Ứng dụng Metacognitive strategies vào việc học nghe tiếng Anh

Chiến lược nghe là những quá trình có chủ ý được người học sử dụng để nâng cao khả năng hiểu, học tập và ghi nhớ ngôn ngữ. Vì vậy, việc chọn chiến lược đúng đắn và hợp lý cho việc học nghe là vấn đề rất nhiều học sinh quan tâm. Bài viết này sẽ giới thiệu Metacognitive Strategies - Chiến lược tư duy siêu nhận thức vào việc học nghe của học viên.

Tầm quan trọng của kỹ năng nghe trong việc giao tiếp Tiếng Anh

Kỹ năng học nghe là một phần quan trọng trong việc tiếp xúc và giao tiếp với người nước ngoài, cũng như trong học tập và công việc hàng ngày.

• Giao tiếp hiệu quả: Học nghe là cách hiệu quả để hiểu và trả lời đúng ý trong các tình huống giao tiếp. Khả năng lắng nghe tốt giúp xây dựng sự hiểu biết và tương tác tích cực với người nói.

• Học tập: Trong quá trình học tập, việc lắng nghe giúp tiếp thu thông tin từ giảng viên hoặc tài liệu. Nó còn giúp nắm bắt ý chính và các chi tiết quan trọng.

• Công việc: Trong môi trường làm việc, kỹ năng học nghe giúp hiểu rõ yêu cầu công việc, hướng dẫn từ sếp, và giao tiếp với đồng nghiệp và khách hàng quốc tế.

• Kết nối văn hóa: Lắng nghe cẩn thận cũng giúp học viên hiểu về văn hóa và tập quán của người nước ngoài, tạo điều kiện tốt cho sự kết nối và sự hoà nhập.

Giới thiệu về Metacognitive Strategies (Chiến lược Tư duy Siêu nhận thức)

Metacognitive Strategies là một phần quan trọng của quá trình học tập và phát triển kỹ năng, bao gồm cả kỹ năng học nghe. Chúng là các chiến lược tư duy mà học viên sử dụng để kiểm soát, theo dõi và cải thiện quá trình học tập của mình. Chiến lược lắng nghe siêu nhận thức đề cập đến các kỹ thuật hoặc hoạt động người nghe sử dụng một cách có ý thức hoặc vô thức để kiểm soát quá trình nghe thông qua việc tự nhận biết, tự lập kế hoạch, tự giám sát, tự điều chỉnh và tự đánh giá.

Theo Zhaowen Cao & Yuewu Lin, dưới đây là một số ví dụ của Metacognitive Strategies:

• Tự nhận biết liên quan đến việc nhận biết một cách ý thức về những gì một người đã biết, xác định mục tiêu của mình, xác định mức độ động lực và mức độ lo âu của mình và xem xét yêu cầu công việc. Ví dụ, học viên phải ý thức về mục đích học tiếng Anh của họ: để mở rộng từ vựng để cải thiện khả năng đọc hiểu hoặc để cải thiện khả năng nghe và nói của họ.

• Tự lập kế hoạch chỉ việc chọn các chiến lược phù hợp và phân bổ nguồn lực ảnh hưởng đến hiệu suất. Trước khi bắt đầu một nhiệm vụ, học viên phải dự đoán trước khi nghe, sắp xếp các chiến lược theo thứ tự và phân bổ thời gian hợp lý. Học viên phải xem xét những nguồn học tập nào có sẵn. Họ cũng phải ước tính thời gian cần thiết để hoàn thành các nhiệm vụ, lập lịch thời gian và xác định ưu tiên.

• Tự giám sát liên quan đến việc nhận biết trực tuyến của học viên về sự hiểu biết và thực hiện nhiệm vụ khi nhiệm vụ đang diễn ra. Theo O’Malley và Chamot (1990), như một người học, kỹ năng tự giám sát cơ bản là kiểm tra, xác minh hoặc sửa chữa sự hiểu biết hoặc thực hiện của mình trong quá trình thực hiện một nhiệm vụ ngôn ngữ. Tuy nhiên, kỹ năng này có thể phân biệt người học ngôn ngữ giỏi từ người học ngôn ngữ kém. Càng nhiều nhiệm vụ phức tạp, càng khó giám sát tâm trí để hoàn thành nhiệm vụ. Hơn nữa, học viên phải tập trung vào nhiệm vụ để tăng cường thành công trong việc hoàn thành nó.

