Ứng dụng hiện tượng Nuốt âm (Elision) để cải thiện tiêu chí Pronunciation trong IELTS Speaking

Trong bài thi IELTS Speaking, thí sinh người Việt luôn gặp khó khăn nhất định khi muốn thành thạo tiêu chí Pronunciation (phát âm) do có khác biệt trong hệ thống âm giữa hai thứ tiếng. Không hiểu rõ và áp dụng nhuần nhuyễn các quy tắc phát âm sẽ làm cho việc giao tiếp bị cản trở, thông qua đó nội dung sẽ trở nên khó hiểu và tối nghĩa. Một đặc trưng của cách phát âm chưa thành thạo là vẫn còn nhiều sự cứng nhắc trong cách phát âm một từ hay cụm từ, cố gắng “tròn vành rõ chữ” để việc phát âm thiếu tự nhiên. Để giải quyết tình trạng trên, chuỗi bài viết này sẽ giới thiệu về một khái niệm trong âm vị học (phonetics) có thể giúp tăng độ trôi chảy và tự nhiên trong IELTS Speaking: Những hiện tượng nối âm (Coarticulation effects). Bài viết bên dưới sẽ đề cập đến hiện tượng nối âm thứ hai - Nuốt âm (Elision) - cũng như cách thí sinh có thể ứng dụng nó vào bài thi IELTS Speaking của mình.

Hiện tượng Nuốt âm cũng như những hiện tượng nối âm khác thường không được dành nhiều sự chú ý do không được nhắc đến một cách cụ thể trong bảng tiêu chí chấm điểm (Band Descriptors) của British Council. Hình bên dưới là những đánh giá cho tiêu chí Pronunciation trong bài thi Speaking từ band 9 đến band 6. Một từ khoá được nhắc đến ở tất cả các band chính là “pronunciation features”. Một trong những pronunciation features của tiếng Anh đó chính là connected speech (ngôn ngữ nói được kết nối với nhau), trong đó bao gồm linking (nối âm), elision (nuốt âm) và assimilation (đồng hóa âm). Cũng theo như Band Descriptors, tại band điểm 6, thí sinh đã có thể “sử dụng đa dạng các pronunciation features.” Vì thế việc có thể khai thác tối đa khái niệm Nuốt âm là một bước đệm rất tốt để tiêu chí Pronunciation có thể đạt từ band 6 trở lên.

Key takeaways:

1. Hiện tượng nuốt âm là một trong hai hiện tượng nối âm trong tiếng Anh, làm cho giao tiếp trôi chảy và tự nhiên hơn

2. Có 4 quy tắc thường ặp của quá trình nuốt âm, việc vận dụng chúng vào IELTS Speaking sẽ cải thiện tiêu chí Pronunciation của thí sinh

Định nghĩa và phân loại

Hiện tượng nối âm (coarticulation effects) là quá trình tạo ra một âm cùng lúc với một âm kế tiếp nó. Hiện tượng nối âm thường xảy ra khi giao tiếp nhanh và tự nhiên. Ta có thể hiểu rằng hiện tượng này ra đời là để việc phát âm trở nên dễ dàng và thuận tiện hơn. Và những quá trình nối âm có thể xảy ra trong một từ hoặc giữa những từ đứng nối tiếp nhau. Nuốt âm là một trong những hiện tượng nối âm trong tiếng Anh.

Trước hết nói về định nghĩa, theo BBC Learning English, nuốt âm là hiện tượng nối âm mà tại đó người nói loại bỏ một âm, một vần hoặc một từ trong quá trình giao tiếp. Cách làm này giúp việc giao tiếp diễn ra nhanh chóng hơn và dễ dàng hơn. Vì trong giao tiếp, nếu người nói phải phát âm chuẩn xác từng âm được phát ra, đôi lúc việc chuyển tiếp giữa các âm trở nên bất tiện và cản trở việc truyền đạt ý tưởng. Lấy ví dụ cụm từ “the next day” (ngày tiếp theo). Nếu được đọc với từng âm phụ âm trong từ “next” và “day” được phát ra, người nói sẽ phải nghỉ một khoảng giữa “next” và “day” để đưa các bộ phận miệng từ vị trí của âm /t/ sang âm /d/. Để rút gọn khoảng nghỉ này, hiện tượng nuốt âm cho phép người nói lược bỏ đi âm /t/ ở cuối từ “next” để chỉ cần phải phát âm là /ðə neks deɪ/. Việc chuyển tiếp từ âm /s/ sang âm /d/ cũng dễ dàng hơn so với từ âm /t/ sang âm /d/. 

