Critical thinking and critical reading: mục đích, sự khác biệt và ứng dụng trong IELTS Reading – Phần 2

Trong phần 1 của Critical thinking và critical reading: mục đích, sự khác biệt và ứng dụng trong IELTS Reading, tác giả đã lý giải định nghĩa về Critical thinking và Critical reading cùng với ứng dụng của từng kỹ năng trong bài thi IELTS Reading. Ở phần này, tác giả sẽ đi vào so sánh hai kỹ năng này đồng thời phối hợp cả hai kỹ năng trong bài thi IELTS Reading.

Sự khác nhau – Mối liên hệ giữa Critical thinking và Critical reading

Sự khác nhau giữa Critical thinking và Critical reading

Dựa vào những phân tích đã đề cập ở các phần trước, Critical thinking và Critical reading có thể được phân biệt như sau:

• Tư duy phản biện: “Là một kỹ thuật để đánh giá thông tin và ý tưởng, để quyết định điều gì nên chấp nhận và tin tưởng.” Suy ra, tư duy phản biện chú trọng vào phản ánh tính hợp lệ của những gì đã đọc dựa trên kiến thức và hiểu biết về thế giới của nhân loại.

• Đọc phản biện: “Là một kỹ năng khám phá thông tin và ý tưởng trong một văn bản.” Suy ra, đọc phản biện chú trọng vào việc đọc cẩn thận, tích cực, phản chiếu và phân tích.

Mối liên hệ giữa Critical thinking và Critical reading 

Dan Kurland (2000) đã nêu lên mối liên hệ giữa 2 kỹ năng trên như sau: “Trong thực tế, đọc phản biện và tư duy phản biện kết hợp với nhau. Ngược lại, tư duy phản biện cũng phụ thuộc vào việc đọc phản biện.”

Từ nhận xét trên, chúng ta có thể hiểu được rằng tư duy phản biện cho phép người đọc theo dõi sự hiểu biết của bản thân trong quá trình đọc. Nếu người đọc cảm thấy chưa chắc chắn về tính hợp lý hoặc vô lý của những lời khẳng định (Critical thinking), họ cần đọc lại và xem xét bài đọc kỹ hơn để kiểm tra sự hiểu biết của bản thân (Critical reading). 

Tuy vậy, người đọc chỉ có thể tiến hành suy luận sâu sắc về bài đọc (Critical thinking) chỉ khi họ đã hiểu tường tận về nó (Critical reading). Việc đồng ý hay phản đổi về một quan điểm được nêu ra cần được nêu rõ lý do với dẫn chứng là thông tin trong bài đọc.

Đọc thêm: Lateral Thinking – Quyển sách về phương pháp tư duy của sáng tạo và đột phá

Ứng dụng Critical thinking & Critical reading trong IELTS Reading 

Mối liên hệ giữa Critical thinking & Critical reading và phần thi IELTS Reading

Xuyên suốt bài viết, tác giả luôn đề cập đến dạng bài True – False – Not given/ Yes – No – Not given trong IELTS Reading bởi vì kỹ năng ‘đọc kỹ – hiểu sâu’ mà dạng bài này yêu cầu chính là những đặc điểm cốt lõi của tư duy phản biện (đưa ra câu hỏi phản biện) và đọc phản biện (phân tích và suy luận).  

Nếu coi việc làm dạng bài True – False – Not given/ Yes – No – Not given là một quá trình, thì quá trình này gần như sẽ bao hàm sự vận động của 2 kỹ năng chính là đọc một cách phản biện và tư duy một cách phản biện. 

Dựa vào sự phân tích ở phần trên, chỉ người đọc đã hiểu đầy đủ về câu hỏi và bài đọc (Critical reading), những sự đánh giá về tính khẳng định hay phủ định của thông tin mới được thực hiện (Critical thinking). Nói cách khác, Critical reading có thể sẽ được thực hiện trước Critical thinking trong quá trình đọc, hiểu và trả lời thông tin trong một bài đọc IELTS Reading. 

Ứng dụng trong việc xử lý dạng bài T/F/NG và Y/N/NG trong IELTS Reading

Phân tích một câu hỏi dạng bài T/F/NG trong IELTS Reading Cambridge 13, Test 2, Reading Passage 1 như sau:

“The Dutch took over the cinnamon trade from the Portuguese as soon as they arrived in Ceylon.” (Người Hà Lan tiếp quản việc buôn bán quế từ người Bồ Đào Nha ngay khi họ đến Ceylon.) 

Bước 1: Phân tích câu hỏi

Khi đọc câu hỏi, việc đọc phản biện, bên cạnh để hiểu rõ nghĩa, còn liên quan đến việc phân tích những yếu tố sau trong ngữ cảnh của toàn bộ bài đọc:

– Từ ‘they’ (họ) đề cập đến ‘The Dutch’ (Người Hà Lan) hay ‘the Portuguese’ (người Bồ Đào Nha).

