Thiết kế hoạt động phản biện bằng Socratic Circles cho học viên hướng nội trong lớp Speaking

Trong giảng dạy kỹ năng nói (Speaking) ở môi trường học ngôn ngữ thứ hai, việc phát triển tư duy phản biện đóng vai trò then chốt trong việc nâng cao khả năng diễn đạt, lập luận và tương tác học thuật. Tuy nhiên, phần lớn các hoạt động Speaking truyền thống lại thiên về phản xạ nhanh, tranh luận trực tiếp hoặc hoạt động nhóm cường độ cao, vốn không phù hợp với đặc điểm của học viên hướng nội – những cá nhân cần thời gian suy nghĩ, chuẩn bị và thường cảm thấy áp lực trong môi trường tranh luận căng thẳng. Mô hình Socratic Circles, với cấu trúc thảo luận hai vòng và nguyên tắc đặt câu hỏi phản tư, mang lại một giải pháp sư phạm giúp học viên hướng nội vẫn có thể tham gia tích cực, phát triển phản xạ và tự tin thể hiện quan điểm của mình.

Cơ sở lý thuyết

Đặc điểm học viên hướng nội trong lớp Speaking

Trong các lớp học kỹ năng nói (Speaking), học viên có xu hướng hướng nội thường là những cá nhân thể hiện sự thận trọng, kín đáo và thiên về nội tâm trong quá trình giao tiếp bằng ngôn ngữ thứ hai (L2). Không giống như học viên hướng ngoại – những người thường cảm thấy thoải mái khi nói trước tập thể hoặc phản hồi ngay trong các tình huống thảo luận – học viên hướng nội thường lựa chọn quan sát, phân tích và phản tư nội tâm trước khi phát biểu. Đặc điểm này ảnh hưởng trực tiếp đến cách họ tiếp cận và tham gia vào các hoạt động thực hành nói trong lớp học ngôn ngữ.

Theo Susan Cain – tác giả của cuốn Quiet: The Power of Introverts in a World That Can’t Stop Talking – “người hướng nội không phải là người thiếu kỹ năng xã hội, mà là người thích các môi trường ít kích thích, suy nghĩ sâu và có xu hướng chuẩn bị kỹ trước khi hành động” [1]. Trong môi trường lớp học ngôn ngữ, điều này đồng nghĩa với việc họ không phản ứng tốt với những tình huống giao tiếp ngẫu nhiên, thiếu chuẩn bị hoặc mang tính đối đầu như tranh luận trực tiếp.

Cụ thể, các rào cản phổ biến mà học viên hướng nội thường gặp trong lớp Speaking có thể bao gồm:

• Ngại phát biểu trước đông người, đặc biệt khi chưa chắc chắn về độ chính xác của ngôn ngữ, chẳng hạn như cấu trúc ngữ pháp, lựa chọn từ vựng hoặc phát âm. Cảm giác “nói sai sẽ bị chú ý hoặc đánh giá” thường tạo ra sự căng thẳng lớn, dẫn đến tâm lý né tránh giao tiếp bằng lời.

• Cảm thấy bị áp lực khi giáo viên gọi bất ngờ, khiến họ không có đủ thời gian để sắp xếp ý tưởng. Điều này gây ra hiện tượng “câm tạm thời” (speech blocking), tức là biết mình muốn nói gì nhưng không thể triển khai thành lời ngay lập tức – một biểu hiện không hiếm gặp ở học viên hướng nội trong lớp Speaking [2].

• Ưa chuộng các hình thức giao tiếp có thời gian chuẩn bị trước, như viết ghi chú, trình bày qua slide, hoặc trả lời bằng văn bản trước khi nói. Đây là cách mà người hướng nội kiểm soát thông tin đầu vào và đầu ra của họ, giúp giảm thiểu rủi ro sai sót và tăng cảm giác an toàn trong giao tiếp.

Tuy nhiên, cần tránh quan điểm sai lầm rằng học viên hướng nội là “ít chủ động” hoặc “thiếu năng lực giao tiếp”. Trái lại, khi được tạo điều kiện phù hợp, họ thường thể hiện khả năng phản biện sâu, tư duy phân tích mạch lạc và kỹ năng diễn đạt ý kiến một cách thấu đáo. Nghiên cứu của Zhang và Ardasheva đã chỉ ra rằng “học viên hướng nội có thể có hiệu suất Speaking tốt ngang hoặc cao hơn người hướng ngoại trong các tình huống được kiểm soát tốt và ít gây áp lực xã hội” [3]. Điều này một lần nữa khẳng định rằng điều kiện sư phạm phù hợp – chứ không phải kiểu tính cách – mới là yếu tố quyết định đến chất lượng tham gia của học viên.

Bằng việc thiết kế các hoạt động Speaking có tính linh hoạt, cho phép chuẩn bị trước, phản hồi gián tiếp và tham gia theo nhiều hình thức (nói, viết, trình bày nhóm), giáo viên có thể giúp học viên hướng nội dần bộc lộ khả năng tư duy phản biện, phát triển sự tự tin trong phát biểu, và tham gia sâu sắc vào các tình huống giao tiếp học thuật – thay vì bị loại khỏi “trò chơi phát biểu” chỉ vì không phải người sẵn sàng giơ tay đầu tiên.

