Phép loại suy (Analogy) | Phân loại & Ứng dụng vào IELTS Writing Task 2

Việc hiểu và biết cách viết phép loại suy sẽ giúp cho người học cải thiện kỹ năng làm bài với phương pháp đưa ra lập luận và dẫn chứng thú vị, dễ hiểu hơn, tăng tính thuyết phục cho bài viết.

Phép loại suy (analogy) là gì?

Phép loại suy là một biện pháp tu từ (figurative language) được dùng để giải thích, làm rõ bằng cách so sánh (chỉ ra sự tương đồng) của một ý tưởng trừu tượng, ít được biết đến với một khái niệm phổ biến hoặc cụ thể hơn. Trên thực tế, từ analogy có nguồn gốc từ tiếng Hy Lạp analogia, có nghĩa là mối quan hệ tương xứng giữa hai cặp sự vật.

Hai khái niệm có thể hoàn toàn không giống nhau, nhưng chúng đều hướng đến một thông điệp chung.

Ví dụ: “If facts are the seeds that later produce knowledge and wisdom, then the emotions and impressions of the senses are the fertile soil in which the seed must grow.” - Rachel Carson.

(Dịch: “Nếu thực tế là hạt giống để sản sinh ra tri thức và trí tuệ, thì cảm xúc và các giác quan chính là mảnh đất màu mỡ để nuôi dưỡng hạt giống đó.” - Rachel Carson.)

Phép loại suy trên giải thích mối liên hệ giữa “facts” (thực tế) và “emotions and impressions of the senses” (cảm xúc và các giác quan) bằng cách so sánh nó với một mối quan hệ thân thuộc và cụ thể hơn là “seed” (hạt giống) và “fertile soil” (mảnh đất màu mỡ).

Hai khái niệm về việc sản sinh ra tri thức và trồng cây hoàn toàn không giống nhau, nhưng chúng đều chỉ ra một mối quan hệ có thể tóm gọn: B là điều kiện cần và đủ để tạo ra A.

Phép loại suy cũng có thể tương phản giữa hai ý tưởng để giải thích.

Trong khi phép ẩn dụ (metaphor) và ví von (simile) chỉ so sánh giữa hai sự vật không giống nhau với mục đích chính để tăng tính thuyết phục và văn phong, phép loại suy giải thích sự so sánh, có thể có công dụng làm tiền đề cho lý lẽ. Bởi vậy các phép loại suy thường phong phú và phức tạp hơn so với ẩn dụ và ví von.

Như vậy, hai điểm mấu chốt của phép loại suy là:

1. Sử dụng một điều nổi tiếng hoặc cụ thể làm điểm so sánh để giải thích một điều ít được biết đến hoặc trừu tượng.

2. Có mục đích giải thích, làm rõ (không phải tăng hiệu quả diễn đạt hay sức hấp dẫn của nội dung).

Phân loại phép loại suy (analogy)

Loại suy sử dụng mối quan hệ tương xứng (analogies with proportional relationship)

Ví dụ 1:

Much the same as vultures feast on carcasses, loan sharks feast on the poor by extracting cut-throat interest rates.

(Dịch: Những người cho vay nặng lãi “hút máu” người nghèo bằng cách lấy lãi suất cắt cổ, giống như cách bọn kền kền ăn xác chết.)

Phép loại suy này chỉ ra việc người cho vay nặng lãi “hút máu” nạn nhân là người nghèo có sự tương đồng với cách kền kền ăn thịt con mồi.

Ví dụ 2:

Famished after a long day, we pounced on dinner like grizzly bears pounce on salmon.

(Với cái bụng trống rỗng sau một ngày dài, chúng tôi xông vào bàn ăn tối như những con gấu xám chực vồ lấy cá hồi.)

Phép loại suy này cho người đọc thấy cách “chúng tôi” ăn tối giống cách “gấu xám vồ lấy cá”.

Về cơ bản, phép loại suy sử dụng mối quan hệ tương xứng chỉ ra mối quan hệ của A với B giống như C với D. Dạng loại suy này có cấu trúc cơ bản nên thường khá dễ xác định và dễ viết.

Loại suy với gốc là ví von (analogies building on similes)

Kiểu loại suy thứ hai khá giống với ví von (simile), thường sử dụng các từ so sánh giống như like và as. Bở vậy phép loại suy này thường bị nhầm lẫn với simile. Tuy nhiên, khác với simile, phép loại suy còn có thêm phần giải thích.

Ví dụ: Money is like manure. If you spread it around, it’s useful, and everything around you starts greening. If you leave it lying in a pile, it starts stinking quite quickly.

(Tiền cũng giống như phân bón. Nếu bạn rải nó ra, nó rất hữu ích và mọi thứ xung quanh bạn bắt đầu phát triển xanh tốt. Nếu bạn chỉ để nó tích thành đống, nó sẽ bắt đầu bốc mùi.)

Có thể thấy dạng loại suy này có cấu trúc giống ví von. Tuy vậy vì tác dụng chính của nó vẫn là giải thích nên vẫn được coi là một một dạng của loại suy. Tùy thuộc vào từng trường hợp, phần giải thích có thể kéo dài đến một vài câu và thậm chí cả đoạn văn.

Phép loại suy trên dựa vào việc so sánh tiền với cách sử dụng phân bón để giải thích về bản chất và tác dụng của tiền đối với con người. Đối với ví dụ trên, phần ví von tương ứng sẽ là: “Money is like manure.”