Hiện tượng nuốt âm trong tiếng Anh xảy ra theo hai kiểu:

• Giữa các âm tiết trong cùng một từ: Lấy ví dụ từ “camera”, thoạt nhìn qua ta sẽ thấy từ có ba âm tiết /ˈkæ-mə-rə/. Nhưng khi được phát âm nhanh, âm schwa ở âm tiết thứ hai sẽ được “nuốt đi” và từ chỉ còn được đọc như có hai âm tiết /ˈkæm.rə/. Và đây cũng là cách từ này được phiên âm trong những từ điển tiếng Anh

• Giữa các từ đứng liên tiếp nhau: Cụm từ “the next day” ở trên đã là một ví dụ cho trường hợp này. Nhưng ta có thể xét thêm câu “I called them” (Tôi đã gọi cho họ). Nếu được phát âm một cách đầy đủ, câu sẽ là /aɪ kɔːld ðem/. Nhưng quy tắc nuốt âm cho phép ta lược bỏ âm /d/ ở cuối từ “called” để thuận tiện cho việc chuyển tiếp sang âm /ð/ ở từ them. Vì thế, câu này sẽ được phát âm là /aɪ /kɔːl ðem/.

Ngoài ra, trong tiếng Anh cũng có các trường hợp nuốt âm cụ thể sau:

Nuốt âm /t/ và /d/ trong một cụm 3 phụ âm:

Theo định nghĩa ngữ âm học, một cụm phụ âm là một nhóm phụ âm không có nguyên âm nào chen giữa. Một cụm phụ âm có thể gồm 2 phụ âm như pl- trong play, hoặc 3 phụ âm như spl- trong split và thậm chí là 4 phụ âm như -mpts trong prompts. Cụm phụ âm có thể xuất hiện trong một từ hoặc giữa hai từ đứng kế tiếp nhau. Đối với hiện tượng nuốt âm này, ta chỉ xét đến cụm 3 phụ âm với phụ âm chính giữa là âm /t/ hoặc /d/. Ta lấy cụm từ “A fast car” để làm ví dụ. Trong cụm từ này, âm /t/ ở cuối từ “fast” là phụ âm giữa trong cụm 3 phụ âm /s/, /t/ và /k/, và vì thế theo nguyên tắc nuốt âm sẽ được lược bỏ đi. Cho nên, cụm từ này sẽ được phát âm thành /ə fæs kɑːr/ trong giao tiếp nhanh. Ta có thể thấy rõ hơn cách mà quy tắc này được thể hiện qua đoạn trả lời mẫu bên dưới cho câu hỏi Do you like art? (Bạn có thích hội hoạ chứ?)

I don’t really consider myself to be an art enthusiast as I was hardly exposed to any art form since I was a child. Yet, I think of the field of art as a vast endless world filled with emotional depth that is just waiting to be explored. If I were to have the resources and knowledge, I would have pursued this passion a long time ago. 

(Tôi không cho rằng mình là một fan cuồng của nghệ thuật do tôi hầu như không được tiếp xúc với bất kỳ loại hình nghệ thuật nào khi còn nhỏ. Dù vậy, tôi vẫn nghĩ đến lĩnh vực nghệ thuật như là một thế giới đầy chiều sâu về cảm xúc, chờ đợi được khám phá. Nếu tôi có đủ tài nguyên và kiến thức, tôi đã theo đuổi đam mê này từ lâu.)