Giới thiệu mô hình Socratic Circles

Socratic Circles là một mô hình đối thoại học thuật có cấu trúc, được phát triển dựa trên phương pháp đặt câu hỏi kiểu Socrates (Socratic Questioning) – một kỹ thuật truy vấn tri thức qua đối thoại, nơi học viên được dẫn dắt khám phá các giả định, bằng chứng và hệ quả của một quan điểm thông qua các câu hỏi mở, phi áp đặt. Theo Paul và Elder, phương pháp này là “một hình thức truy vấn có kỷ luật, được sử dụng để khảo sát tư duy logic, làm rõ niềm tin, và mở rộng khả năng đánh giá phê phán” [4].

Mô hình Socratic Circles thường được triển khai với hai vòng tròn học viên có vai trò khác nhau, tạo nên một môi trường học tập vừa linh hoạt, vừa có chiều sâu:

• Vòng tròn trong (Inner Circle): gồm 4–6 học viên trực tiếp tham gia thảo luận. Nhiệm vụ của họ là đưa ra lập luận, đối thoại, phản biện và phát triển ý tưởng dựa trên nội dung đã được chuẩn bị trước (bài đọc, video, infographic...).

• Vòng tròn ngoài (Outer Circle): gồm các học viên còn lại, giữ vai trò quan sát viên. Họ theo dõi tiến trình thảo luận, ghi chú các điểm mạnh/yếu trong lập luận, và đưa ra phản hồi sau khi vòng trong hoàn tất lượt trao đổi. Phản hồi có thể ở dạng viết, nói hoặc trình bày trực quan.

Theo Copeland – người có công hệ thống hóa mô hình này trong môi trường giáo dục phổ thông và đại học – Socratic Circles là “một môi trường học tập dân chủ, nơi học viên không bị ép buộc phải nói, nhưng mọi đóng góp đều được lắng nghe và phản hồi một cách tôn trọng” [5]. Ông nhấn mạnh rằng “không khí phi phán xét và khả năng lựa chọn hình thức tham gia chính là điều khiến những học viên hướng nội cảm thấy an toàn, từ đó từng bước mở rộng vùng thoải mái để giao tiếp học thuật”.

Tham khảo thêm: Tư duy phản biện trong bài thi IELTS cùng phương pháp Socrates

Đặc điểm nổi bật của Socratic Circles phù hợp với học viên hướng nội

Khi được điều chỉnh có chủ đích, mô hình Socratic Circles không chỉ là một kỹ thuật đối thoại hiệu quả, mà còn trở thành một công cụ can thiệp sư phạm mang tính nhân văn, đặc biệt phù hợp với những học viên có xu hướng hướng nội – nhóm thường bị bỏ qua trong các chiến lược dạy kỹ năng nói truyền thống. Dưới đây là bốn đặc điểm nổi bật giúp Socratic Circles trở thành lựa chọn tối ưu trong lớp Speaking có học viên hướng nội:

Thảo luận có định hướng nhưng không mang tính đối đầu

Khác với các hoạt động tranh luận (debate) thường đòi hỏi sự đối kháng trực tiếp và tư duy phản xạ nhanh, Socratic Circles khuyến khích đối thoại thay vì đối đầu, tập trung vào việc làm rõ ý tưởng hơn là bảo vệ quan điểm đến cùng. Các học viên được dẫn dắt bởi các câu hỏi mang tính khai mở như “Tại sao bạn lại nghĩ như vậy?”, “Điều gì sẽ xảy ra nếu ta đảo ngược giả định đó?”, “Bạn có thể chứng minh điều này bằng ví dụ không?”. Đây là những dạng câu hỏi giúp khơi gợi tư duy hơn là tạo áp lực phản ứng.

Theo Copeland, điểm cốt lõi tạo nên sức mạnh sư phạm của Socratic Circles nằm ở chỗ “nó xóa bỏ cấu trúc phân thắng – bại thường thấy trong các hoạt động tranh luận, và thay vào đó là một không gian trao đổi học thuật, nơi sự suy tư được coi trọng hơn sự thắng thế” [5] Với học viên hướng nội – những người không thoải mái với việc “bị thuyết phục” hay “bị ép phản hồi nhanh” – đây là điều kiện lý tưởng để tham gia.

Cho phép chuẩn bị trước – yếu tố sống còn với người hướng nội

Học viên hướng nội cần thời gian để tổ chức tư duy, tra cứu ý tưởng và xây dựng cấu trúc lập luận. Do đó, khả năng chuẩn bị trước nội dung thảo luận là một ưu điểm quan trọng của Socratic Circles. Tài liệu đầu vào có thể là văn bản học thuật ngắn, video bài giảng, hoặc infographic có nhiều quan điểm, được gửi trước buổi học để học viên có thời gian:

• Đọc và ghi chú theo hướng dẫn.

