Các yếu tố ảnh hưởng đến phát âm trong tiếng Anh (phần 2)

Các yếu tố bên ngoài ảnh hưởng đến phát âm

Ảnh hưởng của ngôn ngữ mẹ đẻ (First Language Interference)

Ngôn ngữ mẹ đẻ có tác động rất lớn đến cách người học phát âm một ngôn ngữ mới, đặc biệt là tiếng Anh. Sự can thiệp của ngôn ngữ mẹ đẻ xảy ra khi người học áp dụng các quy tắc tạo ra âm và âm thanh từ ngôn ngữ mẹ đẻ vào tiếng Anh, dẫn đến việc tạo ra âm không chính xác.

Một trong những khó khăn phổ biến mà người học tiếng Việt gặp phải là tạo ra âm các âm không tồn tại trong hệ thống âm vị của tiếng Việt. Ví dụ, âm /θ/ trong tiếng Anh, như trong từ "think," thường không tồn tại trong tiếng Việt. Do đó, người học tiếng Việt thường thay thế âm này bằng âm /t/ hoặc /s/, dẫn đến việc tạo ra âm từ "think" thành "tink" hoặc "sink." Tương tự, âm /ʃ/ trong tiếng Anh, như trong từ "she," có thể bị phát âm thành /s/, do tiếng Việt không có âm /sh/- /ʃ/. Điều này làm cho từ "she" thường được phát âm sai thành "si"​.

Một ví dụ khác liên quan đến sự khác biệt giữa cách phát âm phụ âm cuối giữa tiếng Anh và tiếng Việt. Trong tiếng Việt, các phụ âm cuối thường không được phát ra rõ ràng hoặc thậm chí bị bỏ qua, dẫn đến việc người học tiếng Việt có xu hướng bỏ qua hoặc phát ra không chính xác các phụ âm cuối trong tiếng Anh. Ví dụ, từ "cats" trong tiếng Anh có thể bị phát âm thành "cat" mà không có âm /s/ cuối cùng, hoặc từ "bag" có thể thành "bát" thay vì "bæg"​

Ngoài ra, tiếng Việt là một ngôn ngữ đơn âm tiết và không có sự khác biệt rõ ràng về trọng âm trong từ, dẫn đến việc người học có xu hướng phát âm tiếng Anh với trọng âm không chính xác. Chẳng hạn, từ "record" trong tiếng Anh có thể được tạo ra âm với trọng âm sai lệch giữa động từ và danh từ, bởi vì trong tiếng Việt, không có sự thay đổi trọng âm như vậy. Người học tiếng Việt có thể phát âm "record" như nhau cho cả hai nghĩa, không nhận ra sự khác biệt cần thiết trong tiếng Anh​. Người học có xu hướng duy trì trọng âm và ngữ điệu từ ngôn ngữ mẹ đẻ của họ khi nói tiếng Anh, điều này có thể làm giảm sự rõ ràng trong giao tiếp. Kenworthy (1987) 1 đã nhận xét rằng người học thường gặp khó khăn trong việc điều chỉnh ngữ điệu và trọng âm của mình khi chuyển sang một ngôn ngữ mới, điều này có thể làm giảm khả năng hiểu của người nghe​.

Xem thêm:

• Ending sound - Các trường hợp âm cuối của -s/-es và âm cuối -ed

• Cách đánh trọng âm trong tiếng Anh dễ nhớ và bài tập

Động lực học tập (Motivation)

Động lực học tập là một trong những yếu tố quan trọng nhất ảnh hưởng đến quá trình học phát âm tiếng Anh. Động lực có thể xác định mức độ cam kết của người học đối với việc luyện tập và cải thiện kỹ năng tạo ra âm của mình. Khi người học có động lực cao, họ có xu hướng dành nhiều thời gian hơn cho việc luyện tập, chủ động tham gia vào các hoạt động học tập và tìm kiếm các nguồn tài liệu bổ sung để hoàn thiện kỹ năng phát âm.

Nghiên cứu đã chỉ ra rằng khi động lực thấp, người học thường thiếu kiên nhẫn và không duy trì được thói quen luyện tập đều đặn, dẫn đến việc duy trì những lỗi phát âm kéo dài. Ví dụ, trong một nghiên cứu tại trường MTs.N Palu Barat 2, kết quả khảo sát cho thấy một tỷ lệ lớn học sinh gặp khó khăn trong việc cải thiện phát âm do thiếu động lực. Cụ thể, 68% học sinh thừa nhận rằng họ không có động lực đủ mạnh để luyện tập , dẫn đến kết quả học tập không cao.

