Incidental Vocabulary Learning: Phương pháp học từ vựng ngẫu nhiên

Từ vựng là thành phần chủ chốt cấu thành nên các câu văn trong ngôn ngữ. Chính vì thế, việc học từ vựng đóng vai trò quan trọng đối với việc học, tiếp thu và sử dụng thành thạo ngôn ngữ nói chung và tiếng Anh nói riêng. Một trong những phương pháp để học từ vựng tiếng Anh hiệu quả là học từ vựng một cách ngẫu nhiên.

Bài viết này sẽ làm rõ phương pháp học từ vựng trên nhằm giúp người đọc cải thiện việc học từ vựng tiếng Anh. Ngoài ra, bài viết cũng cung cấp cho người đọc các nguồn từ vựng uy tín để áp dụng phương pháp này một cách chọn lọc và có hiệu quả.

Học từ vựng ngẫu nhiên là gì?

Theo Webb (2020a), học từ vựng ngẫu nhiên thường đề cập đến việc học từ do đọc nhiều loại sách hoặc tài liệu khác để giải trí (còn gọi là đọc nhiều), trong thời gian đọc, người đọc không chủ đích học từ mà tiếp nhận các từ vựng như một yếu tố phụ. Học từ vựng ngẫu nhiên có thể thông qua việc xem TV hay phim ảnh (xem nhiều); nghe podcast hoặc các bản ghi âm (nghe nhiều).

Học từ vựng ngẫu nhiên khác với học từ vựng có chủ đích khi những người học từ vựng có chủ đích thường sử dụng thẻ từ, làm các bài tập điền từ, nối từ và các dạng bài tập khác để ghi nhớ từ; trong khi đó học từ vựng ngẫu nhiên không tập trung vào các phương pháp học tập này.

Tại sao nên áp dụng phương pháp học từ vựng ngẫu nhiên?

Theo Coady, J (2001), phương pháp học từ vựng ngẫu nhiên sẽ khuyến khích người học đọc hiếu sâu rộng nhiều chủ đề, cung cấp cho người học khả năng đoán nghĩa của từ dựa vào ngữ cảnh. Harmer (2003) và Nation (2001) cho rằng phương pháp này sẽ là một cách tiếp cận hiệu quả khi người học có thể tự chọn các tài liệu nghe, đọc, xem phù hợp với sở thích cá nhân của mình. Thông qua mỗi video, bộ phim hoặc bài hát, người học có thể tiếp nhận các từ vựng một cách tự nhiên thông qua nhiều ngữ cảnh khác nhau - điều này khiến họ ghi nhớ từ vựng một cách nhanh hơn và hiệu quả hơn. O’ Harra (2004) nhấn mạnh, “Ngữ cảnh là bối cảnh xung quanh của một từ. Chính vì thế khi chúng ta nghe một đoạn thông tin từ ai đó, ngữ cảnh của từ chính là đoạn thông tin chúng ta nghe được có chứa từ vựng đó.”

Ngoài ra, đây còn là một phương pháp giúp người học ghi nhớ sâu hơn và vận dụng khả năng suy nghĩ của mình. Nếu người học thực sự tập trung trong quá trình đoán và ghi nhớ nghĩa của từ, các từ này sẽ được tiếp nhận và ghi nhớ rất sâu. Thay vì chỉ học một từ vựng đơn lẻ, việc học từ vựng ngẫu nhiên cho phép người học học theo họ từ, nhóm từ có liên kết với nhau. Theo Hulstijn & Laufer (2001), những người áp dụng phương pháp học từ vựng ngẫu nhiên sẽ có khả năng nhớ từ vựng sâu và sử dụng tự nhiên trong nhiều ngữ cảnh khác nhau.

Cách áp dụng phương pháp học từ vựng ngẫu nhiên

Cách áp dụng phương pháp này vào việc học từ vựng rất đơn giản, tuy nhiên yêu cầu từ người học sự kiên trì và tập trung nhất định, cụ thể:

• Khi nghe, xem hay đọc bất cứ một nguồn thông tin nào, người học cần tập trung tối đa cũng như tư duy một cách nhanh chóng. Ví dụ, khi xem bộ phim sitcom Friends, người học cần tập trung vào ngữ cảnh của các từ vựng để đoán nghĩa của từ thay vì ngay lập tức dừng bộ phim lại để tra từ vựng. Điều này sẽ làm giảm sự tập trung và hứng thú của người học.

• Sau khi đã kết thúc việc xem phim, người học nên tra lại ngữ nghĩa của từ, take notes và lấy thêm một số ví dụ để vận dụng.

  Ngoài ra phương pháp này cũng có thể áp dụng kết hợp với phương pháp học từ vựng có chủ đích khi người học có thể sử dụng flashcards, quizzes hoặc các câu hỏi ôn tập sau khi đã tiếp thu từ một cách ngẫu nhiên.

