Vai trò của chiến lược làm bài trong kỹ năng đọc hiểu người học

Trong bối cảnh giáo dục ngày càng đòi hỏi khả năng tự học và tự nghiên cứu của học sinh, đọc hiểu trở thành một kỹ năng quan trọng giúp người học tiếp thu và xử lý thông tin một cách hiệu quả. Không chỉ là việc hiểu các đoạn văn bản, đọc hiểu còn liên quan mật thiết đến khả năng phân tích, suy luận và ứng dụng thông tin vào thực tiễn. Tuy nhiên, không phải học sinh nào cũng có thể đạt được hiệu quả cao trong việc đọc hiểu nếu thiếu những chiến lược làm bài phù hợp.

Chiến lược làm bài thi, đặc biệt là trong các kỳ thi đọc hiểu, không chỉ giúp học sinh tiếp cận văn bản một cách có hệ thống mà còn tối ưu hóa thời gian và nỗ lực. Bằng cách áp dụng các chiến lược như đọc lướt (skimming), đọc kỹ (scanning), phân tích câu hỏi, hay quản lý thời gian hợp lý, người học có thể nắm bắt nội dung văn bản một cách nhanh chóng và chính xác hơn.

Vậy, các chiến lược làm bài có ảnh hưởng như thế nào đến khả năng đọc hiểu của người học? Làm thế nào để các kỹ năng này có thể giúp nâng cao hiệu suất học tập và thi cử? Bài viết này sẽ đi sâu vào vai trò của chiến lược làm bài trong việc cải thiện khả năng đọc hiểu, đồng thời đề xuất những phương pháp thực tiễn để giúp học sinh đạt được kết quả tốt hơn trong các bài thi đọc hiểu.

Khái niệm về chiến lược làm bài và đọc hiểu

Chiến lược làm bài

Định nghĩa:
Chiến lược làm bài là những phương pháp và kỹ thuật được áp dụng trong quá trình làm bài thi nhằm tối ưu hóa hiệu suất làm bài. Theo Brown (2004), chiến lược làm bài có thể được hiểu là "các kỹ thuật hoặc hành động của người học để đạt được mục tiêu cụ thể trong một nhiệm vụ". Những kỹ năng này bao gồm việc phân tích câu hỏi, đọc lướt (skimming), đọc kỹ (scanning), quản lý thời gian và lựa chọn câu trả lời phù hợp. Mỗi chiến lược đều có vai trò riêng trong việc giúp người học tiếp cận và xử lý thông tin một cách nhanh chóng và hiệu quả.

Tầm quan trọng:
Sử dụng chiến lược làm bài có tác động mạnh mẽ đến hiệu quả học tập. Như nhận định của O’Malley và Chamot (1990), chiến lược học tập giúp người học "tổ chức thông tin, cải thiện khả năng ghi nhớ và nâng cao hiệu quả thực hiện nhiệm vụ". Khi áp dụng chiến lược làm bài một cách hợp lý, học sinh không chỉ tiết kiệm thời gian mà còn có thể tập trung vào các thông tin quan trọng trong văn bản, qua đó xử lý thông tin một cách chính xác và hiệu quả hơn. Điều này đặc biệt hữu ích trong các kỳ thi yêu cầu đọc hiểu và trả lời câu hỏi trong thời gian hạn chế.

Khả năng đọc hiểu

Định nghĩa:
Đọc hiểu là quá trình nắm bắt, phân tích và đánh giá thông tin từ văn bản một cách logic và có hệ thống. Nuttall (1996) định nghĩa đọc hiểu là "khả năng hiểu ý nghĩa của các văn bản viết". Đọc hiểu không chỉ dừng lại ở việc hiểu nghĩa của từ vựng mà còn bao gồm việc hiểu rõ ý nghĩa tổng thể của văn bản, cách các ý tưởng trong văn bản liên kết với nhau và mục đích của tác giả. Điều này đòi hỏi người đọc không chỉ hiểu rõ các từ ngữ mà còn phải có khả năng suy luận từ những thông tin được đưa ra.