Động lực thấp không chỉ ảnh hưởng đến số lượng thời gian mà người học dành cho việc luyện tập, mà còn ảnh hưởng đến chất lượng của việc học. Những người thiếu động lực có thể dễ dàng bỏ qua việc luyện tập các âm khó hoặc phức tạp, dẫn đến việc tạo ra âm không chính xác và duy trì các lỗi phổ biến. Điều này cũng làm giảm sự tự tin của họ trong giao tiếp bằng tiếng Anh, khi họ cảm thấy không chắc chắn về khả năng phát âm của mình (Khan 3 ).

Ngoài ra, sự thiếu động lực có thể dẫn đến một vòng lặp tiêu cực, nơi mà người học cảm thấy thất vọng vì không thấy được tiến bộ, từ đó làm giảm thêm động lực và dẫn đến việc né tránh các hoạt động luyện tập. Điều này càng làm chậm quá trình cải thiện kỹ năng tạo ra âm, vì người học không đầu tư đủ nỗ lực và thời gian để vượt qua các thách thức mà họ gặp phải .

Như vậy, động lực học tập đóng vai trò then chốt trong việc định hình quá trình học phát âm của người học tiếng Anh. Thiếu động lực không chỉ hạn chế sự tiến bộ trong tạo ra âm mà còn có thể tạo ra những rào cản tâm lý, khiến người học cảm thấy khó khăn hơn trong việc đạt được sự thành thạo ngôn ngữ.

Phương pháp giảng dạy và giáo viên (Teaching Methodologies and Teachers)

Phương pháp giảng dạy và vai trò của giáo viên đóng vai trò quyết định trong việc phát triển kỹ năng tạo ra âm của người học tiếng Anh. Cách mà giáo viên hướng dẫn và áp dụng các phương pháp giảng dạy có thể ảnh hưởng sâu sắc đến khả năng tiếp thu và cải thiện phát âm của học sinh.

Trước hết, phương pháp giảng dạy có ảnh hưởng trực tiếp đến việc người học có thể tiếp cận và thực hành các kỹ năng tạo ra âm một cách hiệu quả hay không. Nếu giáo viên áp dụng các phương pháp giảng dạy phù hợp, chú trọng đến phát âm, học sinh sẽ có cơ hội tiếp xúc với các bài tập thực hành phát âm đa dạng, từ đó dần dần cải thiện kỹ năng của mình. Ví dụ, các phương pháp giảng dạy như luyện tập âm vị (phonetic drills), sử dụng các công cụ nghe-nhìn, và phản hồi tức thì từ giáo viên có thể giúp học sinh nắm bắt và sửa chữa các lỗi phát âm một cách kịp thời và hiệu quả.

Một nghiên cứu cho thấy rằng, khi giáo viên không chú trọng đến phát âm trong quá trình giảng dạy, học sinh thường gặp khó khăn trong việc cải thiện kỹ năng này. Ở nhiều trường, phát âm chỉ được coi là một phần nhỏ trong các kỹ năng ngôn ngữ, và không được giảng dạy một cách hệ thống. Điều này dẫn đến việc học sinh thiếu hụt những kiến thức cơ bản về âm vị học và cách tạo ra âm chuẩn xác, gây ra nhiều lỗi phát âm nghiêm trọng và khó sửa chữa (Antaris và Omolu) 4.

Bên cạnh đó, vai trò của giáo viên không chỉ dừng lại ở việc truyền đạt kiến thức, mà còn ở việc tạo động lực và môi trường học tập tích cực cho học sinh. Giáo viên có thể ảnh hưởng lớn đến thái độ học tập của học sinh thông qua cách họ tương tác và hỗ trợ trong quá trình học phát âm. Những giáo viên tận tâm, sẵn sàng cung cấp phản hồi chi tiết và khuyến khích học sinh thực hành thường xuyên, có thể tạo ra sự khác biệt lớn trong khả năng tạo ra âm của học sinh. Ngược lại, nếu giáo viên thiếu quan tâm hoặc không cung cấp đủ hướng dẫn cụ thể về phát âm, học sinh có thể cảm thấy không được hỗ trợ và dễ bị nản chí trong việc cải thiện kỹ năng này .