– ‘The Dutch‘ (Người Hà Lan) thay thế ‘the Portuguese‘ (người Bồ Đào Nha) hay cùng tiếp quản, thua thiệt, … trong việc kiểm soát buôn bán quế.

– Sự tiếp quản việc buôn bán quế là ngay lập tức – ‘as soon as‘ hay là trước đó, sau đó, chưa bao giờ,… 

Bước 2: Suy luận từ bài đọc

Sau đó, kỹ năng suy luận của việc đọc phản biện sẽ cần được áp dụng để làm rõ các dữ liệu trong bài đọc. 

Ví dụ ứng dụng Critical thinking và critical reading vào IELTS Reading: “When the Dutch arrived off the coast of southern Asia at the very beginning of the 17th century. They set their sights on displacing the Portuguese as kings of cinnamon. The Dutch allied themselves with Kandy, an inland kingdom on Ceylon. In return for payments of elephants and cinnamon, they protected the native king from the Portuguese. By 1640, the Dutch broke the 150-year Portuguese monopoly when they overran and occupied their factories. By 1658, they had permanently expelled the Portuguese from the island, thereby gaining control of the lucrative cinnamon trade.” (Khi người Hà Lan đến ngoài khơi Nam Á vào đầu thế kỷ 17. Họ đặt mục tiêu thay thế người Bồ Đào Nha để làm vua xứ sở của cây quế. Người Hà Lan liên minh với Kandy, một vương quốc nội địa trên Ceylon. Đổi lại những khoản thanh toán bằng voi và quế, họ đã bảo vệ vị vua bản địa khỏi người Bồ Đào Nha. Đến năm 1640, người Hà Lan phá vỡ thế độc quyền kéo dài 150 năm của Bồ Đào Nha khi họ tàn phá và chiếm đóng các nhà máy của họ. Đến năm 1658, họ đã trục xuất vĩnh viễn người Bồ Đào Nha khỏi hòn đảo, do đó giành được quyền kiểm soát việc buôn bán quế béo bở.)

Có thể suy ra:

• Từ ‘they’ trong bài đọc chính ám chỉ người Hà Lan. (A)

• Người Hà Lan đặt mục tiêu thay thế người Bồ Đào Nha vào đầu thế kỷ 17 (đầu những năm 1600). (B)

• Sau một quãng thời gian khá lâu (khoảng 50 năm từ đầu thế kỷ 17 đến năm 1658), người Hà Lan đã toàn quyền kiểm soát việc buôn bán quế. (C)

Bước 3: Đưa ra các câu hỏi phản biện và trả lời chúng

Cuối cùng, Critical thinking sẽ xuất hiện khi người đọc quyết định xem thông tin trong câu hỏi trên có thực sự đúng hay không (sau khi xử lý thông tin trong bài đọc). Ở giai đoạn này, người đọc sẽ đưa ra các câu hỏi phản biện để so sánh các suy luận đối với các thông tin ở đoạn đọc trên và câu cần tìm đáp án. (Các câu hỏi phản biện sẽ được đưa ra để kiểm chứng những ý hiểu A–B–C ở bên trên)

Trích dẫn lại câu hỏi: Người Hà Lan tiếp quản việc buôn bán quế từ người Bồ Đào Nha ngay khi họ đến Ceylon.

• (A) Người Hà Lan có phải là người thay thế người Bồ Đào Nha kiểm soát việc buôn bán quế? 
  Có

• (B+C) Có phải người Hà Lan thành công trong việc kiểm soát việc buôn bán quế từ người Bồ Đào Nha ngay khi đến Ceylon không? 
  Thông tin này không được đề cập trong bài

Suy ra, đáp án của câu hỏi trên là Not Given.

Đọc thêm: Kỹ năng Reading between the lines và ứng dụng trong IELTS Reading dạng Multiple Choice

Tổng kết

Critical thinking và critical reading là hai khái niệm vừa có sự tách rời, vừa có sự liên kết với nhau. Sự liên kết này là nền tảng của việc xác định đáp án Đúng/Sai/Không xác định trong bài thi IELTS Reading. Việc đưa ra các câu hỏi phản biện để kiểm chứng thông tin cùng với kỹ năng phân tích và suy luận thông tin trong bài đọc là yếu tố then chốt góp phần giúp độ chính xác của đáp án cũng như tốc độ làm bài đọc tăng lên rất nhiều.

Đọc thêm: Critical thinking and critical reading: mục đích, sự khác biệt và ứng dụng trong IELTS Reading – Phần 1

Nguyễn Quang Hùng