Cách đọc sách hiệu quả tiết kiệm thời gian và ghi nhớ tốt

Không ít người học dành hàng giờ mỗi tuần để đọc sách nhưng lại quên gần như toàn bộ nội dung chỉ sau vài ngày. Một số khác đọc xong cả cuốn sách nhưng không thể áp dụng được bất kỳ ý tưởng nào vào thực tế. Đây là tình trạng phổ biến, đặc biệt trong bối cảnh người học ngày nay phải xử lý lượng thông tin khổng lồ, từ sách học thuật, sách chuyên ngành đến tài liệu ngoại ngữ.

Việc đọc sách không đúng cách không chỉ gây lãng phí thời gian mà còn tạo cảm giác chán nản, thiếu động lực tiếp tục. Ngược lại, áp dụng cách đọc sách hiệu quả có thể giúp người học tiết kiệm thời gian, ghi nhớ sâu, đồng thời kết nối thông tin mới với kiến thức cũ để ứng dụng vào học tập, công việc hoặc phát triển kỹ năng cá nhân.

Bài viết này sẽ giới thiệu các cách đọc sách hiệu quả đã được kiểm chứng, kết hợp với mẹo thực tế và kỹ thuật xây dựng thói quen bền vững.

Xác định mục đích đọc sách

Trước khi cầm một cuốn sách lên, điều quan trọng nhất là người học cần trả lời câu hỏi: “Mình đọc cuốn sách này để làm gì?” Việc xác định rõ mục đích không chỉ giúp lọc bỏ những cuốn sách không phù hợp mà còn định hướng cách tiếp cận nội dung. Có thể chia mục đích đọc thành 3 nhóm chính:

1. Đọc để giải trí: Các tiểu thuyết, truyện ngắn, sách tâm lý học đại chúng... không yêu cầu tốc độ hay ghi chú cao. Mục tiêu là trải nghiệm và thư giãn.

2. Đọc để học: Các sách chuyên ngành, tài liệu học thuật, sách tiếng Anh, sách kỹ năng cần người học tập trung cao độ, ghi chú chi tiết và có thể cần đọc lại nhiều lần.

3. Đọc để hành động: Là khi người học đọc để áp dụng – ví dụ như sách quản lý thời gian, kỹ năng giao tiếp, sách khởi nghiệp... Những cuốn này yêu cầu đọc kết hợp thực hành, ghi chép rõ phần nào cần áp dụng.

Một khi xác định đúng mục tiêu, người học sẽ dễ dàng chọn đúng sách, quyết định nên đọc toàn bộ hay chỉ chọn lọc chương mục cụ thể. Đây là bước đầu tiên để xây dựng một chiến lược đọc sách hiệu quả và bền vững.

Các cách đọc sách hiệu quả

Để đọc sách hiệu quả, không chỉ cần chăm chỉ mà còn cần đúng phương pháp. Dưới đây là những kỹ thuật đọc đã được nhiều chuyên gia và học giả công nhận, đặc biệt phù hợp với sinh viên, người đi làm và những ai theo đuổi việc học tập suốt đời.

Phương pháp SQ3R (Survey – Question – Read – Recite – Review)

Theo tài liệu từ Dartmouth College Academic Skills Center [1], SQ3R là một kỹ thuật đọc học thuật đã được chứng minh giúp tăng khả năng ghi nhớ và hiểu sâu nội dung.

Phương pháp gồm 5 bước:

1. Survey (Khảo sát): Lướt nhanh tiêu đề, tiêu đề phụ, đoạn giới thiệu, hình ảnh minh họa… để có cái nhìn tổng thể về chương mục.

2. Question (Đặt câu hỏi): Chuyển tiêu đề hoặc ý chính thành câu hỏi để khơi gợi tư duy chủ động. Ví dụ: “Chương này giải thích điều gì?”, “Có bao nhiêu mô hình được nhắc đến?”