Ngoài ra, một yếu tố quan trọng khác là sự phù hợp giữa phương pháp giảng dạy và trình độ của học sinh. Giáo viên cần điều chỉnh phương pháp giảng dạy để phù hợp với trình độ ngôn ngữ của từng nhóm học sinh. Ví dụ, những học sinh ở trình độ cơ bản cần tập trung vào việc nhận diện và thực hành các âm cơ bản, trong khi học sinh ở trình độ cao hơn có thể cần luyện tập các yếu tố phức tạp hơn như ngữ điệu và trọng âm.

Tóm lại, phương pháp giảng dạy và vai trò của giáo viên là những yếu tố không thể thiếu trong việc cải thiện phát âm của người học tiếng Anh. Sự chú trọng và hỗ trợ từ giáo viên, cùng với các phương pháp giảng dạy hiệu quả, có thể giúp học sinh nắm bắt và thực hành tạo ra âmmột cách hiệu quả, từ đó nâng cao khả năng giao tiếp bằng tiếng Anh.

Xem thêm: Hướng dẫn Lộ trình học Phát âm tiếng Anh cho người mới bắt đầu

Môi trường học tập và văn hóa xã hội (Learning Environment and Socio-Cultural Factors)

Môi trường học tập và các yếu tố văn hóa xã hội là những yếu tố bên ngoài có ảnh hưởng sâu sắc đến quá trình học phát âm của người học tiếng Anh. Cả hai yếu tố này không chỉ định hình cách người học tiếp nhận và thực hành tạo ra âm mà còn ảnh hưởng đến sự tự tin và khả năng giao tiếp của họ trong bối cảnh ngôn ngữ mới.

Môi trường học tập là yếu tố quan trọng đầu tiên cần xem xét. Một môi trường học tập tích cực, nơi tiếng Anh được sử dụng thường xuyên và có sự hỗ trợ từ giáo viên, bạn học và tài liệu học tập, sẽ tạo điều kiện thuận lợi cho người học cải thiện phát âm. Những môi trường mà tiếng Anh chỉ được sử dụng hạn chế hoặc không được khuyến khích có thể làm chậm quá trình phát triển kỹ năng ngôn ngữ của người học. Ví dụ, ở những trường học hoặc lớp học mà tiếng Anh không được sử dụng thường xuyên ngoài giờ học, học sinh có ít cơ hội thực hành phát âm và áp dụng những gì đã học vào thực tế. Điều này dẫn đến việc duy trì những lỗi tạo ra âmkéo dài, do thiếu sự luyện tập và áp dụng thực tế

Bên cạnh đó, yếu tố văn hóa xã hội cũng có tác động lớn đến quá trình học phát âm. Các yếu tố văn hóa như thói quen giao tiếp, sự tiếp xúc với ngôn ngữ và văn hóa nước ngoài, và thái độ của cộng đồng đối với việc học tiếng Anh đều ảnh hưởng đến cách người học phát âm. Ở một số cộng đồng, việc sử dụng tiếng Anh có thể bị xem là không cần thiết hoặc thậm chí là kỳ cục, dẫn đến việc người học ngần ngại thực hành vì sợ bị phê phán hoặc chê cười. Điều này đặc biệt đúng với những người học sống trong môi trường mà tiếng Anh không được sử dụng phổ biến, hoặc trong các gia đình và cộng đồng không khuyến khích việc học và sử dụng tiếng Anh (Khan 5).

Hơn nữa, sự tương tác văn hóa có thể ảnh hưởng đến ngữ điệu và trọng âm trong phát â. Ví dụ, người học từ các nền văn hóa mà ngữ điệu của câu nói không thay đổi nhiều có thể gặp khó khăn trong việc áp dụng ngữ điệu đúng trong tiếng Anh, nơi mà ngữ điệu đóng vai trò quan trọng trong việc truyền đạt ý nghĩa và cảm xúc.

Như vậy, môi trường học tập và các yếu tố văn hóa xã hội không chỉ định hình cách người học tiếp cận việc học phát âm mà còn ảnh hưởng đến hiệu quả của quá trình này. Việc tạo ra một môi trường học tập tích cực và hiểu rõ tác động của các yếu tố văn hóa xã hội là cần thiết để hỗ trợ người học cải thiện kỹ năng tạo ra âm của mình.