Tầm quan trọng:
Khả năng đọc hiểu là một yếu tố cốt lõi trong việc học tập của học sinh. Đặc biệt, trong các môn học yêu cầu khả năng phân tích và suy luận, đọc hiểu đóng vai trò quyết định. Theo Grabe và Stoller (2002), "khả năng đọc hiểu là nền tảng cho việc học tập trong hầu hết các môn học". Nó không chỉ giúp học sinh tiếp nhận và hiểu thông tin một cách hiệu quả mà còn phát triển tư duy phản biện và khả năng suy nghĩ độc lập, hai kỹ năng quan trọng cho quá trình học tập và phát triển cá nhân.

Các loại chiến lược làm bài ảnh hưởng đến khả năng đọc hiểu

Kỹ năng đọc lướt (Skimming) và đọc kỹ (Scanning)

Đọc lướt (Skimming):
Đọc lướt là kỹ thuật đọc nhanh toàn bộ văn bản nhằm nắm bắt ý chính và cấu trúc tổng quát. Theo Nuttall (1996), đọc lướt là "một chiến lược đọc quan trọng để nắm bắt nội dung chính của văn bản". Học sinh có thể sử dụng chiến lược này để nhanh chóng xác định các thông tin quan trọng trước khi trả lời câu hỏi chi tiết. Khi sử dụng đọc lướt, học sinh không cần phải đọc từng câu mà có thể nhận ra các từ khóa và các phần quan trọng một cách dễ dàng.

Tác động:
Chiến lược này giúp học sinh nắm bắt nhanh nội dung chính mà không cần phải đọc chi tiết từng câu, qua đó tiết kiệm thời gian và tập trung vào các phần quan trọng hơn. Theo Grabe và Stoller (2002), "Đọc lướt giúp người học điều hướng qua văn bản một cách hiệu quả, nâng cao cả tốc độ và sự hiểu biết".

Đọc kỹ (Scanning):
Đọc kỹ là kỹ thuật giúp học sinh tìm kiếm các thông tin cụ thể trong văn bản, như số liệu, ngày tháng hoặc các chi tiết quan trọng để trả lời câu hỏi. Grellet (1981) đã nhấn mạnh rằng "Đọc kỹ là việc đọc với một mục tiêu cụ thể trong đầu", tức là việc đọc kỹ nhằm mục đích tìm kiếm thông tin cụ thể trong văn bản một cách có mục tiêu.

Tác động:
Chiến lược đọc kỹ giúp học sinh tìm ra các câu trả lời chính xác cho các câu hỏi chi tiết mà không cần đọc toàn bộ văn bản một cách tỉ mỉ. Điều này giúp tối ưu hóa thời gian và gia tăng hiệu quả đọc hiểu. Khi học sinh biết cách áp dụng đọc kỹ, họ có thể dễ dàng xác định các chi tiết quan trọng trong văn bản, từ đó trả lời các câu hỏi một cách chính xác hơn.

Kỹ năng phân tích câu hỏi và chọn câu trả lời

Phân tích câu hỏi:
Hiểu đúng yêu cầu của câu hỏi là yếu tố quyết định để trả lời đúng. Theo Cohen và Upton (2006), việc phân tích câu hỏi giúp người học "hiểu ý định sâu xa của câu hỏi và tìm kiếm thông tin liên quan trong văn bản".

Tác động:
Phân tích câu hỏi giúp học sinh xác định được phần nào trong văn bản cần đọc kỹ và phần nào có thể bỏ qua, từ đó nâng cao độ chính xác khi trả lời câu hỏi. Nhờ phân tích đúng yêu cầu, học sinh có thể tập trung vào các nội dung trọng tâm, giảm thiểu sự mất thời gian không cần thiết.

Loại bỏ câu trả lời sai:
Một kỹ thuật quan trọng trong làm bài thi trắc nghiệm là loại bỏ những câu trả lời không phù hợp hoặc sai. Như Anderson và Freebody (1981) đã chỉ ra, việc loại bỏ câu trả lời sai "giúp học sinh tăng khả năng chọn đáp án đúng, đặc biệt trong các tình huống học sinh không chắc chắn về câu trả lời chính xác".