3. Read (Đọc kỹ): Đọc có mục tiêu – tức là tìm câu trả lời cho câu hỏi vừa đặt ra.

4. Recite (Nhắc lại): Tóm tắt lại bằng lời nói hoặc viết ra những ý chính sau khi đọc xong một phần.

5. Review (Ôn lại): Quay lại xem tổng thể chương, ghi chú và tự kiểm tra trí nhớ sau vài ngày.

Phương pháp này đặc biệt hữu ích với sách học thuật, giáo trình tiếng Anh hoặc tài liệu chuyên ngành có độ phức tạp cao.

Kỹ thuật Pomodoro + Đọc chủ động (Active Reading)

Pomodoro là kỹ thuật quản lý thời gian nổi tiếng do Francesco Cirillo phát triển vào những năm 1980, nay được ứng dụng rộng rãi trong cả học tập và làm việc.

Khi kết hợp với kỹ thuật Active reading (đọc chủ động), hiệu quả sẽ nhân đôi:

• Pomodoro: Chia thời gian đọc thành các phiên ngắn (25 phút đọc – 5 phút nghỉ). Mỗi phiên có mục tiêu rõ ràng, ví dụ: “Tóm tắt chương 3 trong 25 phút”.

• Đọc chủ động: Thay vì đọc thụ động, hãy tương tác với văn bản bằng cách gạch chân, đặt câu hỏi, viết nhận xét bên lề hoặc liên hệ với trải nghiệm cá nhân.

Theo The Open University [2], việc đọc chủ động giúp cải thiện khả năng phân tích, tư duy phản biện và ghi nhớ dài hạn.

Xem thêm: Đọc văn bản ngắn để cải thiện sự tập trung và kỹ năng đọc tiếng Anh

Kỹ thuật Skimming & Scanning (Đọc lướt và đọc quét)

Kỹ thuật Skimming và Scanning khá phổ biến trong luyện thi IELTS, TOEFL nhưng hoàn toàn có thể áp dụng khi đọc sách, đặc biệt là sách kỹ năng, sách có cấu trúc rõ ràng:

• Skimming (Đọc lướt): Dùng khi muốn nắm nhanh ý chính toàn bài. Chỉ đọc tiêu đề, câu mở đầu và kết luận của mỗi đoạn.

• Scanning (Đọc quét): Dùng khi cần tìm thông tin cụ thể như tên, ngày tháng, khái niệm. Người đọc sẽ “quét” nhanh văn bản mà không cần đọc từng câu.

Cambridge English [3] khuyến nghị người học tiếng Anh luyện Skimming và Scanning để cải thiện tốc độ đọc và khả năng tìm kiếm thông tin hiệu quả trong các bài đọc dài.

Kỹ thuật Feynman – Dạy lại người khác

Được đặt theo tên nhà vật lý từng đoạt Nobel Richard Feynman, kỹ thuật này nhấn mạnh rằng: “Bạn chỉ thực sự hiểu điều gì đó khi có thể giải thích nó một cách đơn giản cho người khác.”

Cách áp dụng:

• Sau khi đọc xong một chương, người học thử viết lại bằng từ ngữ của mình như thể đang giảng giải cho người chưa biết gì.

• Nếu gặp phần nào không thể giải thích trôi chảy, hãy quay lại đọc lại và đơn giản hóa lần nữa.

Kỹ thuật Feynman không chỉ giúp ghi nhớ lâu mà còn nâng cao khả năng tổng hợp và hệ thống hóa thông tin – rất hữu ích với sách học thuật, sách nghiên cứu.

Theo Barbara Oakley [4] – tác giả cuốn Learning How to Learn, đây là một trong những phương pháp học sâu (deep learning) mạnh mẽ nhất hiện nay.

Đọc theo sơ đồ tư duy (Mind Mapping)

Sơ đồ tư duy là công cụ trực quan giúp người học kết nối thông tin một cách hệ thống. Theo Tony Buzan [5], người sáng lập kỹ thuật này, việc dùng hình ảnh, màu sắc và từ khóa giúp kích thích cả hai bán cầu não, từ đó tăng khả năng ghi nhớ và sáng tạo.

Cách áp dụng:

• Sau khi đọc một chương, người học tóm tắt lại bằng sơ đồ: từ ý chính → ý phụ → ví dụ minh họa.