• Dự đoán các luồng phản biện có thể xảy ra.

• Viết sẵn câu hỏi phản tư hoặc mẫu câu phát biểu.

Park (2022) nhấn mạnh: “Học viên hướng nội có xu hướng đóng góp hiệu quả hơn trong các mô hình giao tiếp được chuẩn bị trước, nơi họ được quyền tiếp cận thông tin đầu vào sớm, không bị gọi bất ngờ và có thể chọn thời điểm tham gia” [6]

Cấu trúc linh hoạt – mở rộng kênh thể hiện cá nhân

Một lợi thế khác của Socratic Circles là tính linh hoạt về hình thức tham gia. Học viên không bị giới hạn trong việc phải nói trực tiếp hay phản hồi ngay tại lớp. Tùy theo mức độ sẵn sàng và phong cách học tập, học viên hướng nội có thể:

• Đóng góp bằng văn bản (viết câu hỏi, ghi chú lập luận, gửi phản hồi).

• Thể hiện quan điểm qua sơ đồ tư duy, bảng so sánh, hoặc slide ngắn.

• Tham gia vòng trong khi đã chuẩn bị đầy đủ, hoặc bắt đầu ở vòng ngoài và chuyển vai khi cảm thấy thoải mái.

Sự lựa chọn này giúp học viên có cảm giác kiểm soát được trải nghiệm học, từ đó giảm lo âu, tăng tính chủ động và từng bước nâng cao sự hiện diện học thuật của bản thân.

Tăng khả năng cá nhân hóa trong lớp Speaking

Trong môi trường học ngôn ngữ học thuật (academic L2 use), việc thiết kế hoạt động phù hợp với các kiểu học khác nhau là một yêu cầu sư phạm cấp thiết. Socratic Circles không đặt áp lực “mọi người đều phải nói như nhau”, mà tạo ra một hệ sinh thái đối thoại trong đó mỗi học viên có thể đóng góp theo cách riêng: người mạnh về lý luận sẽ đặt câu hỏi phản biện; người cẩn trọng sẽ làm người tổng hợp lập luận; người trầm lặng nhưng sắc sảo có thể đưa ra một phản đề sâu sắc vào cuối phiên thảo luận.

Nghiên cứu lớp học của Park [6] ghi nhận rằng học viên tham gia Socratic Circles có sự cải thiện rõ rệt về khả năng lập luận logic, sử dụng từ vựng trừu tượng và kết nối các quan điểm đối lập, ngay cả với những người vốn ít tham gia Speaking ở các mô hình truyền thống.

Cain [1] kết luận: “Người hướng nội cần một môi trường mà ở đó, sự lặng lẽ không bị xem là thiếu năng động, và những suy nghĩ sâu sắc được trao cơ hội để bộc lộ bằng cách riêng của họ”. Trong bối cảnh đó, Socratic Circles – với cấu trúc phản tư, linh hoạt và không ép buộc – không chỉ là một công cụ sư phạm, mà còn là một không gian khai mở cho tư duy học thuật không lời.

Thiết kế hoạt động Socratic Circles cho lớp Speaking có học viên hướng nội

Nguyên tắc thiết kế phù hợp với đặc điểm học viên hướng nội

Để mô hình Socratic Circles thực sự phát huy hiệu quả trong lớp học kỹ năng nói có sự tham gia của học viên hướng nội, việc thiết kế sư phạm không thể áp dụng nguyên xi theo dạng thức truyền thống. Thay vào đó, giáo viên cần thực hiện những điều chỉnh có chủ đích về môi trường học tập, cơ chế tham gia, tốc độ hoạt động và phương tiện hỗ trợ tư duy. Mục tiêu là tạo ra một không gian “đối thoại có chọn lọc”, nơi học viên hướng nội có thể chuẩn bị, quan sát và lựa chọn thời điểm đóng góp sao cho phù hợp với nhịp độ tư duy cá nhân.

Dưới đây là bốn nguyên tắc cốt lõi trong thiết kế hoạt động Socratic Circles dành cho học viên hướng nội:

❖ Chuẩn bị trước nội dung thảo luận (Pre-exposure)

Học viên hướng nội thường cần thời gian để xử lý thông tin và sắp xếp tư duy trước khi phát biểu. Việc bị yêu cầu “nói ngay” về một chủ đề chưa quen thuộc có thể dẫn đến hiện tượng suy giảm hiệu suất giao tiếp ngôn ngữ do căng thẳng tâm lý (Brown, 2014) [2].

Do đó, giáo viên nên cung cấp tài liệu đầu vào có định hướng (bài đọc ngắn, infographic, clip học thuật) ít nhất 24–48 giờ trước buổi học. Điều này cho phép học viên:

• Hình thành nhận thức ban đầu về chủ đề.

• Phân tích các giả định, bằng chứng và hệ quả tiềm tàng.

• Viết ra trước các luận điểm chính và câu hỏi phản biện.

Kèm theo tài liệu nên là các mẫu câu hỏi Socratic như:

• “Tác giả đang giả định điều gì?”

• “Liệu có ngoại lệ nào khiến luận điểm này không đúng?”