Tác động:
Chiến lược loại bỏ câu trả lời sai giúp tăng cơ hội thành công, đặc biệt khi học sinh cảm thấy phân vân giữa các đáp án. Việc này giúp thu hẹp phạm vi lựa chọn và tăng khả năng chọn đáp án đúng, đặc biệt trong các kỳ thi đòi hỏi tính nhanh nhẹn và chính xác.

Chiến lược phân bổ thời gian hợp lý

Quản lý thời gian:
Trong các bài thi đọc hiểu, thời gian luôn là yếu tố quan trọng. Học sinh cần có kế hoạch phân bổ thời gian hợp lý để đọc văn bản và trả lời câu hỏi. Theo Wallace (1992), "Quản lý thời gian hiệu quả là điều rất quan trọng trong bất kỳ nhiệm vụ có giới hạn thời gian nào, đặc biệt là trong các bài thi đọc hiểu".

Tác động:
Quản lý thời gian hiệu quả giúp học sinh tránh việc dành quá nhiều thời gian cho một phần nhỏ của văn bản, từ đó đảm bảo hoàn thành bài thi đúng giờ mà vẫn đạt kết quả tốt. Kỹ năng này giúp học sinh chủ động hơn trong việc xác định thời gian cần thiết cho từng phần, không bỏ sót bất kỳ nội dung quan trọng nào.

Kỹ năng làm việc với từ vựng

Đoán nghĩa từ trong ngữ cảnh:
Khi gặp từ vựng mới hoặc không quen thuộc, học sinh có thể dựa vào ngữ cảnh để đoán nghĩa của từ. Theo Nation (2001), "Đoán nghĩa từ trong ngữ cảnh là một kỹ năng đọc quan trọng, cho phép người học suy đoán nghĩa của các từ không quen thuộc mà không làm gián đoạn quá trình đọc".

Tác động:
Kỹ năng này giúp học sinh không bị gián đoạn trong quá trình đọc, duy trì dòng chảy thông tin và nâng cao khả năng hiểu tổng thể của văn bản. Đoán nghĩa từ dựa trên ngữ cảnh không chỉ tiết kiệm thời gian mà còn phát triển khả năng suy luận và phán đoán của học sinh, giúp họ tiếp cận văn bản một cách linh hoạt hơn.

Tác động của việc áp dụng chiến lược làm bài lên khả năng đọc hiểu của người học

Nâng cao tốc độ và hiệu quả đọc hiểu

Giảm thời gian đọc:
Sử dụng chiến lược làm bài, học sinh có thể nhanh chóng nắm bắt các ý chính và các thông tin cần thiết mà không cần phải đọc từng câu từ một cách tỉ mỉ. Điều này giúp học sinh tiết kiệm thời gian, đặc biệt trong các kỳ thi có giới hạn về thời gian. Khi đã áp dụng thành thạo các kỹ thuật như đọc lướt và đọc kỹ, học sinh có thể bỏ qua những phần không cần thiết, tập trung vào những phần quan trọng hơn của văn bản

Tăng độ chính xác:
Các kỹ năng phân tích và chọn lọc thông tin trong chiến lược làm bài không chỉ giúp tiết kiệm thời gian mà còn tăng độ chính xác trong việc trả lời câu hỏi. Nhờ vào việc phân tích đúng yêu cầu của câu hỏi và tìm kiếm thông tin liên quan một cách có hệ thống, học sinh có thể dễ dàng lựa chọn câu trả lời chính xác hơn. Điều này đặc biệt quan trọng trong các bài thi trắc nghiệm hoặc bài kiểm tra yêu cầu suy luận.

Giảm thiểu căng thẳng khi làm bài thi

Tự tin hơn:
Việc sở hữu các chiến lược làm bài rõ ràng giúp học sinh tự tin hơn khi bước vào phòng thi. Họ biết phải làm gì, làm như thế nào và không bị lúng túng trước một khối lượng văn bản lớn. Khi học sinh đã có kế hoạch làm bài và biết cách quản lý thời gian cũng như phân bổ công việc hợp lý, họ sẽ không bị áp lực quá nhiều và có thể tập trung hơn vào việc hoàn thành bài thi một cách tốt nhất.