• Có thể vẽ tay hoặc dùng các công cụ như XMind, Notion, Coggle để trình bày rõ ràng hơn.

• Mỗi khi cần ôn tập, chỉ cần nhìn vào sơ đồ là có thể gợi nhớ nhanh toàn bộ nội dung đã đọc.

Phương pháp này phù hợp với những người học có tư duy hình ảnh, người thích hệ thống hóa và đặc biệt hiệu quả với sách kỹ năng, sách phát triển bản thân hoặc sách giáo dục.

Ứng dụng cách đọc sách hiệu quả trong học tiếng Anh

Đọc sách là một trong những cách học tiếng Anh hiệu quả và bền vững nhất, đặc biệt khi người học áp dụng đúng phương pháp. Tuy nhiên, không ít người gặp khó khăn vì không biết cách chọn sách, không hiểu nội dung hoặc không ghi nhớ được từ vựng sau khi đọc. Dưới đây là cách vận dụng các phương pháp đọc hiệu quả đã nêu ở trên vào quá trình học tiếng Anh để đạt kết quả tốt hơn.

Xem thêm: Học từ vựng qua đọc sách có phải là cách tốt nhất?

Dùng phương pháp SQ3R để đọc sách tiếng Anh học thuật

Sách tiếng Anh học thuật thường đòi hỏi người đọc có tư duy hệ thống và khả năng tóm tắt thông tin phức tạp. Với kỹ thuật SQ3R, người học sẽ không bị “choáng ngợp” khi đọc các giáo trình, tài liệu nghiên cứu hay sách chuyên ngành.

Ví dụ:

1. Khi đọc một chương trong sách IELTS Writing, người học có thể khảo sát (Survey) phần tiêu đề, hình minh họa để hiểu chủ đề chính là gì.

2. Sau đó đặt câu hỏi (Question) như “Bài này nói về dạng đề gì?”, “Có bao nhiêu cách triển khai đoạn văn?”

3. Khi đọc (Read), người học chú ý đến ví dụ minh họa, cấu trúc câu.

4. Nhắc lại (Recite) bằng cách tự viết lại ví dụ hoặc trả lời câu hỏi đặt ra.

5. Cuối cùng, ôn lại (Review) vào cuối tuần để kiểm tra xem còn nhớ bao nhiêu.

Xem thêm: Phát triển kỹ năng Đọc bằng nguồn tài liệu Graded readers

Kết hợp Pomodoro và Active Reading khi đọc tài liệu luyện thi

Người học tiếng Anh thường có lịch học dày đặc và thời gian hạn chế, nên kỹ thuật Pomodoro kết hợp đọc chủ động sẽ tối ưu thời gian hiệu quả. Mỗi phiên đọc 25 phút có thể tập trung vào một bài đọc trong sách luyện thi TOEIC, IELTS hoặc sách ngữ pháp.

Trong lúc đọc, người học nên:

• Gạch chân từ vựng mới.

• Viết nghĩa tiếng Việt hoặc từ đồng nghĩa ngay bên cạnh.

• Ghi chú cấu trúc ngữ pháp quan trọng hoặc các mẫu câu hay.

Việc chủ động tương tác với nội dung giúp ghi nhớ lâu hơn và dễ áp dụng vào bài viết hoặc nói.

Dùng Skimming & Scanning để luyện tốc độ đọc

Đây là hai kỹ thuật đặc biệt phù hợp với phần Reading trong các kỳ thi như IELTS, TOEFL, nơi người học cần xử lý khối lượng văn bản lớn trong thời gian ngắn.

• Skimming giúp người học nắm ý chính của đoạn văn, tìm được câu chủ đề (topic sentence) nhanh chóng.

• Scanning hỗ trợ tìm từ khóa để trả lời câu hỏi trắc nghiệm chính xác hơn.

Ví dụ: Trong đề thi IELTS, nếu câu hỏi yêu cầu tìm tên một nhà khoa học, người học có thể scanning để tìm các chữ viết hoa hoặc số liệu thay vì đọc hết bài.