• Tự điều chỉnh liên quan đến việc điều chỉnh các kế hoạch học tập và chiến lược khi học viên gặp phải vấn đề hiểu biết và làm chậm sự hiểu của họ. Học viên điều chỉnh chiến lược của mình theo hiệu quả của các chiến lược trước đó.

• Tự đánh giá liên quan đến việc kiểm tra kết quả, hoặc đánh giá thành tựu và hiệu quả của việc học của một người. Các ví dụ điển hình bao gồm việc đánh giá lại mục tiêu và kết luận của một người. Ví dụ khả năng nhìn thấy sự giống nhau và khác biệt và đánh giá ý nghĩa của nó, học viên có hiểu biết về mối quan hệ giữa việc học và thực tế, tức là mục đích học, mục tiêu cá nhân, vv; và liệu học viên đã có thể áp dụng các quy tắc mà họ biết và làm tốt như thế nào.

Lợi ích của việc sử dụng Metacognitive Strategies trong học nghe

• Cải thiện hiểu ngữ: Metacognitive Strategies giúp học viên tập trung vào thông tin quan trọng và xác định ý chính trong các bài giảng hoặc nói chuyện. Điều này dẫn đến sự cải thiện đáng kể trong khả năng hiểu ngữ, học viên sẽ có thể theo kịp nhanh chóng và hiểu sâu hơn về nội dung.

• Tăng khả năng ghi nhớ thông tin: Khi sử dụng Metacognitive Strategies như tạo bản đồ tư duy hoặc tự đánh giá sau mỗi buổi học nghe, học viên sẽ củng cố thông tin trong bộ não mình. Điều này tạo điều kiện cho việc ghi nhớ thông tin lâu hơn và dễ dàng truy cập khi cần thiết.

• Nắm bắt thông tin phức tạp: Metacognitive Strategies giúp học viên nắm bắt thông tin phức tạp hơn và xử lý nhiều nguồn thông tin cùng lúc. Điều này rất hữu ích trong việc học tập, làm việc và giao tiếp trong môi trường đa ngôn ngữ.

• Phát triển kỹ năng học tập tự học: Metacognitive Strategies khuyến khích việc tự quản lý quá trình học tập và tư duy về cách học viên học. Khi học viên phát triển khả năng tự học, học viên có thể nghiên cứu và học tập hiệu quả mà không cần sự hướng dẫn liên tục từ người khác.

• Phát triển tư duy logic: Việc sử dụng Metacognitive Strategies yêu cầu học viên suy nghĩ một cách rõ ràng và cân nhắc về quá trình học tập của mình. Điều này dẫn đến phát triển tư duy logic và kỹ năng phân tích, giúp học viên đưa ra những quyết định thông minh và hiệu quả trong học tập và cuộc sống hàng ngày.

• Tự tin trong học tập: Khi học viên biết rằng có khả năng kiểm soát và cải thiện quá trình học tập của mình thông qua Metacognitive Strategies, học viên sẽ tự tin hơn khi đối mặt với các nhiệm vụ học tập khó khăn và thách thức.

Cần thực hiện Metacognitive Strategies như thế nào?

• Xác định mục tiêu học tập: Trước khi bắt đầu học nghe, học viên có thể đặt ra mục tiêu cụ thể về những gì học viên muốn đạt được từ buổi học. Ví dụ, học viên có thể muốn tập trung vào việc nắm bắt ý chính của một bài giảng hoặc tìm hiểu về từ vựng và ngữ pháp mới.

• Tạo kế hoạch học tập: Sử dụng Metacognitive Strategies để xác định cách học viên sẽ tiếp cận nội dung. Học viên có thể quyết định liệu học viên nên ghi chép, tạo bản đồ tư duy, hoặc sử dụng các công cụ học tập như từ điển hoặc ứng dụng học ngôn ngữ.

• Kiểm soát tập trung: Khi học viên nghe, sử dụng Metacognitive Strategies để duy trì sự tập trung của mình. Nếu học viên phát hiện mình bắt đầu lạc hướng, hãy nhắc nhở bản thân quay lại với nhiệm vụ lắng nghe.

• Tự đánh giá sau mỗi buổi học: Sau khi hoàn thành một buổi học nghe, học viên có thể tự đánh giá bằng cách hỏi mình những câu hỏi như "Tôi đã hiểu rõ thông tin gì?" hoặc "Tôi còn điều gì cần cải thiện?"