Giải pháp

Giải pháp cho sự ảnh hưởng của ngôn ngữ mẹ đẻ

Tăng cường nhận thức về sự khác biệt giữa các ngôn ngữ

• Tập trung vào các âm khó: Người học cần nhận thức rõ các âm mà ngôn ngữ mẹ đẻ của họ không có, như /θ/ và /ʃ/ trong tiếng Anh. Cần có bài tập luyện tập cụ thể cho những âm này, sử dụng các công cụ trực quan như biểu đồ phát âm để người học có thể hình dung được cách đặt lưỡi, môi và cách hơi thở.

• Phân tích so sánh: Khuyến khích người học so sánh âm thanh giữa tiếng Anh và tiếng mẹ đẻ để nhận ra các khác biệt cụ thể. Điều này có thể được thực hiện thông qua các bài tập lắng nghe và lặp lại, nơi người học sẽ nghe và so sánh phát âm của từ trong cả hai ngôn ngữ.

Tăng cường môi trường tiếp xúc với tiếng Anh

• Tham gia các hoạt động giao tiếp bằng tiếng Anh: Tạo cơ hội cho người học tham gia vào các nhóm nói tiếng Anh, câu lạc bộ, hoặc các lớp học tập trung vào giao tiếp. Việc này giúp người học có cơ hội thực hành phát âm trong một môi trường thực tế, nơi họ có thể nhận phản hồi ngay lập tức từ người nghe.

• Tận dụng công nghệ: Sử dụng các ứng dụng và công cụ học tập như Duolingo, Elsa Speak, hay các video học phát âm trên YouTube, giúp người học luyện tập phát âm mỗi ngày. Các ứng dụng này thường có chức năng nhận diện giọng nói, giúp người học so sánh âm của mình với phát âm chuẩn.

Tăng cường thực hành và sửa lỗi

• Tập trung vào phát âm đúng từng từ: Người học nên luyện tập kỹ lưỡng từng từ, đặc biệt là các từ chứa âm khó. Một phương pháp hữu ích là chia nhỏ từ thành từng âm tiết và luyện tập tạo ra âm từng phần trước khi ghép lại toàn bộ từ.

• Nhận phản hồi từ người bản xứ hoặc giáo viên: Thường xuyên nhận phản hồi từ giáo viên hoặc người bản xứ giúp người học sửa chữa các lỗi kịp thời. Điều này có thể được thực hiện qua các buổi học trực tuyến, trao đổi với người bản xứ hoặc tham gia các lớp học có giáo viên nước ngoài.

Thực hành ngữ điệu và trọng âm

• Luyện tập ngữ điệu qua câu: Người học cần hiểu rằng ngữ điệu và trọng âm rất quan trọng trong việc truyền đạt ý nghĩa. Sử dụng các bài tập ngữ điệu, chẳng hạn như luyện tập đọc câu với các ngữ điệu khác nhau để truyền tải các cảm xúc hoặc ý nghĩa khác nhau.

• Chú trọng trọng âm từ và câu: Giúp người học làm quen với các quy tắc về trọng âm trong tiếng Anh, như trọng âm từ và trọng âm câu, để họ có thể cải thiện khả năng tạo ra âm và ngữ điệu tổng thể.

Giải pháp cho các yếu tố động lực và môi trường học tập

Xác định và đặt mục tiêu cá nhân rõ ràng

• Xác định mục tiêu cụ thể và thực tế: Người học cần xác định rõ ràng các mục tiêu phát âm của mình, chẳng hạn như phát âm chính xác một nhóm âm cụ thể trong một khoảng thời gian nhất định. Mục tiêu nên được chia nhỏ và có thể đạt được, giúp người học cảm thấy tiến bộ qua từng giai đoạn.

• Theo dõi tiến bộ: Khuyến khích người học ghi chép lại tiến bộ của mình hàng tuần hoặc hàng tháng. Việc nhìn thấy sự tiến bộ, dù nhỏ, sẽ tạo động lực để tiếp tục cố gắng.

Sử dụng các hoạt động học tập đa dạng và thú vị

• Tích hợp trò chơi và hoạt động tương tác: Sử dụng các trò chơi, ứng dụng học tập hoặc hoạt động nhóm để biến việc học phát âm trở nên thú vị hơn. Ví dụ, các ứng dụng như Elsa Speak có thể giúp người học luyện tập tạo ra âm thông qua các bài tập mang tính tương tác cao, giúp giữ động lực học tập.

