Listening for gist: cách nghe hiểu thông tin tổng quan và ứng dụng trong IELTS Listening

IELTS là bài thi chuẩn hóa đánh giá khả năng sử dụng tiếng Anh toàn diện trên bốn kỹ năng Nghe, Nói, Đọc, Viết. Trong mỗi kỹ năng lớn lại có những kỹ năng nhỏ hơn mà thí sinh cần lưu ý để hoàn thành tốt nhất bài thi cũng như nâng cao khả năng sử dụng ngôn ngữ. Bài viết dưới đây sẽ giới thiệu tới các bạn độc giả một kỹ năng nghe phổ biến trong IELTS Listening và được sử dụng nhiều trong giao tiếp thường ngày. Đó là kỹ năng “Listening for gist”.

Giới thiệu kỹ năng Listening for gist

Khái niệm Listening for gist

Theo định nghĩa của từ điển Cambridge, “gist” có nghĩa là ý chính, nội dung trung tâm. Như vậy, khái niệm “Listening for gist” có thể hiểu là nghe nắm ý chính. Theo Siegel (2018), lắng nghe ý chính liên quan đến sự hiểu biết chung về chủ đề, không tập trung vào chi tiết cụ thể hoặc thông tin rời rạc. Cách nghe này được áp dụng để trả lời các câu hỏi liên quan đến chủ đề trung tâm hay mục đích của hội thoại, bản tin, bài giảng, báo cáo,…. Một số thuật ngữ khác nhau có thể được sử dụng để chỉ cách nghe này, nghe ý chính (listening for main idea) và nghe chủ đề (topic listening).

Nghe nắm bắt ý chính yêu cầu kiến thức về ngôn ngữ (ngữ điệu, trọng âm, từ vựng), kinh nghiệm sống và hiểu biết về văn hóa. Sau đây là danh sách các quá trình nhận thức cụ thể góp phần vào việc lắng nghe về ý chính (Richards, 1983; Mendelsohn, 1994):

1. Khả năng nhận biết trọng âm của câu chính

2. Khả năng phân biệt giữa các từ vựng và ngữ pháp

3. Khả năng xác định các từ vựng quan trọng và các thành phần chính

4. Khả năng nhận ra các từ và cụm từ nối 

5. Khả năng hiểu mối quan hệ giữa các đơn vị trong văn bản

6. Khả năng suy ra các mối quan hệ (ví dụ: giữa những người nói hoặc giữa các phần của thông tin)

Nghe nắm ý chính là một kỹ năng quan trọng vì đây sẽ là nền tảng để người nghe lựa chọn cách làm việc tiếp theo với tài liệu: dừng nghe, tiếp tục nghe ở cấp độ nắm ý chính hay nâng độ tập trung để nắm chi tiết. Đối với những người đang học tiếng Anh và ôn luyện chuẩn bị cho các kỳ thi chuẩn hóa, nghe nắm ý chính là một dạng bài tập phổ biến trong các bài thi TOEFL, IELTS, TOEIC và việc nắm bắt được chủ đề hay nội dung chính của tài liệu nghe được coi là một tiêu chí quan trọng đánh giá khả năng sử dụng ngôn ngữ của thí sinh.

Đọc thêm: Một số kỹ thuật nghe quan trọng khi làm bài thi IELTS Listening

Ví dụ câu hỏi Listening for gist trong IELTS Listening

Câu hỏi dưới đây được trích từ Test 3 cuốn “Collins Practice Tests for IELTS 2”

Collins Practice Tests for IELTS 2

Những câu hỏi về ý chính thường bao gồm:

• What is the subject of the conversation?

• What is the main idea of the conversation?

• What is the purpose of the conversation?

• What is the conversation about?

Phân biệt Listening for gist và Listening for details

Nghe nắm ý chính (Listening for gist) phân biệt với nghe nắm chi tiết (Listening for details) và các cách nghe khác ở mục tiêu rộng và thường không đòi hỏi độ tập trung cao. Theo Mendelsohn (1994), nghe nắm ý chính là việc nghe không có sự tương tác, người nghe như hoàn toàn nằm ngoài nội dung nghe. Ở cấp độ này, người nghe không tập trung sự chú ý vào tất cả các từ, chỉ nắm bắt các từ khóa (key words), dấu hiệu ngôn ngữ (linguistic markers) và ngữ điệu (intonation cues). Người nghe cũng có thể dựa vào những thông tin ngữ cảnh để đưa ra phán đoán về ý chính của đoạn nghe. 

Cách làm dạng bài Listening for gist trong IELTS Listening

Kinh nghiệm làm bài

Trước khi nghe, cần đọc kỹ các câu hỏi và yêu cầu của đề bài để dự đoán ngữ cảnh và nội dung chính đoạn băng.

