ thực hiện nhiệm vụ chủ ngữ của câu và đối tượng còn lại trở thành tân ngữ hoặc ‘agent’.

Ví dụ: Trong ngữ cảnh anh ấy chạm vào tôi, hành động được miêu tả là chạm, đối tượng thực hiện hành động là anh ấy và đối tượng được chạm vào là tôi; câu này có thể được diễn đạt:

He touched me. (Active voice)  | I was touched by him. (Passive voice)

Trong trường hợp câu được viết ở thể chủ động (active voice): người thực hiện hành động sẽ trở thành chủ ngữ của câu và đối tượng được hành động chạm tác động vào (tức là tôi) sẽ là tân ngữ (hay túc từ) của câu.

Trong trường hợp đối tượng được hành động tác động vào thực hiện chức năng chủ ngữ như trong câu ở thể bị động (passive voice), người thực hiện hành động (anh ấy) sẽ không được xem như là tân ngữ mà thay vào đó được coi như người thực hiện hành động đơn thuần - ‘agent’, được giới thiệu thông qua giới từ ‘by’.

Bây giờ, hãy xét trường hợp hành động cần miêu tả là tặng quà. Hành động này bây giờ cần tới 3 đối tượng (argument) tham gia vào: người thực hiện hành động tặng quà, người nhận món quà và chính bản thân món quà. Vì mục đích hiểu rõ về các tân ngữ nên hãy cùng xem xét câu văn ở thể chủ động để miêu tả hành động này. Xét hành động tôi tặng quà cho anh ấy là một quyển sách.

I gave him a book.  

Trong câu văn ở thể chủ động này, hành động tặng được diễn đạt bởi động từ “gave”, ba đối tượng (argument) đi kèm hành động này lần lượt là người thực hiện tặng quà là tôi -  I (chủ ngữ), người nhận món quà là anh ấy - him (tân ngữ 1) và chính bản thân món quà - a book (tân ngữ 2).

Trong ngôn ngữ học, ta gọi tân ngữ mà thể hiện người nhận là tân ngữ gián tiếp (indirect object) và tân ngữ thể hiện đồ vật là tân ngữ trực tiếp của động từ (direct object). Trong trường hợp này, tân ngữ trực tiếp là a book và tân ngữ gián tiếp là him.

Để hiểu rõ thêm về tân ngữ trực tiếp và tân ngữ gián tiếp, tham khảo thêm ở bài viết sau: Tân ngữ là gì? Cách sử dụng và ví dụ minh hoạ chi tiết 

Tuy nhiên, cũng trong ví dụ trên, nếu người học đổi vị trí hai tân ngữ thì có tin buồn dành cho họ: câu văn sai ngữ pháp:

I gave a book him. (SAI)

Theo từ điển Cambridge, tân ngữ trực tiếp sẽ luôn cần một tân ngữ gián tiếp để hoàn thiện về mặt ngữ nghĩa và tân ngữ gián tiếp này sẽ luôn đứng trước tân ngữ trực tiếp.

Để đặt tân ngữ trực tiếp lên phía trước đối tượng nhận món quà, ta sẽ cần phải dùng đến một cụm giới từ: sử dụng giới từ ‘to’ hoặc ‘for’. Câu đúng ngữ pháp sẽ là “I gave a book to him”. Trong trường hợp này, do có sự xuất hiện của giới từ đứng đầu nên các nhà ngôn ngữ học sẽ không gọi ‘to him’ là tân ngữ gián tiếp nữa mà chỉ là cụm giới từ và do đó ‘a book’ sẽ chỉ còn là tân ngữ.