Hạn chế của phương pháp

Hạn chế lớn nhất của phương pháp học này nằm ở việc đây là một phương pháp ngẫu nhiên, không thể đảm bảo được một số lượng từ vựng cụ thể cho người học trong một thời gian nhất định. Phương pháp này, bên cạnh đó, còn phụ thuộc rất nhiều vào năng lực của mỗi người học, vì sự tiếp thu của mỗi người là khác nhau.

Thêm vào đó, nếu phương pháp này không được áp dụng đúng cách, người học dễ sa đà vào việc xem, nghe, đọc đơn thuần chỉ là giải trí mà không thu lại được kiến thức và từ vựng cụ thể.

Một điểm yếu khác nữa, là việc chọn lọc các nguồn nghe, xem, đọc hợp lý còn gặp rất nhiều khó khăn khi đa số người học tiếng Anh tại Việt Nam là người mới bắt đầu. Nếu lựa chọn không đúng nguồn nghe, xem, đọc phù hợp với trình độ của mình thì người đọc sẽ rất dễ chán nản và mất thời gian cho quá trình lựa chọn này.

Các nguồn gợi ý khi sử dụng phương pháp

Để hỗ trợ người học trong việc chọn lọc các nguồn nghe, đọc, xem hợp lý, ZIM cung cấp cho các bạn một số nguồn gợi ý cho người học ở các trình độ khác nhau khi áp dụng phương pháp như sau:

• Trình độ sơ cấp: Với người học trình độ mới bắt đầu, nên tập trung vào các từ/cụm từ đơn giản thông qua các website như British Council (chia thành ba mục cho các độ tuổi khác nhau như trẻ em, thiếu niên và người lớn), English Central (tập trung vào các video ngắn, mỗi video có phát âm, định nghĩa cho các từ vựng mới với chủ đề ngẫu nhiên), Duolingo (cho phép người học học theo thể loại, với một hệ thống các từ đa dạng, hình ảnh vui nhộn).

• Trình độ trung cấp: Ở trình độ này, người học có thể tiếp cận với các từ/cụm từ/thành ngữ với độ khó cao hơn thông qua các website như BBC Learning English, Breaking News English hoặc các video ngắn về các chương trình thực tế như Ellen Show, The Late Late Show with James Corden… Thêm vào đó, người học ở trình độ này có thể kết hợp các app flashcard như Quizlet, Quizizz để luyện tập việc đặt câu, sử dụng từ.

• Trình độ cao cấp: Hầu hết những người học ở trình độ này đều nhận biết năng lực của mình một cách rõ ràng, chính vì thế mà có những nhu cầu, sở thích khác nhau. Tuy nhiên, một số nguồn từ vựng hay có thể kể đến như TED Talks với rất nhiều video về các chủ đề khác nhau, BBC Learning English cho trình độ cao cấp và các nguồn báo chính thống đa dạng chủ đề như The Guardian. The New York Times hay Vnexpress, Dân trí International.

Tuy nhiên, các nguồn trên chỉ mang tính chất tham khảo do mỗi người học lại có trình độ cũng như sở thích khác nhau. Chọn lọc được các nguồn uy tín và phù hợp sẽ giúp người học ứng dụng phương pháp này một cách có hiệu quả.

Tham khảo thêm:

• Học từ vựng qua gốc từ (Etymology) - gốc từ Bio

• Học từ vựng qua gốc từ (Etymology) - gốc từ Scrib

Tổng kết

Bài viết trên đã giới thiệu cho người học về một phương pháp học từ vựng Incidental Vocabulary Learning - học từ vựng ngẫu nhiên. Bài viết cũng đã hướng dẫn cách áp dụng phương pháp, kèm theo đó là một số nguồn uy tín được gợi ý bới ZIM. Hi vọng rằng người học có thể tìm ra phương pháp ghi nhớ và học từ vựng khiến bản thân cảm thấy thoải mái và hứng thú cho việc học nhiều hơn.

Người học có thể tham khảo một số phương pháp học từ vựng khác tại đây.

Nguồn tham khảo

• Webb, Stuart. “Incidental vocabulary learning”, in S. Webb (Ed.) The Routledge handbook of vocabulary studies. Routledge, 2020a, pp. 225–239.

• Kuimova, Alina. “Incidental learning: How to learn vocabulary automatically” in Lingual Path, 2019.

• Đức, Hoàng. “Học từ vựng tiếng Anh qua phương pháp hình thành các mối liên kết với từ vựng”, Phương pháp học từ, edited by ZIM Academy, 2022.

• Anh, Hoàng. “Colocation là gì? 7 dạng collocation thường găp trong tiếng Anh”, Từ vựng tiếng Anh, edited by ZIM Academy, 2022.

• Ahmad, Jameel. “Intentional vs. incidental vocabulary learning.”, ELT Research Journal, 2012, pp. 71-79.