Trong khi nghe, cần đặc biệt chú ý các yếu tố sau:

• Cụm từ nối: “The purpose of this talk is…”

• Những từ và cụm từ được lặp lại nhiều lần

• Những từ và cụm từ được nhấn mạnh bằng việc nói chậm hoặc rõ ràng hơn

• Những từ hoặc cụm từ được in đậm, in nghiêng hoặc gạch chân trong đề bài và câu hỏi

Có thể kết hợp ghi chép nhanh các từ khóa và cụm từ quan trọng

Sau khi nghe, cần đối chiếu nội dung nghe với dự đoán ban đầu về ngữ cảnh để lựa chọn câu trả lời chính xác.

Phân tích ví dụ

Dưới đây là một đoạn nghe từ ielts.org

IELTS Listening Recording 3

Yêu cầu: xác định ý chính của đoạn nghe

Phân tích

• Trước khi nghe: Phần giới thiệu đầu đoạn băng: “You will hear an extract from a talk given to a group who are going to stay in the UK.”

=> Dự đoán nội dung nghe: lời khuyên dành cho những người sắp ở lại Vương quốc Anh.

• Trong khi nghe:

Tapescript 

You will hear an extract from a talk given to a group who are going to stay in the UK. 

Good evening, and welcome to the British Council. My name is John Parker and I’ve been asked to talk to you briefly about certain aspects of life in the UK before you actually go there. So I’m going to talk first about the best ways of making social contacts there. Now you might be wondering why it should be necessary. After all, we meet people all the time. But when you’re living in a foreign country it can be more difficult, not just because of the language, but because customs may be different. If you’re going to work in the UK you will probably be living in private accommodation, so it won’t be quite so easy to meet people. But there are still things that you can do to help yourself. First of all, you can get involved in activities in your local community, join a group of some kind. For example, you’ll probably find that there are theatre groups who might be looking for actors, set designers and so on, or if you play an instrument you could join music groups in your area. Or if you like the idea of finding out about local history there’ll be a group for that too. These are just examples. And the best places to get information about things like this are either the town hall or the public library. Libraries in the UK perform quite a broad range of functions nowadays – they’re not just confined to lending books, although that’s their main role of course.

Chú ý thấy những yếu tố sau:

• Cụm từ nối: “I’ve been asked to talk to you briefly about…”

“I’m going to talk first about…”

• Những từ và cụm từ được lặp lại nhiều lần: “the UK”, “meet people”, “join groups”,…

• Những từ và cụm từ được nhấn mạnh: “the best way”, “social contacts”, “necessary”, “difficult”, “local community”, “town hall”, “public library”,…

Sau khi nghe, so sánh các nội dung đã nghe được với dự đoán ban đầu.

Kết luận: Ý chính của đoạn nghe là “The best ways of making social contacts in the UK” (Những cách tốt nhất để tạo các mối quan hệ xã hội khi ở Vương quốc Anh).

Cách luyện tập Listening for gist

• Chủ động tìm kiếm các tài liệu luyện nghe từ nguồn thực tế hoặc tài liệu ôn tập chuẩn bị cho các kỳ thi chuẩn hóa như bộ IELTS Cambridge (ưu tiên các nguồn có tapescript).

• Đối với các bạn ở trình độ Beginner và Intermediate, các bạn nên thực hiện đầy đủ các bước luyện nghe như hướng dẫn phía trên (Dự đoán, Chú ý từ và cụm từ, Đối chiếu)

Trước khi nghe lưu ý dành thời gian để gạch chân các từ khóa quan trọng trong tiêu đề, đề bài và câu hỏi. Đây là sẽ là cơ sở quan trọng để đưa ra dự đoán về nội dung bài nghe.

Trong khi nghe cần tập trung ghi chép lại những từ khóa quan trọng (được nhấn mạnh hoặc lặp lại nhiều lần) và các từ nối.

Sau khi nghe xong, cần đối chiếu lại nội dung sau nghe với dự đoán ban đầu để đánh giá độ chính xác và rút kinh nghiệm trong những lần làm bài sau. Tận dụng các nguồn nghe có tapescript làm nguồn tư liệu để tự học  các từ, cụm từ nối thông dụng.

• Đối với các bạn ở trình độ Advanced hoặc cao hơn, các bạn có thể luyện tập kỹ năng nghe nắm ý chính đồng thời với các kỹ năng nghe khác và áp dụng thường xuyên trong cuộc sống thường ngày khi nghe tin tức, nghe podcasts, nghe phỏng vấn,…

Tổng kết

Như vậy, bài viết đã giới thiệu đến bạn đọc khái niệm, phương pháp làm bài cũng như hướng dẫn luyện tập cho kỹ năng nghe Listening for gist. Hy vọng, bạn đọc có thể áp dụng những kiến thức đã được chia sẻ trong bài viết để trau dồi kỹ năng nghe và cải thiện điểm số trong phần thi IELTS Listening.

Vũ Thu Hằng