• Sử dụng các kỹ thuật ghi nhớ: Metacognitive Strategies có thể giúp học viên sử dụng kỹ thuật ghi nhớ như tạo liên kết, tạo hình ảnh, hoặc nhắc lại thông tin sau buổi học nghe để củng cố kiến thức.

Các ví dụ cụ thể về việc áp dụng chiến lược này trong các tình huống học nghe khác nhau

1. Học nghe qua bài giảng: Trong một bài giảng hoặc hội thảo, học viên có thể sử dụng chiến lược "tạo bản đồ tư duy" để ghi chép và tổ chức thông tin theo dạng biểu đồ hoặc sơ đồ.

2. Học nghe qua video hoặc phim: Khi xem một video hoặc phim, học viên có thể đặt mục tiêu về việc nắm bắt cốt truyện hoặc tập trung vào từ vựng và diễn đạt ngôn ngữ cụ thể.

3. Học nghe qua hội thoại thường ngày: Trong các tình huống giao tiếp hàng ngày, học viên có thể áp dụng chiến lược "tự đánh giá" bằng cách tự hỏi sau mỗi cuộc trò chuyện, "Tôi đã hiểu rõ thông điệp mà đối tác nói gì không?"

4. Học nghe qua tin tức hoặc bản tin: Khi nghe tin tức, học viên có thể sử dụng chiến lược "kiểm soát tập trung" để lọc thông tin quan trọng và xác định các chi tiết quan trọng.

5. Học nghe qua bài hát: Trong việc học nghe qua âm nhạc, học viên có thể sử dụng chiến lược "tạo liên kết" bằng cách kết nối lời bài hát với hình ảnh hoặc cảm xúc, giúp học viên nhớ lâu hơn.

6. Học nghe qua podcast hoặc sách nói: Trong trường hợp này, học viên có thể sử dụng chiến lược "tạo kế hoạch học tập" để xác định thời điểm nào trong ngày học viên sẽ tập trung vào học nghe và có sẵn tài liệu ghi chép hoặc từ điển để hỗ trợ.

Việc áp dụng Metacognitive Strategies vào các tình huống học nghe khác nhau giúp thí sinh tận dụng tối đa quá trình học tập và nâng cao kỹ năng lắng nghe của mình trong mọi tình huống.

Cách bắt đầu áp dụng Metacognitive Strategies trong quá trình học nghe

Theo Goh (1997, 1998), phương pháp áp dụng vào việc học nghe là:

1. Lập kế hoạch (Planning)

Đây là một chiến lược để xác định mục tiêu học tập và quyết định phương tiện để đạt được các mục tiêu này.

Phát triển nghe chung

• Xác định mục tiêu phát triển nghe.

• Xác định cách để đạt được các mục tiêu này.

• Đặt mục tiêu ngắn hạn và dài hạn thực tế.

• Tìm kiếm cơ hội để thực hành nghe.

Nhiệm vụ nghe cụ thể

• Xem trước ý chính trước khi nghe.

• Luyện tập ngôn ngữ (ví dụ: phát âm) cần thiết cho bài nghe

• Quyết định trước những khía cạnh nào của văn bản để tập trung vào.

2. Giám sát (Monitoring)

Đây là một chiến lược để kiểm tra tiến trình trong quá trình học hoặc thực hiện một nhiệm vụ học tập.

• Xem xét tiến trình nghe so với một bộ tiêu chí đã xác định trước.

• Xác định mức độ gần gũi với việc đạt được mục tiêu ngắn hạn hoặc dài hạn.

• Kiểm tra và xem liệu những lỗi giống nhau vẫn đang được mắc phải hay không.

Nhiệm vụ nghe cụ thể

• Kiểm tra sự hiểu biết trong quá trình nghe.

• Kiểm tra sự phù hợp và chính xác của những gì được hiểu và so sánh nó với thông tin mới.

• Xác định nguồn gốc của khó khăn.

3. Đánh giá (Evaluating)

Đây là một chiến lược để xác định thành công của kết quả của một nỗ lực học hoặc hoàn thành một nhiệm vụ học tập.

Phát triển nghe chung

• Đánh giá tiến độ nghe theo một bộ tiêu chí định trước.

• Đánh giá hiệu quả của các chiến lược học tập và thực hành.

• Đánh giá sự phù hợp của mục tiêu và mục tiêu học tập đặt ra.

Nhiệm vụ nghe cụ thể

• Kiểm tra sự phù hợp và tính chính xác của những gì đã được hiểu.

• Xác định tính hiệu quả của các chiến lược được sử dụng trong nhiệm vụ.