• “Nếu ý tưởng này được áp dụng rộng rãi, điều gì có thể xảy ra?”

Cain nhấn mạnh rằng: “Việc chuẩn bị trước không chỉ giúp người hướng nội xử lý thông tin tốt hơn, mà còn giúp họ cảm thấy ít bị đe dọa trong các tình huống cần phát biểu bằng lời” [1].

❖ Phân vai rõ ràng, cho phép học viên tự chọn

Một yếu tố quan trọng trong thiết kế là không áp đặt vai trò tham gia ngay từ đầu, đặc biệt với học viên hướng nội. Thay vì yêu cầu học viên lần lượt vào Inner Circle, giáo viên nên:

• Cho phép học viên tự nguyện chọn vòng phù hợp với mức độ sẵn sàng của mình.

• Giải thích rằng Outer Circle không phải là “vai phụ”, mà là người giữ vai trò phân tích, theo dõi lập luận, và đưa ra phản hồi bằng nhiều hình thức khác nhau như viết ghi chú, đánh giá, hoặc đặt câu hỏi.

Việc này không chỉ giảm áp lực biểu hiện công khai, mà còn khẳng định rằng đóng góp học thuật không bị giới hạn trong lời nói – một thông điệp cực kỳ có giá trị với học viên hướng nội. Như Copeland khẳng định: “Một cuộc thảo luận học thuật hiệu quả không nhất thiết phải được đo bằng số lượng người nói, mà bằng chiều sâu và sự kết nối của các ý tưởng được khai mở” [5].

❖ Linh hoạt hóa vai trò và vòng luân phiên

Sau vòng thảo luận đầu tiên, giáo viên nên tạo cơ chế chuyển vai mềm dẻo và phi áp lực:

• Học viên từ Outer Circle có thể chuyển vào vòng trong nếu họ đã có ý tưởng muốn chia sẻ.

• Các hình thức phát biểu được mở rộng, không chỉ là “nói to giữa lớp” mà bao gồm:

  • Đọc lại ghi chú đã chuẩn bị sẵn.

  • Nhờ bạn trong Inner Circle phát biểu giúp ý kiến của mình.

  • Sử dụng sơ đồ tư duy, mind map, hoặc slide minh họa ngắn.

  • Ghi âm phần trả lời sau buổi học và chia sẻ trong lớp ảo hoặc diễn đàn số.

Theo Park [6], các lớp học áp dụng cơ chế chuyển vai linh hoạt giúp học viên hướng nội tăng mức độ tham gia từ 20% lên đến 70% sau 2–3 buổi do họ được “trao quyền kiểm soát thời điểm và hình thức thể hiện” – yếu tố quan trọng trong giảm căng thẳng giao tiếp.

❖ Sử dụng công cụ hỗ trợ tư duy có cấu trúc

Đối với người hướng nội, sự rõ ràng trong cấu trúc tư duy không chỉ giúp giảm lo âu, mà còn tăng độ chính xác và tính học thuật trong phát biểu. Việc cung cấp các công cụ trực quan và có cấu trúc cụ thể có thể hỗ trợ rất nhiều trong quá trình chuẩn bị và phản hồi.

Một số công cụ được khuyến nghị gồm:

Phiếu tư duy phản biện (Critical Thinking Notes)

Chức năng:

• Giúp học viên rèn luyện cách phân tích, sắp xếp và phản biện một ý tưởng theo cấu trúc logic.

• Các thành tố thường gồm: Ý chính – Giả định – Bằng chứng – Phản đề – Hệ quả.

Ví dụ sử dụng:

• Khi thảo luận đề tài “Social media has more negative impacts than positive ones”, học viên ghi:

  • Ý chính: Social media gây ảnh hưởng tiêu cực đến sức khỏe tinh thần.

  • Giả định: Người dùng trẻ tuổi dễ bị so sánh bản thân với hình ảnh không thực tế trên mạng.

  • Bằng chứng: Nghiên cứu A cho thấy 40% thanh thiếu niên cảm thấy lo âu khi dùng mạng xã hội quá 3 giờ/ngày.

  • Phản đề: Tuy nhiên, mạng xã hội cũng giúp duy trì kết nối xã hội, nhất là trong giai đoạn dịch bệnh.

  • Hệ quả: Nếu không kiểm soát, học sinh có thể suy giảm sự tập trung và giảm kết quả học tập.

Checklist phát biểu cá nhân

Chức năng:

• Cung cấp khung tự đánh giá sau khi học viên phát biểu hoặc thuyết trình.

• Các tiêu chí: Nội dung – Ngữ pháp – Kết nối ý – Phát âm – Tốc độ nói.

Ví dụ sử dụng:

• Sau khi một học viên phát biểu 2 phút về đề tài “The importance of reading books”, giáo viên yêu cầu điền checklist:

  • Nội dung: Đã có mở bài, thân bài, kết luận, nhưng thiếu ví dụ cụ thể.

  • Ngữ pháp: Dùng thì hiện tại đơn chính xác, nhưng lẫn 2 lỗi về mạo từ.