Lưu ý: Cách ví von và ẩn dụ cũng sử dụng một điều phổ biến hoặc cụ thể để giải thích điều trừu tượng hơn, nhưng chúng không kéo dài và nghiêng về hướng giải thích như phép loại suy.

Ứng dụng phép loại suy vào lập luận trong IELTS Writing Task 2

Khi viết, phép loại suy có thể là một công cụ hữu dụng để giải thích một khái niệm hoặc ý tưởng mới. Sử dụng phép loại suy để liên kết ý tưởng này với một hiện tượng/khái niệm quen thuộc hơn có thể giúp người đọc hiểu rõ ý của tác giả, đồng thời cách này cũng có thể thu hút sự chú ý của người đọc, từ đó khiến một bài viết (ví dụ như IELTS Writing Task 2) trở nên thuyết phục hơn. Để có thể tự tạo ra một phép loại suy cần lưu ý những điểm sau đây:

1. Cố gắng liên kết với những hình ảnh dễ hiểu. Nếu mục đích là giải thích cho người đọc hiểu một khái niệm có sự tương đồng như thế nào với một khái niệm khác, cần đảm bảo rằng ví dụ được dùng dùng để giải thích phổ biến và dễ hiểu.

2. Đảm bảo rằng phép loại suy rõ ràng mạch lạc và không cần giải thích quá nhiều. Phép loại suy hiệu quả nhất khi nó giúp việc hình dung một khái niệm phức tạp trở nên đơn giản hơn mà không tối giản hóa ý tưởng ban đầu. Nếu cần quá nhiều câu để giải thích phép loại suy, hãy thử sử dụng các hình ảnh khác dễ hiểu hơn.

Một ví dụ vận dụng phép loại suy sử dụng mối quan hệ tương xứng vào bài IELTS Writing Task 2:

Đề: “Art is considered an important part of society as well as an expression of its culture. Do you think it is important for children to be taught art? Do you think children should be encouraged to focus on arts rather than other subjects?”

Although art nurtures children’s creativity and ability to express themself, it must be kept in mind to structure the school syllabus in a balanced way. This means that, it must not be the only priority, but other mandatory subjects like maths, science and language must also be given an adequate share in the curriculum too. Since, these subjects are the part and parcel of a standard education system and are equally essential for grooming the children. That is because if education is a cake, art can only be flour - it may be important, but so are all the other subjects, one can’t bake a cake just with flour, they’d also need milk, sugar and alot more.

(Dịch: Tuy nghệ thuật nuôi dưỡng sự sáng tạo và khả năng thể hiện bản thân ở trẻ, nhưng ta cần chú ý xây dựng kết cấu chương trình giảng dạy trong nhà trường một cách cân đối. Mỹ thuật không thể là ưu tiên duy nhất, mà các môn học mặc định khác như toán, khoa học và ngôn ngữ cũng phải chiếm một tỉ lệ nhất định trong chương trình giảng dạy; bởi vì những môn học này đều là một phần thiết yếu của một hệ thống giáo dục tiêu chuẩn, không thể thiếu trong quá trình giáo dục trẻ em. Điều này là bởi vì nếu giáo dục là một chiếc bánh, nghệ thuật chỉ có thể là bột làm bánh - rất quan trọng, nhưng tất cả các môn học khác cũng vậy, một người không thể nướng bánh chỉ bằng bột, họ cũng cần sữa, đường và rất nhiều thứ khác nữa.)

Bài tập vận dụng

Chọn từ đúng để diễn tả mối liên hệ giữa những khái niệm sau:

1. Dent is related to Destroy in the same way as Drip is related to ________. 

(A) Water

(B) Stagnant

(C) Flow

(D) Gush

2. Paw is related to Cat in the same way as Hoof is related to ________.

(A) Lamb

(B) Elephant

(C) Lion

(D) Horse           

3. Archaeologist is related to Archaeology in the same way as Druggist is related to  ________.

(A) Medicine

(B) Pharmacy

(C) Store

(D) Chemist

4. Diamond is related to White in the same way as Ruby is related to ________.

(A) Blue

(B) Orange

(C) Red

(D) Yellow

5. Calligraphy is related to Writing in the same way as ________.

(A) Music: Song

(B) Lyric: Poem

(C) Drama: Prose

(D) Chapter: Stanza

Gợi ý trả lời:

1. D (Chỉ mức độ nhỏ-lớn)

2. D (Chỉ móng)

3. A (Chỉ chuyên môn)

4. C (Chỉ màu sắc)

5. B (Chỉ thành phẩm)

Tổng kết

Bài viết đã đưa ra khái niệm về phép loại suy (analogy) cũng như phân loại chúng và đưa ra một số bài tập vận dụng cho người học. Việc hiểu rõ hơn về phép loại suy sẽ giúp cho người học có thêm một công cụ hiệu quả để biểu đạt ý tưởng của mình, từ đó cải thiện được hiệu quả truyền đạt trong văn viết và trong các ngữ cảnh khác (ví dụ như trong bài thi IELTS Speaking và Writing). Hy vọng qua bài viết này, người học có thể ứng dụng tốt hơn kiến thức để có kết quả tốt nhất.

Tìm hiểu thêm:

• Phép hoán dụ (metonymy)

• Phép tham chiếu (reference)