• Đánh giá mức độ hiểu tổng thể của văn bản.

Để cụ thể hóa các bước cần áp dụng với Metacoginitive Stratagies trong 1 tiết học Listening, Goh and Yusnita (2006) đã đưa ra các bước như sau:

Bước 1: Hoạt động trước khi nghe

Theo cặp, học sinh dự đoán các từ và cụm từ có thể nghe được. Học viên viết ra những dự đoán của mình, và có thể viết bằng tiếng mẹ đẻ

Bước 2: Lần nghe đầu tiên

Khi nghe văn bản, học sinh gạch dưới hoặc khoanh tròn những từ hoặc cụm từ đó (bao gồm cả những từ giống các từ đã note ở trên bằng tiếng mẹ đẻ) mà học viên đã dự đoán đúng. Học viên cũng viết ra những thông tin mới mà nghe được ở bước này

Bước 3: Thảo luận theo quy trình theo cặp

Theo cặp, học sinh so sánh những gì mình đã hiểu cho đến nay và giải thích cách mình đạt đến mức hiểu đó. Học viên xác định những phần gây nhầm lẫn và bất đồng và ghi chú những phần của văn bản sẽ cần được chú ý đặc biệt trong lần nghe thứ hai.

Bước 4: Nghe lần thứ hai

Học sinh lắng nghe những phần gây nhầm lẫn hoặc bất đồng và ghi chú bất kỳ thông tin mới nào họ nghe được.

Bước 5: Thảo luận

Các nhóm sẽ cùng thảo luận để xem cả lớp có cùng hiểu nội dung bài nghe không trước khi thuyết trình với giáo viên

Các công cụ và tài liệu học tập hỗ trợ

• Ứng dụng học ngôn ngữ: Sử dụng các ứng dụng học ngôn ngữ như Duolingo, Memrise, hoặc Rosetta Stone để cung cấp tài liệu học tập và bài giảng với các bài tập lắng nghe.

• Podcast và video học tập: Tìm kiếm các podcast hoặc video chuyên về chủ đề bạn quan tâm. Các trang web như TED Talks, BBC Learning English, hoặc YouTube có nhiều tài liệu học tập thú vị.

• Sách nói và sách giáo trình: Sử dụng sách nói hoặc sách giáo trình để lắng nghe và theo dõi văn bản. Các ứng dụng như Audible cung cấp nhiều lựa chọn sách nói khác nhau.

• Bài giảng trực tuyến: Nhiều trường học và tổ chức cung cấp các khóa học trực tuyến miễn phí hoặc có phí về nhiều chủ đề. Học viên có thể tham gia các khóa học này để tập trung vào việc học nghe.

• Công cụ ghi chú và tạo bản đồ tư duy: Sử dụng ứng dụng ghi chú như Evernote hoặc các công cụ tạo bản đồ tư duy như MindMeister để tổ chức thông tin và ghi chép.

• Từ điển và ứng dụng tra từ vựng: Cài đặt ứng dụng từ điển và tra từ vựng trên điện thoại di động để tra cứu từ mới và cải thiện vốn từ vựng của học viên trong quá trình học nghe.

Các khó khăn phổ biến khi thực hiện Metacognitive Strategies

1. Thiếu ý tự quản lý: Một số người có thể gặp khó khăn trong việc tự quản lý và duy trì quá trình sử dụng Metacognitive Strategies. Họ có thể dễ dàng bị lạc hướng hoặc mất tập trung.

2. Không biết cách bắt đầu: Một số người mới học cách sử dụng Metacognitive Strategies có thể cảm thấy mất hướng và không biết từ đâu bắt đầu.

3. Khó khăn trong việc đánh giá chính xác: Đôi khi, người học có thể không đánh giá chính xác mức độ hiểu biết của họ sau mỗi buổi học nghe, dẫn đến những sai lầm trong việc điều chỉnh chiến lược học tập.

4. Thời gian và công sức: Sử dụng Metacognitive Strategies có thể đòi hỏi thời gian và cố gắng. Một số người có thể cảm thấy nản lòng nếu không thấy kết quả ngay lập tức.

Gợi ý cách vượt qua những thách thức này và duy trì việc sử dụng Metacognitive Strategies

1. Lên lịch học tập: Đặt lịch học tập cố định trong ngày và tuân thủ nó. Sự cố định và quy tắc giúp học viên duy trì sự kiên trì và tự quản lý tốt hơn.