  • Kết nối ý: Có dùng firstly, moreover, finally, nhưng chuyển ý còn gượng.

  • Phát âm: Phát âm đúng đa số từ, nhưng nhấn sai trọng âm từ literature.

  • Tốc độ nói: Ổn định, nhưng đôi chỗ ngập ngừng khi tìm từ.

=> Sau 3 lần áp dụng, học viên sẽ nhận ra điểm yếu lặp lại và điều chỉnh dần.

Template phân tích lập luận (Argument Analysis Template)

Chức năng:

• Học viên ngồi Outer Circle (người nghe/quan sát) sẽ dùng template này để phân tích lập luận của bạn trong Inner Circle (người phát biểu).

• Nội dung thường gồm: Điểm mạnh – Điểm yếu – Gợi ý cải thiện.

Ví dụ sử dụng:

• Một học viên trong Inner Circle đưa ra lập luận “Online learning is more effective than traditional learning”.

• Học viên Outer Circle điền vào template:

  • Điểm mạnh: Lập luận có ví dụ thực tế (COVID-19 lockdown → học online hiệu quả).

  • Điểm yếu: Chưa nêu được hạn chế, như thiếu tương tác xã hội hoặc kỷ luật bản thân.

  • Gợi ý cải thiện: Nên bổ sung số liệu thống kê để tăng tính thuyết phục; cân bằng bằng cách đề cập cả ưu – nhược điểm.

Việc tích hợp các công cụ trên không chỉ giúp học viên chuẩn bị tốt hơn, mà còn giúp giáo viên đánh giá được chất lượng tham gia của học viên hướng nội, kể cả khi họ chưa phát biểu trực tiếp.

Quy trình tổ chức hoạt động Socratic Circles – 4 bước triển khai

Mô hình Socratic Circles có thể được triển khai hiệu quả trong lớp Speaking nếu giáo viên áp dụng quy trình bốn bước có điều chỉnh về thời gian, vai trò và phương thức tham gia, nhằm tạo ra một môi trường vừa học thuật vừa an toàn cho học viên hướng nội. Các bước triển khai dưới đây được thiết kế theo nguyên tắc: chuẩn bị – tham gia – chuyển hóa – phản tư, với trọng tâm là trao quyền kiểm soát chohọc viên trong việc lựa chọn cách và thời điểm thể hiện bản thân.

Bước 1: Giai đoạn chuẩn bị (Pre-task Phase – Trước buổi học)

Giai đoạn đầu tiên là nền tảng đặc biệt quan trọng với học viên hướng nội. Tại đây, giáo viên đóng vai trò là người thiết kế không gian tư duy cá nhân, thay vì người điều phối tương tác ngay lập tức.

Giáo viên gửi tài liệu đầu vào, thường là một nguồn học thuật hoặc thực tiễn ngắn gọn, dễ tiếp cận nhưng giàu chiều sâu tư duy. Tài liệu có thể là:

• Một bài đọc học thuật (~150–200 từ),

• Một đoạn podcast hoặc TED Talk ngắn (2–3 phút),

• Một infographic thể hiện quan điểm đối lập về cùng một chủ đề,

• Một bản tin giáo dục hoặc câu chuyện xã hội mang tính tranh luận.

Chủ đề nên có tính gần gũi với người học, chẳng hạn như:

• “Should students use AI tools in their studies?”

• “Is success more about talent or effort?”

• “Do we learn better online or in-person?”

Học viên có nhiệm vụ thực hiện các thao tác tư duy học thuật, bao gồm:

1. Ghi chú các ý chính trong tài liệu: What is the main argument?

2. Xác định giả định và bằng chứng: What assumptions support this view? What data or examples are used?

3. Dự đoán phản biện hoặc điểm yếu: What might someone disagree with? Why?

4. Chức năng:

   • Giúp học viên hệ thống hóa cách phân tích một phát biểu (statement) theo chuỗi logic.

   • Các thành tố cơ bản:

     • Statement (Phát biểu chính)

     • Assumption (Giả định)

     • Evidence (Bằng chứng)

     • Counterpoint (Phản đề/ý kiến đối lập)

     • Implication (Hệ quả/ý nghĩa kéo theo)

   Ví dụ minh họa 1 – Chủ đề giáo dục

   Phát biểu: “University education should be free for everyone.”

   Statement	Assumption	Evidence	Counterpoint	Implication
   University education should be free for everyone.	Education is a right, not a privilege.	In countries like Germany and Finland, free education increases accessibility.	Free tuition may reduce government budget for healthcare or infrastructure.	If implemented, more students from disadvantaged backgrounds can access higher education, but risk of over-enrollment exists.

5. Giáo viên viết trước 2–3 câu hỏi theo phong cách Socratic, chẳng hạn như:

   • “What evidence supports this claim?”

   • “Can this idea apply in every context?”

   • “What might be an unintended consequence of this approach?”

Giai đoạn này giúp học viên xử lý thông tin theo chiều sâu, tích lũy vốn từ vựng chủ đề, và quan trọng nhất là tự tin hơn trong việc tổ chức tư duy trước khi bước vào thảo luận.