Giảm lo âu:
Nhờ có sự chuẩn bị kỹ càng và chiến lược làm bài phù hợp, học sinh không còn phải lo lắng về việc không đủ thời gian hay gặp khó khăn trong việc xử lý thông tin. Điều này giúp giảm thiểu căng thẳng và lo âu trong suốt quá trình làm bài, mang lại một tâm lý thoải mái hơn, từ đó nâng cao hiệu quả thi cử.

Phát triển tư duy phân tích và phản biện

Khả năng suy luận:
Khi học sinh biết cách phân tích câu hỏi và văn bản một cách có hệ thống, họ có thể phát triển khả năng suy luận logic. Đây là một kỹ năng quan trọng không chỉ trong các kỳ thi mà còn trong học tập và cuộc sống hàng ngày. Việc phân tích câu hỏi yêu cầu học sinh phải suy nghĩ sâu hơn, từ đó giúp họ hiểu rõ hơn về nội dung văn bản và đưa ra những lập luận chính xác. Khả năng này cũng hỗ trợ họ trong việc giải quyết vấn đề và ra quyết định, đặc biệt là trong những tình huống yêu cầu tư duy phản biện.

Tư duy phản biện:
Chiến lược làm bài không chỉ giúp học sinh trả lời đúng câu hỏi mà còn khuyến khích họ nhìn nhận vấn đề từ nhiều góc độ khác nhau. Điều này giúp hình thành và phát triển tư duy phản biện – một kỹ năng quan trọng trong việc đánh giá, phân tích thông tin và đưa ra các quyết định chính xác.

Tăng cường khả năng ghi nhớ thông tin

Sắp xếp thông tin một cách có hệ thống:
Việc áp dụng các chiến lược làm bài giúp học sinh biết cách tổ chức thông tin trong đầu một cách logic và có hệ thống. Khi các thông tin được sắp xếp một cách hợp lý, học sinh sẽ dễ dàng ghi nhớ hơn và có thể truy xuất thông tin khi cần thiết. Điều này đặc biệt hữu ích trong các kỳ thi đòi hỏi việc vận dụng kiến thức và ghi nhớ các chi tiết cụ thể từ văn bản.

Khả năng ghi nhớ lâu hơn:
Nhờ việc tổ chức thông tin khoa học, học sinh không chỉ ghi nhớ trong thời gian ngắn mà còn có thể ghi nhớ lâu dài. Khi các thông tin được sắp xếp theo cấu trúc và hệ thống nhất định, khả năng ghi nhớ của học sinh sẽ trở nên bền vững hơn, từ đó nâng cao hiệu quả học tập.

Một số chiến lược cụ thể giúp cải thiện khả năng đọc hiểu

Chiến lược chuẩn bị trước khi đọc

Đọc tiêu đề và dự đoán nội dung:

Trước khi bắt đầu đọc văn bản, việc đọc tiêu đề và các đoạn mở đầu là bước quan trọng để giúp học sinh hình dung về nội dung tổng thể của văn bản. Tiêu đề thường chứa các từ khóa chính liên quan đến chủ đề, còn các đoạn mở đầu thường giới thiệu bối cảnh và định hướng nội dung chính. Bằng cách dự đoán nội dung từ những thông tin này, học sinh có thể chuẩn bị tâm lý và định hướng cho việc đọc một cách có chủ đích. Việc này không chỉ giúp họ tập trung vào các phần cần thiết mà còn cải thiện khả năng theo dõi và hiểu văn bản tốt hơn trong quá trình đọc.

Chiến lược trong khi đọc

Đọc theo từng đoạn và tóm tắt ý chính:

Khi đọc văn bản dài, việc chia nhỏ nội dung và tóm tắt ý chính sau mỗi đoạn giúp học sinh dễ dàng theo dõi thông tin. Sau khi hoàn thành mỗi đoạn, học sinh nên dừng lại để tóm tắt ngắn gọn ý chính của đoạn đó. Điều này không chỉ giúp họ nhớ lâu hơn mà còn tránh việc bỏ sót những chi tiết quan trọng khi trả lời câu hỏi. Tóm tắt cũng giúp học sinh hệ thống lại thông tin, từ đó dễ dàng kết nối các ý tưởng trong văn bản và tạo nên một bức tranh tổng thể về nội dung.