2. Tạo môi trường học tập lý tưởng: Tìm một môi trường yên tĩnh và không xao lẫn để tập trung vào việc sử dụng Metacognitive Strategies. Loại bỏ xao lẫn và giúp tăng sự tập trung.

3. Học từ người khác: Nếu học viên gặp khó khăn trong việc bắt đầu hoặc cải thiện Metacognitive Strategies, hãy tìm kiếm hỗ trợ từ người khác, như giáo viên hoặc người bạn đồng học. Họ có thể cung cấp hướng dẫn và phản hồi cụ thể.

4. Chia nhỏ mục tiêu: Thay vì đặt ra mục tiêu lớn, hãy chia nhỏ chúng thành các mục tiêu con nhỏ và đạt được chúng một cách từ từ. Điều này giúp giảm áp lực và cảm giác mất kiên nhẫn.

5. Tự đánh giá thường xuyên: Hãy xây dựng thói quen tự đánh giá sau mỗi buổi học nghe để theo dõi tiến trình và điều chỉnh chiến lược học tập dựa trên kết quả.

6. Thử nhiều chiến lược: Không có một cách duy nhất để sử dụng Metacognitive Strategies. Thử nghiệm và thích nghi với nhiều chiến lược khác nhau để tìm ra cái phù hợp nhất cho bản thân.

7. Kiên nhẫn và kiên trì: Điều quan trọng nhất là kiên nhẫn và kiên trì. Đừng nản lòng nếu học viên gặp khó khăn ban đầu. Quá trình học tập luôn đòi hỏi thời gian và nỗ lực, và học viên sẽ cải thiện theo thời gian nếu duy trì sự kiên nhẫn và thực hành đều đặn.

Tham khảo thêm:

• Cách luyện viết tiếng Anh cho người đi làm & ít thời gian rảnh

• Cách ứng dụng phương pháp (TPR) Total Physical Response vào việc học tiếng Anh

• Ứng dụng cognitive strategies vào việc học nghe

Tổng kết

Việc ứng dụng Metacognitive Strategies vào việc học nghe đóng vai trò quan trọng trong việc nâng cao kỹ năng lắng nghe và hiểu ngôn ngữ. Metacognitive Strategies không chỉ giúp bạn tự quản lý quá trình học tập một cách hiệu quả mà còn tạo ra một cơ hội để cải thiện kiến thức và khả năng áp dụng ngôn ngữ trong thực tế. Tuy có thách thức và khó khăn, nhưng thông qua sự kiên nhẫn, sự thực hành đều đặn và sự sẵn sàng để thay đổi và phát triển, Metacognitive Strategies có thể trở thành một công cụ mạnh mẽ trong quá trình học tập và hoàn thiện khả năng lắng nghe của chúng ta. Điều này không chỉ giúp chúng ta đạt được mục tiêu học tập mà còn mang lại khả năng sử dụng ngôn ngữ một cách tự tin và hiệu quả trong cuộc sống hàng ngày.

Nguồn tham khảo

1. Cao, Zhaowen, and Yuewu Lin. “A Study on Metacognitive Strategy Use in Listening Comprehension by Vocational College Students.” English Language Teaching, vol. 13, no. 4, 28 Mar. 2020, p. 127, https://doi.org/10.5539/elt.v13n4p127.

2. “Metacognitive Strategies (How People Learn) | Center for Teaching Innovation.” Teaching.cornell.edu, teaching.cornell.edu/teaching-resources/teaching-cornell-guide/teaching-strategies/metacognitive-strategies-how-people.

3. “Teaching Listening #5 – Listening Strategies.” World of Better Learning | Cambridge University Press, 15 Jan. 2016, www.cambridge.org/elt/blog/2016/01/15/teaching-listening-5-listening-strategies/.

4. Goh, Christine. “8 Listening as Process: Learning.” English Language Teaching Materials, 1 Jan. 2010, www.academia.edu/953247/8_Listening_as_process_Learning. Accessed 30 Oct. 2023.

5. O’Malley, J. M., Chamot, A. U., Stewner-Manzanares, G., Russo, R. P., Küpper, L., & Kupper, L. (1985, September). Learning Strategy Applications with Students of English as a Second Language. TESOL Quarterly, 19(3), 557. https://doi.org/10.2307/3586278

6. Goh, C. (2006). Metacognitive instruction in listening for young learners. ELT Journal, 60(3), pp.222–232. doi:https://doi.org/10.1093/elt/ccl002.

   ‌