Ta có thể thấy quy tắc nuốt âm này rất phổ biến ở những từ tận cùng bằng -ed khi /t/ và /d/ là hai cách phát âm thường gặp của hậu tố này. Và khi đi sau những từ này là một từ bắt đầu bằng phụ âm, phát âm của -ed sẽ được lược bỏ. Vì thế trong đoạn trả lời mẫu trên, exposed to sẽ được đọc là /ɪkˈspəʊz tʊ/ thay vì /ɪkˈspəʊzd tʊ/, “world filled” sẽ thành /wɜːl fɪl/ thay vì /wɜːld fɪld/ và “pursed this” sẽ thành /pəˈsjuː ðɪs/ thay vì /pəˈsjuːd ðɪs/

Nuốt âm /h/

Có thể bạn đọc đã quen với một số từ trong tiếng Anh có âm /h/ ở đầu là một âm câm, như hour hay honest. Đó cũng là một biểu hiện của việc nuốt âm /h/, nhưng đã xảy ra khi những từ đó đứng riêng lẻ. Còn hiện tượng nuốt âm /h/ sau đây xảy ra khi những từ bắt đầu bằng âm /h/ không câm đi sau một từ khác tận cùng bằng phụ âm. Khi đó, âm phụ âm ở cuối từ đầu tiên sẽ nối qua âm nguyên âm đầu tiên của từ thứ hai, và âm /h/ đã bị lược bỏ. Ta lấy ví dụ cụm từ “Come here”. Trong cụm từ này, âm /h/ ở đầu từ “here” được “nuốt”, tạo điều kiện cho âm /m/ ở cuối từ “Come” được nối với âm /ɪər/ ở từ “here”. Từ đó, cụm từ này sẽ được đọc là /’kʌmɪər/. Những ví dụ khác của quy tắc trên sẽ được thể hiện rõ nét hơn qua đoạn trả lời mẫu bên dưới cho câu hỏi Do you think art classes are necessary? (Bạn nghĩ lớp dạy vẽ có cần thiết không?)

I think here in my country, art classes are declining in popularity whereas they should be given more attention to. When learning about art, a student also learns to explore and express himself or herself through various lenses. In these classes, they would have more opportunities to view things from different angles and therefore be more creative in their methods. Besides, art classes could have a positive effect as children become more detail-oriented and careful in order to produce the best artwork.

(Tôi nghĩ ở đất nước tôi, những lớp học hội hoạ đang mất dần sự phổ biến trong khi chúng nên được dành nhiều sự quan tâm hơn. Khi học về hội hoạ, học sinh cũng đang học về cách để khám phá và bộc lộ bản thân qua nhiều lăng kính khác nhau. Tại những lớp học này, chúng sẽ có nhiều cơ hội để nhìn mọi thứ ở nhiều góc độ và từ đó trở nên sáng tạo hơn trong những phương pháp của mình. Ngoài ra, lớp hội hoạ cũng có thể có một ảnh hưởng tích cực khi chúng giúp trẻ em trở nên chú ý đến chi tiết và cẩn thận hơn để có thể cho ra đời những tác phẩm tốt nhất)

Trong đoạn trả lời trên, vận dụng quy tắc nuốt âm trên, những từ bắt đầu bằng âm /h/ khi kết hợp với những từ đứng trước nó sẽ được lược bỏ âm này đi. Lúc này, “think here” sẽ được đọc thành /θɪŋkɪər/, “express himself” sẽ trở thành /ɪkˈspres͜ ɪmˈself/, “would have” sẽ trở thành /wʊdəv/ và “could have” sẽ trở thành /kʊdəv/. Một điều thí sinh cần lưu ý tại đây chính là không phải từ nào bắt đầu bằng âm /h/ cũng sẽ xảy ra hiện tượng trên, mà chỉ là những từ phổ biến như he (hoặc him, his, himself), here và have (hoặc had, has). Nên với một cụm từ như “bad hair” thì âm /h/ vẫn được bảo toàn.

Nuốt âm schwa (/ə/) khi đứng trước âm /n/, /l/ và /r/

Ngoài hai trường hợp trên, hiện tượng nuốt âm còn xảy ra rất thường xuyên trong khuôn khổ một từ, cụ thể hơn là với nguyên âm schwa tại âm tiết yếu trong từ. Trong một từ có nhiều âm tiết, âm tiết nào không mang trọng âm còn được gọi là âm tiết yếu, và âm tiết này thường mang một nguyên âm ngắn (tiêu biểu là âm ə như trong allow - /əˈlaʊ/). Và khi âm ə được đặt giữa hai phụ âm, với phụ âm thứ hai là âm /n/, /l/ hoặc /r/, hiện tượng nuốt âm lại xảy ra. Ta có thể lấy ví dụ từ “literally” với phiên âm IPA là /ˈlɪtərəli/. Tại đây ta thấy âm tiết thứ hai tuân theo quy tắc nối âm thứ 3 (là âm tiết yếu, đứng giữa hai phụ âm, với phụ âm thứ hai là /r), nên sẽ được lược bỏ. Vì thế trong giao tiếp nhanh, từ này sẽ được đọc là /ˈlɪtrəli/. Ngoài ra còn rất nhiều trường hợp mà tại đó hiện tượng nuốt âm /ə/ cũng xảy ra, hãy tham khảo đoạn trả lời bên dưới cho câu hỏi What benefits can you get from painting as a hobby? (Bạn sẽ có được những lợi ích gì khi sở thích của bạn là vẽ?)