Phân biệt giữa Direct Object, Indirect Object và Oblique Objects

Tuy không được đề cập trong các sách văn phạm và giáo trình học thông thường, nhưng thuật ngữ Oblique Objects hay tân ngữ lệch, được sử dụng trong một số tài liệu về cú pháp học để ám chỉ “tân ngữ” ‘him’ trong trường hợp này. Trong tài liệu cú pháp học English Syntax.: A Grammar for English Language Professionals, tác giả đã nhắc đến tân ngữ lệch (oblique object) như là một tân ngữ nằm trong mối quan hệ về nghĩa nhưng lại nằm bên trong một cụm giới từ như trong trường hợp này (Roderick Jacobs, 16). Xét lại ví dụ đã dùng, ‘him’ không nằm liền kề tân ngữ trực tiếp ‘a book’ mà lệch vào trong một cụm giới từ (prepositional phrase), phía sau giới từ “to”, do đó được gọi là tân ngữ lệch - oblique object. Theo tôi, cách gọi này giúp người học hiểu sâu sắc mối quan hệ giữa các đối tượng có liên quan đến động từ và giúp họ học ngữ pháp một cách hệ thống hơn.

Ví dụ:

• I gave my dog an apple. (i)

• I gave an apple to my dog. (ii)

Trong câu (i), my dog là tân ngữ gián tiếp, an apple là tân ngữ trực tiếp.

Trong câu (ii), an apple là tân ngữ, và my dog là tân ngữ lệch.  (Trong trường hợp này ta không gọi my dog hay to my dog là tân ngữ gián tiếp nữa.)

Ví dụ trong câu: Sherry demanded from/of the company a new contract.

• the company là tân ngữ lệch (oblique object)

• a new contract là tân ngữ.

Cùng xét thêm ví dụ dưới đây: “The cat sleeps on the bed.” Tuy danh từ ‘the bed’ nằm trong cụm giới từ nhưng trong trường hợp này ta không gọi the bed là tân ngữ lệch. Khi xem xét động từ sleep, nó chỉ cần một đối tượng thực hiện hành động (1 argument), do đó có thể hiểu the bed không có liên quan mật thiết tới động từ ‘sleep’ như một đối tượng bắt buộc của động từ này. Cụm giới từ ‘on the bed’ trong trường hợp này đơn giản là cụm trạng ngữ cung cấp thêm thông tin cho câu về địa điểm, nơi chốn xảy ra hành động.

Góc nhìn khác

Dẫu vậy, cũng có những nhà ngôn ngữ học mang góc nhìn khác. Nhà ngôn ngữ học Rodney Huddleston và Geoffrey K. Pullum cũng đã đề cập đến thuật ngữ oblique này trong tài liệu The Cambridge Grammar of the English Language của họ (2002), nhưng không gọi nó là một object. Họ xem cụm danh từ bên trong cụm giới từ này là oblique và đồng thời gọi cụm giới từ này là ‘thành phần hoàn thiện nghĩa của câu nhưng không thiết yếu’ (‘non-core’ complement). Nó xuất hiện trong câu để hoàn thiện về mặt ngữ nghĩa của câu (semantic roles) nhưng nằm trong cấu trúc không bắt buộc, khác với ví dụ ban đầu với tân ngữ trực tiếp và gián tiếp, khi cả hai thành phần đều là bắt buộc. 

Hai nhà ngôn ngữ học này cũng phân tích sâu hơn và gọi thành phần ‘agent’ trong các câu bị động là thành phần oblique nằm trong cụm giới từ bắt đầu bằng ‘by’.  (iii) The cake was eaten by me. The cake là chủ ngữ, ‘by me’ là cụm giới từ và thường được gọi là agent, trong đó ‘me’ có thể được xem là oblique. (iv) A book was given to him by me. Trong câu văn này, A book là chủ ngữ him là oblique 1 và me là oblique 2. Trong các câu văn này, cụm giới từ “by + NP” còn được gọi là internalised complement, sẽ được phân tích trong một bài viết khác.

Dẫu có tồn tại sự không thống nhất trong oblique object hay oblique này, theo tôi việc hiểu và sử dụng thuật ngữ oblique object hay ít nhất là ‘oblique’ vẫn giúp việc hiểu nghĩa và mối quan hệ của các thành phần một cách tốt hơn.