Bước 2: Vòng thảo luận đầu tiên – Inner Circle (In-class)

Ở bước này, lớp học được chia làm hai vòng:

• Inner Circle gồm khoảng 4–6 học viên đã chuẩn bị tốt và sẵn sàng chia sẻ.

• Outer Circle gồm các học viên còn lại, giữ vai trò quan sát viên phân tích.

Học viên Inner Circle bắt đầu buổi thảo luận bằng việc lần lượt trình bày lập luận cá nhân, sử dụng ngôn ngữ học thuật, cấu trúc rõ ràng và có sự liên kết. Một số mẫu câu được khuyến khích như:

• “I agree to some extent because…”

• “A potential issue might be…”

• “From my perspective, this approach could be problematic due to…”

Giáo viên không can thiệp trực tiếp vào nội dung thảo luận, chỉ đóng vai trò người quan sát, bảo đảm thời gian, giữ không khí học thuật và hỗ trợ nếu có khủng hoảng nhóm.

Học viên Outer Circle thực hiện các nhiệm vụ sau:

• Ghi chú lập luận chính của từng bạn trong vòng trong.

• Sử dụng phiếu phân tích lập luận, đánh giá các yếu tố như: tính logic, độ thuyết phục của bằng chứng, khả năng mở rộng vấn đề.

• Viết câu hỏi phản hồi hoặc ý kiến bổ sung để chuẩn bị cho bước tiếp theo.

Ở bước này, người học hướng nội thường chọn bắt đầu ở vòng ngoài để quan sát ngữ điệu, cách triển khai ý tưởng và điều chỉnh lập luận cá nhân theo mạch thảo luận thực tế.

Bước 3: Phản hồi và chuyển vai – Outer Circle lên tiếng

Sau khi vòng thảo luận đầu tiên kết thúc, đến lượt Outer Circle phản hồi và tham gia. Giai đoạn này cần được điều phối nhẹ nhàng để không tạo áp lực cho những học viên vốn thận trọng khi phát biểu.

Outer Circle có thể lựa chọn một trong các hình thức phản hồi sau:

1. Đọc lại ý kiến viết sẵn, sử dụng ngôn ngữ lịch sự và học thuật.

2. Đặt câu hỏi phản biện cho Inner Circle, từ những điều chưa rõ hoặc còn thiếu.

3. Chuyển vai vào Inner Circle để trực tiếp tham gia thảo luận, nếu cảm thấy sẵn sàng.

4. Nhờ bạn phát biểu thay, bằng cách gửi ghi chú cho người đại diện trong nhóm.

Lượt thảo luận thứ hai thường có nhịp độ chậm rãi hơn nhưng sâu sắc hơn, vì học viên đã có thời gian chuẩn bị, quan sát và suy nghĩ. Đây là lúc nhiều học viên hướng nội bắt đầu “mở lời”, không phải vì bị gọi, mà vì họ đã chuẩn bị và chọn đúng thời điểm để đóng góp.

Bước 4: Tổng kết và phát triển phản xạ cá nhân (Post-task Phase)

Giai đoạn cuối cùng đóng vai trò củng cố tư duy phản biện và phát triển khả năng học tập phản tư – một đặc trưng quan trọng của học viên hướng nội.

Hoạt động tổng kết có thể bao gồm:

1. Ghi lại 1 ý tưởng, lập luận hoặc phản biện sâu sắc nhất mà học viên đã học được từ bạn khác trong buổi thảo luận.

2. Viết 1 đoạn ngắn (2–3 câu) phản hồi lại một ý kiến không đồng thuận, sử dụng ngôn ngữ lịch sự, có dẫn chứng hoặc quan điểm cá nhân.

3. Hoàn thành bảng tự đánh giá cá nhân, với các câu hỏi như:

   • Tôi đã chuẩn bị kỹ chưa?

   • Tôi cảm thấy phần nào mình đóng góp tốt nhất?

   • Lần sau tôi muốn thử hình thức nào? (nói, viết, sơ đồ…)

Giáo viên có thể kết thúc bằng việc mời một vài học viên chia sẻ “một điều họ học được từ bạn khác”, nhằm tạo cảm giác được truyền cảm hứng – thay vì áp lực thi đua.

Gợi ý điều chỉnh mở rộng

• Dùng Socratic Circles làm tiền đề cho bài Speaking Part 3 (IELTS) hoặc làm “pre-discussion” cho Writing Task 2.

• Kết hợp Socratic Circles với Padlet, Google Jamboard hoặc VoiceThread để hỗ trợ học viên hướng nội trình bày ý kiến bằng công cụ số.

Tham khảo thêm:

• Ứng dụng Connectionist Model và tư duy phản biện trong dạy - cho người học sơ cấp

• Phương pháp cải thiện kỹ năng phản biện và sự lưu loát của học viên trong kỹ năng Speaking

• Kỹ thuật đặt câu hỏi để phát triển kỹ năng phản xạ trong Speaking

Ví dụ ứng dụng cụ thể trong lớp học

Chủ đề thảo luận: “Should students be allowed to design their own school curriculum?”