I believe painting can firstly make those who practice it calmer. This is because they have learned to express themselves through many different aspects. As a result, painters found a great channel to release their every emotion. Finally, passionate painters can also learn to appreciate beauty in their daily life. They would soon be able to comprehend even the most elaborate beauties and can even recall them straight from memory and sketch them out on the canvas.

(Tôi tin rằng việc hội hoạ có thể làm cho những ai thực hành nó trở nên điềm tĩnh hơn. Đây là bởi họ học được cách thể hiện bản thân qua nhiều khía cạnh khác nhau. Kết quả là những hoạ sĩ tìm được một kênh để giải phóng những cảm xúc của họ. Sau cùng thì, những hoạ sĩ có đam mê cũng học được cách trân trọng vẻ đẹp trong cuộc sống hằng ngày của họ. Họ sẽ sớm hiểu được những nét đẹp cầu kỳ nhất và thậm chí là lấy trực tiếp từ trí nhớ ra mà vẽ lên bức tranh.)

Như đã giải thích, quy tắc thứ ba này chỉ xảy ra trong cấp độ từ, với âm tiết không mang trọng âm và phụ âm thứ hai là /n/, /l/ hoặc /r/. Việc lược bỏ những âm schwa này sẽ làm cho những âm phụ âm ở xung quanh âm tiết được lược bỏ trở thành một cụm phụ âm. Vì thế áp dụng quy tắc trên, lúc này “different” sẽ được đọc là /ˈdɪfrənt/, “every” sẽ thành /’evri/, “finally” sẽ thành /ˈfaɪnli/, “passionate” sẽ thành /ˈpæʃnət/, “elaborate” sẽ thành /iˈlæbrət/ và cuối cùng, "memory” sẽ thành /ˈmemri/.

Weak form của một từ trong giao tiếp nhanh

Vì trong một từ có sự phân bổ trọng âm, nên sẽ có những âm tiết yếu như vừa đề cập. Tương tự như thế, trong một câu cũng sẽ có sự phân bổ trọng âm câu, nên cũng sẽ có những từ không mang trọng âm. Và khi đó, những từ này sẽ được phát âm khác đi so với khi chúng mang trọng âm. Ta lấy ví dụ từ “for” trong hai câu “For me?” (Cho tôi à?), và câu “We are doing this for the children” (Chúng ta đang làm những điều này vì những đứa trẻ). Tại câu thứ nhất, từ “for” vẫn mang trọng âm nên sẽ được đọc là /fɔːr/ như ta vẫn thường biết. Nhưng khi qua câu thứ hai từ “for” không mang trọng âm nữa nên sẽ được phát âm theo weak form của nó, chính là /fə/. Lúc này, trọng âm và cường độ của nguyên âm /ɔː/ đã được lược bỏ và thay bằng âm schwa. Để thấy rõ hơn những biểu hiện của quá trình trên, cùng xem qua đoạn trả lời mẫu bên dưới cho câu hỏi Is it easy for you to learn how to draw? (Việc vẽ vời có dễ với bạn không?)

For me, drawing was never a piece of cake as I was always a hyperactive and impatient kid. As a consequence, my lines would invariably turn out to be really rough, my coloring uneven. There were times when I felt like giving up, yet when I received encouragement from my friends and family, I didn’t want to let them down. So I kept on trying. Though I’d never really learned to draw perfectly, I finally managed to stay calm when doing so. 

(Với tôi, việc vẽ chưa bao giờ dễ bởi tôi luôn là một đứa trẻ tăng động và thiếu kiên nhẫn. Hậu quả là những đường nét của tôi luôn rất thô, màu thì không đều. Đã có nhiều lúc tôi muốn bỏ cuộc, nhưng khi nhận được sự động viên từ bạn bè và gia đình, tôi không muốn làm họ thất vọng, nên tôi đã tiếp tục cố gắng. Dù tôi chưa bao giờ thực sự học được cách vẽ hoàn hảo, tôi đã có thể bình tĩnh hơn khi vẽ.)