Lợi ích của việc tóm tắt:

Khi tóm tắt, học sinh không chỉ rèn luyện kỹ năng ghi nhớ mà còn giúp họ hình thành khả năng phân loại và đánh giá thông tin. Bằng cách này, họ có thể xác định được các ý chính và phân biệt chúng với các chi tiết phụ, từ đó tập trung vào nội dung cốt lõi và tránh bị phân tâm bởi các thông tin không cần thiết.

Chiến lược sau khi đọc

Lập bảng tóm tắt hoặc vẽ sơ đồ tư duy:

Sau khi hoàn thành việc đọc, việc lập bảng tóm tắt hoặc vẽ sơ đồ tư duy là một cách hiệu quả để củng cố kiến thức và thông tin đã đọc. Bảng tóm tắt giúp học sinh hệ thống lại toàn bộ nội dung của văn bản dưới dạng các ý chính và chi tiết hỗ trợ. Điều này giúp họ hình dung lại nội dung một cách có trật tự, từ đó dễ dàng ghi nhớ và truy xuất thông tin khi cần.

Sơ đồ tư duy:

Vẽ sơ đồ tư duy cũng là một cách tốt để tổ chức thông tin theo cách trực quan. Sơ đồ tư duy giúp học sinh kết nối các ý tưởng với nhau thông qua các nhánh và biểu tượng, từ đó làm rõ mối quan hệ giữa các phần của văn bản. Cách làm này giúp việc ghi nhớ trở nên thú vị hơn, đồng thời phát triển tư duy sáng tạo và khả năng phân tích. Khi nhìn vào sơ đồ tư duy, học sinh có thể dễ dàng nắm bắt được toàn bộ nội dung và các kết nối giữa các phần quan trọng.

Đọc thêm:

• Học tiếng Anh hiệu quả với chiến lược đọc cá nhân hóa (Personalized Reading Strategies)

• 3 phương pháp học tập giúp người học cải thiện khả năng ghi nhớ

Kết bài

Tóm lại, chiến lược làm bài đóng vai trò không thể thiếu trong việc nâng cao khả năng đọc hiểu của học sinh. Việc áp dụng các kỹ năng như đọc lướt, đọc kỹ, phân tích câu hỏi, và quản lý thời gian không chỉ giúp học sinh tiếp cận văn bản một cách có hệ thống mà còn gia tăng hiệu quả làm bài, giảm căng thẳng và tối ưu hóa kết quả học tập. Những chiến lược này giúp học sinh trở thành những người học chủ động, tự tin hơn trong quá trình đọc hiểu, đồng thời phát triển tư duy phân tích và phản biện.

Để thành công trong các kỳ thi và trong học tập, người học không chỉ cần nắm vững kiến thức mà còn phải biết cách áp dụng các chiến lược làm bài một cách linh hoạt. Vì vậy, việc rèn luyện và áp dụng các chiến lược này không chỉ giúp học sinh đạt kết quả tốt trong ngắn hạn mà còn xây dựng nền tảng vững chắc cho quá trình học tập lâu dài.

Qua bài viết này, hy vọng rằng mỗi học sinh sẽ thấy rõ hơn tầm quan trọng của việc sử dụng chiến lược làm bài trong việc phát triển khả năng đọc hiểu và sẽ áp dụng những chiến lược này vào quá trình học tập và thi cử để đạt được kết quả cao nhất.

Thí sinh đang tìm kiếm giải đáp cho các thắc mắc về tiếng Anh sẽ tìm thấy nguồn hỗ trợ quý giá tại ZIM Helper - diễn đàn hỏi đáp chuyên nghiệp dành cho người học tiếng Anh. Nơi đây tập trung giải đáp các vấn đề liên quan đến luyện thi IELTS, TOEIC, chuẩn bị cho kỳ thi Đại học và nhiều kỳ thi tiếng Anh khác, với đội ngũ vận hành là những High Achievers - những người đã đạt thành tích cao trong các kỳ thi. Liên hệ Hotline 1900-2833 (nhánh số 1) để được tư vấn chi tiết.