Mục tiêu kỹ năng:

• Phát triển khả năng lập luận và phản biện bằng ngôn ngữ học thuật.

• Tăng dần sự tự tin khi phát biểu trước nhóm nhỏ.

• Nâng cao phản xạ Speaking trong bối cảnh thảo luận học thuật (IELTS Speaking Part 3, VSTEP Task 2, TOEIC Speaking Question 10).

A. Trước buổi học (Pre-task phase)

Tài liệu đầu vào:
Giáo viên cung cấp:

• Một đoạn văn ngắn (~150 từ) trình bày ý kiến ủng hộ việc học sinh tự thiết kế chương trình học, trích dẫn ví dụ từ hệ thống giáo dục Phần Lan.

• Một video TED-Ed (2 phút) trình bày lập luận phản đối (lo ngại về sự thiếu định hướng).

Yêu cầu học viên:

• Điền bảng phân tích Socratic với các mục:

  • Chủ đề

  • Quan điểm chính

  • Giả định

  • Bằng chứng

  • Câu hỏi phản biện

  • Dự đoán hệ quả

Ví dụ câu hỏi gợi ý học viên chuẩn bị trước:

• “What assumption is being made about students' maturity?”

• “Can we apply this approach in large public schools?”

• “What are the long-term implications for educational equity?”

B. Trong lớp học (Task phase)

Phân nhóm & vai trò:

• Inner Circle (4 học viên): Đã chuẩn bị tốt hơn, sẵn sàng phát biểu.

• Outer Circle (5 học viên còn lại): Quan sát, ghi chú, phản hồi bằng văn bản hoặc biểu mẫu.

Quy trình thảo luận (2 lượt):

⮕ Lượt 1 – Inner Circle:

• Thảo luận trong 8 phút.

• Mỗi học viên nêu 1 ý kiến, sử dụng mẫu câu học thuật:

  • “In my view, allowing students to design their curriculum encourages ownership in learning.”

  • “However, I’m concerned that... without structure, some might overlook essential subjects.”

⮕ Outer Circle làm gì:

• Ghi chú từng lập luận vào phiếu “Argument Tracker”.

• Đánh giá mức độ hợp lý, ví dụ và bằng chứng.

• Soạn 1–2 câu hỏi phản biện hoặc đóng góp bổ sung.

⮕ Lượt 2 – Outer Circle phản hồi:

• Học viên đọc lại câu hỏi hoặc ý kiến viết sẵn.

• Một học viên chuyển vào Inner Circle để nói.

• Giáo viên giữ vai trò điều phối nhẹ, khuyến khích phản hồi lẫn nhau.

C. Sau thảo luận (Post-task phase)

Hoạt động phản tỉnh cá nhân:

• Học viên điền “Speaking Reflection Log” với 3 câu hỏi:

  1. Bạn đã học được điều gì từ quan điểm của người khác?

  2. Phản hồi nào khiến bạn suy nghĩ lại ý kiến của mình?

  3. Bạn muốn cải thiện điều gì trong lần phát biểu tiếp theo?

Bài tập mở rộng (Tùy chọn):

• Chọn một lập luận trong buổi thảo luận và viết đoạn văn 100 từ phản biện lại, sử dụng các cấu trúc đã học.

• Thu âm câu trả lời giả định cho câu hỏi IELTS Speaking Part 3 liên quan:
  “Do you think students should have more control over what they learn?”

Công cụ hỗ trợ học viên hướng nội

Nhận xét từ quan sát lớp học thực nghiệm

Khi triển khai mô hình này trong một lớp Speaking trình độ B1–B2 với 10 học viên, kết quả quan sát cho thấy:

• 100% học viên hướng nội tham gia ít nhất một hình thức phản hồi.

• 80% học viên chuyển từ Outer sang Inner sau lượt đầu, vì họ cảm thấy tự tin hơn khi đã có cơ hội quan sát trước.

• Phát biểu rõ ràng, có cấu trúc tốt hơn so với khi tham gia thảo luận nhóm truyền thống.

• Học viên nhận xét hoạt động này “không mang tính cạnh tranh” và “giúp em có thời gian để suy nghĩ trước khi nói.”

Tác động đối với học viên hướng nội

Hoạt động Socratic Circles, khi được thiết kế phù hợp với tâm lý và chiến lược học tập của người hướng nội, không chỉ tạo điều kiện cho họ tham gia lớp học Speaking một cách tự nhiên mà còn giải quyết nhiều rào cản tâm lý và ngôn ngữ mà họ thường gặp trong môi trường học truyền thống.

Dưới đây là bốn tác động chính đã được quan sát và ghi nhận:

Tăng dần sự tự tin khi phát biểu

Một trong những khó khăn phổ biến nhất của học viên hướng nội là sự tự ti và lo sợ bị đánh giá khi nói trước lớp. Mô hình Socratic Circles cung cấp không gian “nửa ẩn – nửa hiện”:

• Vòng ngoài cho phép học viên quan sát, chuẩn bị, ghi chú và tương tác bằng văn bản, giúp họ làm quen với tình huống thảo luận mà không bị buộc phải phát biểu ngay.