Có thể thấy, đa phần các từ mang weak forms đều là những từ chức năng, cụ thể hơn là những trợ động từ, liên từ và giới từ. Trong giao tiếp nhanh, do đã được đưa về weak forms, nên những từ trên chỉ còn mang âm schwa thay vì nguyên âm ban đầu của mình. VÌ thế, “was” sẽ được đọc là /wəz/, “would” sẽ trở thành /wəd/, “from” sẽ là /frəm/, “to” sẽ thành /tə/ và “and” sẽ được lược bỏ âm /d/ để thành /ən/.

Ứng dụng hiện tượng nuốt âm vào bài thi Speaking:

Cuối cùng, thí sinh cần lưu ý rằng các hiện tượng nuốt âm diễn ra rất thường xuyên trong giao tiếp tự nhiên hàng ngày, đến nỗi có thể trở nên khó nhận biết nếu không chú ý. Để thấy được hiện tượng nuốt âm được ứng dụng một cách toàn thể như thế nào trong IELTS Speaking, hãy xem qua đoạn trả lời mẫu cho câu hỏi How often do you visit art galleries? (Bạn có ghé thăm những triển lãm mỹ thuật thường xuyên không?)

Frankly speaking, I don’t pay a lot of visits to galleries as I was never fond of the price for these exhibitions. Personally, I think photos of paintings and sculptures are already everywhere on the Internet, to the point that it becomes unnecessary to pay through the nose for a ticket. We could have art right on our computer screen and still appreciate it, the way I see it. However, I do understand that some might enjoy visiting these places physically, it’s just not my cup of tea.

(Thật lòng mà nói, tôi không thực sự đến nhiều triển lãm bởi tôi không bao giờ thích giá tiền của những triển lãm này. Cá nhân tôi nghĩ ảnh chụp của những bức tranh và tượng tạc đã có khắp nơi trên mạng, đến độ trả một khoản tiền quá lớn cho một chiếc vé là thừa thãi. Nghệ thuật vẫn có thể được chiêm ngưỡng ngay trên màn hình máy tính của chúng ta, theo như tôi thấy. Tuy vậy, tôi hiểu rằng có một số người thích tận mắt đến những nơi này, chỉ là nó không phải thứ dành cho tôi.) 

Bài nói trên tổng hợp tất cả các trường hợp nuốt âm được kể đến ở các phần trước đó. Thí sinh hãy thử luyện đọc các cụm từ gạch ngang đã được kết hợp quy tắc nuốt âm, sau đó luyện nói toàn bộ đoạn trả lời mẫu để thấy được cách mà hiện tượng này được triển khai và làm quen với nó. Với quy tắc nuốt âm /t/, /d/, cụm từ “don’t pay” sẽ được phát âm là /dəʊn peɪ/, “understand that” sẽ thành /ˌʌn.dəˈstæn ðæt/. Với quy tắc nuốt âm /h/, “exhibition” sẽ được đọc thành /ˌeksɪˈbɪʃən/ thay vì /ˌeks.hɪˈbɪʃən/, “could have” sẽ thành /kʊdəv/. Với quy tắc nuốt âm schwa, “personally” sẽ thành /ˈpɜːsənli/, “everywhere” sẽ thành /ˈevriweər/ và “physically” sẽ thành /ˈfɪzɪkli/. Cuối cùng, với quy tắc phát âm weak forms, “to” sẽ trở thành /tə/, “as” sẽ được đọc là /əz/ và “was” sẽ thành /wəz/.

Tổng kết

Nuốt âm là một hiện tượng nối âm thường gặp trong giao tiếp nhanh, để đảm bảo lời nói được phát ra một cách tự nhiên và suôn mượt nhất. Nếu thí sinh có thể vận dụng hiện tượng này, kết hợp với các pronunciation features khác như intonation (lên xuống giọng trong câu), sentence stress (trọng âm của câu),... sẽ góp phần làm cho IELTS Speaking trở nên nhuần nhuyễn và đạt band điểm từ 6 trở lên.