Tổng kết

Tóm lại, các thuật ngữ tân ngữ trực tiếp, tân ngữ gián tiếp và tân ngữ lệch được khái quát lại như sau:

Tân ngữ trực tiếp (direct object) là thành phần câu đề cập đến đồ vật (object) được đề cập đến trong hành động.

Tân ngữ gián tiếp là (indirect object) là thành phần câu đề cập đến người hoặc con vật mà nhận được đồ vật đó (receipent)

Trong các trường hợp động từ cần hai tân ngữ, cả hai tân ngữ này đều sẽ là thành phần câu bắt buộc (core complements) và tân ngữ gián tiếp sẽ đứng trước tân ngữ trực tiếp.

Tân ngữ lệch (oblique object) là trường hợp tân ngữ gián tiếp được đặt vào bên trong một cụm giới từ và trong trường hợp sử dụng tân ngữ lệch thì tân ngữ trực tiếp sẽ xuất hiện trước và sau đó là tân ngữ lệch.

Tân ngữ lệch có các đặc điểm sau:

• Về mặt ngữ nghĩa, phải có liên quan mật thiết tới động từ về mặt nghĩa. 

• Về mặt cú pháp, nằm bên trong một cụm giới từ, không phải tân ngữ gián tiếp trong trường hợp thông thường.

Nhiều nhà ngôn ngữ học không thích khái niệm oblique object (Huddleston, Rodney D., and Geoffrey K. Pullum, 2002) họ đơn thuần gọi  thành phần cụm danh từ trong các cụm giới từ đó là oblique.

Ứng dụng

Gọi tên các tân ngữ trong các câu sau (tân ngữ, tân ngữ lệch, tân ngữ trực tiếp, tân ngữ gián tiếp)

Câu 1: He sent an email to the manager.

Câu 2: They listen to music.

Câu 3: Tom told the truth to everyone.

Câu 4: Anna gave her mother a gift.

Đáp án tham khảo: 

Câu 1: He sent an email to the manager.

an email: tân ngữ

the manager: tân ngữ lệch

Câu 2: They listen to music.

music: tân ngữ lệch

Câu 3: Tom told the truth to everyone.

the truth: tân ngữ

everyone: tân ngữ lệch

Câu 4: Anna gave her mother a gift.

a gift: tân ngữ trực tiếp

her mother: tân ngữ gián tiếp

Kết bài

Bài viết đã tìm hiểu và phân tích khái niệm Oblique Object - tân ngữ lệch một cách chi tiết. Tuy không được phổ biến trong các tài liệu học tập nói chung nhưng khái niệm này có thể giúp người học khoả lấp những thắc mắc liên quan đến tên gọi và cấu trúc câu liên quan, từ đó củng cố sự hiểu biết về ngôn ngữ của họ.

Trích dẫn

• Ellis, Matt. "Direct Objects in English, With Examples." Direct Objects (with Examples) | Grammarly Blog, 10 Apr. 2023, www.grammarly.com/blog/direct-object/.

• ---. "Indirect Objects in English, With Examples." Indirect Objects in English, With Examples | Grammarly Blog, 8 Sept. 2021, www.grammarly.com/blog/indirect-object/.

• Huddleston, Rodney D., and Geoffrey K. Pullum. The Cambridge Grammar of the English Language. 2002.

• Jacobs, Roderick A. English Syntax: A Grammar for English Language Professionals. Oxford U, 1995.

• "Learn What a Verb Is in English and How It's Used In a Sentence." ThoughtCo, 28 Jan. 2007, www.thoughtco.com/verb-definition-1692592.

• "Objects." Cambridge Dictionary | English Dictionary, Translations & Thesaurus, dictionary.cambridge.org/grammar/british-grammar/objects.