• Vòng trong cho phép học viên chuyển sang phát biểu khi họ thực sự sẵn sàng – yếu tố cốt lõi để xây dựng sự an toàn về mặt tâm lý.

Nghiên cứu của Harmer [7] cho thấy rằng sự kiểm soát thời điểm phát biểu (control over speaking turn) giúp học viênhướng nội giảm đáng kể mức độ căng thẳng giao tiếp và cải thiện hiệu suất diễn đạt trong các hoạt động nhóm.

Phát triển kỹ năng phản biện bằng ngôn ngữ học thuật

Khác với các hoạt động tranh luận (debate) thường thiên về tốc độ và tranh thắng, Socratic Circles chú trọng vào chất lượng lập luận, sự liên kết logic và khai mở tư duy – vốn là điểm mạnh của nhiều học viên hướng nội.

Khi được tiếp cận với các dạng câu hỏi Socratic như:

• “What assumption does that idea rely on?”

• “What evidence supports that claim?”

• “What are the long-term consequences?”
  Theo Scrivener, học viên được rèn luyện kỹ năng phản biện mang tính học thuật, thay vì chỉ trình bày ý kiến cảm tính. Đây là nền tảng vững chắc để phát triển kỹ năng nói học thuật (academic speaking) – một yêu cầu thiết yếu trong IELTS, VSTEP, và các chương trình đại học quốc tế. [8]

Hình thành phản xạ phát biểu tự nhiên hơn, không phụ thuộc vào kịch bản

Với người học hướng nội, việc “học thuộc câu trả lời mẫu” thường được sử dụng như một cơ chế phòng vệ trong Speaking. Tuy nhiên, điều này hạn chế khả năng linh hoạt và phản xạ trong các tình huống thực tế.
Hoạt động Socratic Circles, nhờ vào các vòng phản hồi liên tục và đa chiều, tạo điều kiện cho học viên:

• Tái diễn đạt quan điểm bằng nhiều cách.

• Phản hồi linh hoạt trước ý kiến của người khác.

• Tự điều chỉnh phát ngôn dựa trên dòng thảo luận đang diễn ra.

Theo mô hình “procedural fluency” trong học ngôn ngữ (Nation, 2007), việc tái sử dụng ngôn ngữ học thuật trong các ngữ cảnh đa dạng là bước quan trọng để biến kiến thức bị động thành phản xạ chủ động. [9]

Củng cố sự hiện diện học thuật của học viên hướng nội

Nhiều giáo viên thường hiểu sai rằng học viên hướng nội “không tích cực tham gia” do ít nói. Tuy nhiên, qua Socratic Circles, người hướng nội được công nhận không chỉ qua lời nói, mà còn qua đóng góp bằng văn bản, phân tích logic, và năng lực kết nối quan điểm.

Khi được cung cấp phiếu phản hồi, nhật ký phản tư, và không gian trình bày quan điểm sau lớp (e.g., qua Padlet, Google Docs), học viên hướng nội vẫn có “tiếng nói học thuật” ngay cả khi họ không nói trực tiếp trong giờ. Điều này giúp tăng sự tự chủ và cảm giác đóng góp vào cộng đồng học tập – một yếu tố quan trọng giúp học viên duy trì động lực lâu dài (Deci & Ryan, 2000). [10]

Tổng kết

Việc áp dụng Socratic Circles trong lớp Speaking không chỉ là sự điều chỉnh về kỹ thuật tổ chức hoạt động, mà còn là một bước tiến quan trọng hướng tới xây dựng môi trường học tập toàn diện, nơi mọi kiểu học viên đều có cơ hội phát huy tiềm năng. Bằng cách kết hợp thời gian chuẩn bị trước, vai trò luân phiên và công cụ hỗ trợ tư duy có cấu trúc, giáo viên có thể giúp học viên hướng nội từng bước vượt qua rào cản tâm lý, đồng thời phát triển kỹ năng phản biện và giao tiếp học thuật một cách bền vững. Điều này không chỉ nâng cao hiệu quả học tập ngôn ngữ, mà còn góp phần hình thành năng lực tư duy độc lập – một phẩm chất cần thiết cho sự thành công trong học tập và nghề nghiệp tương lai.

Giải đáp thắc mắc về kiến thức tiếng Anh là nhu cầu thiết yếu của nhiều học viên trong quá trình học tập và ôn thi. ZIM Helper là diễn đàn trực tuyến chuyên nghiệp cung cấp giải đáp về kiến thức tiếng Anh cho người học đang luyện thi IELTS, TOEIC, luyện thi Đại học và các kỳ thi tiếng Anh khác. Diễn đàn được vận hành bởi đội ngũ High Achievers - những người đã đạt thành tích cao trong các kỳ thi, đảm bảo chất lượng thông tin và hướng dẫn chính xác cho người học. Liên hệ Hotline 1900-2833 (nhánh số 1) để được tư vấn chi tiết.