• Kết hợp âm nhạc và phim ảnh: Người học có thể luyện tập phát âm thông qua việc hát theo các bài hát tiếng Anh hoặc lặp lại các câu thoại trong phim. Điều này không chỉ làm tăng hứng thú mà còn giúp người học tiếp cận với ngữ điệu và ngữ cảnh sử dụng ngôn ngữ thực tế.

Tạo môi trường học tập có sự hỗ trợ và khích lệ

• Hỗ trợ từ bạn bè và gia đình: Khuyến khích người học tìm kiếm sự hỗ trợ từ bạn bè hoặc gia đình trong việc luyện tập phát âm. Học tập cùng người khác có thể tạo ra một môi trường động viên lẫn nhau và giúp người học duy trì động lực.

• Tham gia các nhóm học tập: Người học có thể tham gia vào các nhóm học tập tiếng Anh hoặc câu lạc bộ ngôn ngữ. Việc học tập cùng nhóm không chỉ giúp duy trì động lực mà còn tạo cơ hội để thực hành phát âm trong giao tiếp thực tế.

Tăng cường sự tự tin và tinh thần tự thưởng

• Tự thưởng cho những nỗ lực và thành tựu nhỏ: Khuyến khích người học tự thưởng cho mình mỗi khi đạt được một mục tiêu phát âm. Điều này có thể là một hoạt động yêu thích, một buổi xem phim, hoặc một món quà nhỏ. Sự tự thưởng giúp tạo cảm giác hoàn thành và thúc đẩy động lực.

• Tạo không gian để mắc lỗi: Hãy nhấn mạnh rằng việc mắc lỗi là một phần tự nhiên của quá trình học tập. Người học nên được khuyến khích thử nghiệm và không sợ mắc lỗi, bởi đây là cơ hội để học hỏi và cải thiện.

Làm việc với giáo viên hoặc người hướng dẫn

• Nhận phản hồi thường xuyên từ giáo viên: Giáo viên nên cung cấp phản hồi mang tính xây dựng và khuyến khích cho người học, giúp họ nhận ra sự tiến bộ và những lĩnh vực cần cải thiện. Phản hồi tích cực sẽ giúp người học cảm thấy tự tin hơn và tăng động lực học tập.

• Xây dựng kế hoạch học tập cá nhân hóa: Giáo viên nên làm việc với từng học sinh để xây dựng một kế hoạch học tập phù hợp với nhu cầu và động lực của họ, đảm bảo rằng mỗi người học đều có con đường rõ ràng để phát triển kỹ năng phát âm của mình.

Khai thác lợi thế của công nghệ

• Sử dụng ứng dụng học ngôn ngữ: Các ứng dụng như Duolingo, Elsa có thể cung cấp các bài tập phát âm với các cấp độ khác nhau, giúp người học tự do luyện tập và theo dõi sự tiến bộ của mình.

• Theo dõi và đo lường sự tiến bộ: Sử dụng công nghệ để theo dõi sự tiến bộ về phát âm qua thời gian, giúp người học nhận ra sự phát triển và giữ vững động lực.

Xem lại phần trước: Các yếu tố ảnh hưởng đến phát âm trong tiếng Anh - Phần 1

Tổng kết

Phát âm tiếng Anh chịu ảnh hưởng từ nhiều yếu tố nội tại quan trọng như ngôn ngữ mẹ đẻ, động lực học tập, môi trường học tập, và phương pháp giảng dạy. Ngôn ngữ mẹ đẻ có thể gây ra các lỗi phát âm do người học áp dụng quy tắc âm vị từ tiếng mẹ đẻ vào tiếng Anh. Bên cạnh đó động lực học tập là yếu tố then chốt, ảnh hưởng đến sự kiên trì và nỗ lực của người học. Và môi trường học tập và phương pháp giảng dạy phù hợp cũng giúp cải thiện phát âm hiệu quả.

Để cải thiện khả năng tạo ra âm đúng, người học cần đặt mục tiêu cụ thể, duy trì động lực bằng cách tham gia các hoạt động thú vị, và nhận phản hồi thường xuyên từ giáo viên. Tăng cường luyện tập qua các ứng dụng công nghệ, kết hợp với việc thực hành ngữ điệu và trọng âm trong giao tiếp hàng ngày, cũng là những biện pháp hữu hiệu để nâng cao kỹ năng phát âm. Hiểu rõ và áp dụng các giải pháp này sẽ giúp người học cải thiện khả năng giao tiếp tiếng Anh hiệu quả hơn.