Áp dụng kỹ thuật Feynman để ôn tập từ vựng và ngữ pháp

Sau khi học xong một chủ đề như “Câu điều kiện” hoặc “Từ vựng chủ đề môi trường”, người học có thể áp dụng kỹ thuật Feynman bằng cách:

• Viết lại định nghĩa và ví dụ bằng lời văn của mình.

• Tưởng tượng đang giải thích cho người chưa biết gì (ví dụ: em bé, người mới bắt đầu).

• Nếu gặp chỗ khó hiểu, quay lại đọc lại và đơn giản hóa lần nữa.

Việc “dạy lại” giúp phát hiện lỗ hổng kiến thức và củng cố ghi nhớ dài hạn.

Xem thêm: Vai trò của ngữ pháp trong khả năng đọc hiểu của người học

Tạo sơ đồ tư duy từ sách hoặc tài liệu tiếng Anh

Với các sách tiếng Anh về từ vựng hoặc kỹ năng sống (ví dụ: Atomic Habits, The Power of Now), người học có thể tạo sơ đồ tư duy để ghi nhớ nội dung.

• Dùng từ khóa tiếng Anh ngắn gọn (ví dụ: “Habit Loop”, “Cue – Routine – Reward”) làm nhánh chính.

• Bổ sung hình ảnh hoặc màu sắc giúp ghi nhớ dễ hơn.

• Dùng sơ đồ như công cụ ôn tập trước khi kiểm tra hoặc thuyết trình.

Mẹo giúp người học đọc sách hiệu quả hơn

Bên cạnh việc lựa chọn đúng phương pháp, một số mẹo nhỏ dưới đây sẽ giúp người học tối ưu quá trình đọc sách — cả về tốc độ, sự tập trung và khả năng ghi nhớ nội dung.

Chọn đúng không gian và thời gian đọc

Không gian đọc yên tĩnh, đủ ánh sáng, thoáng đãng sẽ giúp tăng khả năng tập trung đáng kể. Ngoài ra, nên đọc vào thời điểm đầu ngày (sáng sớm) hoặc cuối ngày (trước khi đi ngủ) – khi não bộ ít bị phân tán bởi các công việc khác.

Nếu người học quá bận rộn, có thể tranh thủ các “khoảng thời gian trống” như chờ xe buýt, nghỉ trưa, hoặc thậm chí là khi đang di chuyển bằng xe công nghệ.

Ghi chú bằng tay thay vì chỉ đánh dấu bằng highlight

Nhiều nghiên cứu cho thấy việc viết tay giúp tăng khả năng ghi nhớ và hiểu sâu hơn so với chỉ đánh dấu bằng bút highlight. Người học nên dành một cuốn sổ riêng hoặc dùng flashcards để ghi chép từ vựng, ý chính hoặc phản hồi cá nhân về nội dung đã đọc.

Đọc song song nhiều thể loại sách

Đừng chỉ đọc một thể loại duy nhất. Kết hợp giữa sách học thuật, sách kỹ năng và cả tiểu thuyết, truyện ngắn tiếng Anh sẽ giúp người học mở rộng vốn từ và hiểu nhiều ngữ cảnh sử dụng khác nhau.

Tận dụng công cụ hỗ trợ đọc

Các ứng dụng như Notion, Goodreads, Readwise, hoặc Kindle Vocabulary Builder có thể hỗ trợ quản lý sách, trích xuất ghi chú, lưu từ vựng và theo dõi tiến độ đọc. Việc sử dụng công nghệ sẽ giúp người học duy trì động lực đọc sách lâu dài và có hệ thống hơn.

Xem thêm: Các kỹ thuật trước khi đọc Reading cho người đọc thiếu tự tin

Xây dựng thói quen đọc sách lâu dài

Cách đọc sách hiệu quả không chỉ phụ thuộc vào động lực và mục tiêu, mà còn cần một thói quen bền vững. Dưới đây là một số cách đơn giản giúp người học duy trì và phát triển thói quen đọc sách mỗi ngày:

Đặt mục tiêu nhỏ và cụ thể

Đừng cố ép bản thân đọc một cuốn sách dày 300 trang trong một tuần. Thay vào đó, hãy bắt đầu với mục tiêu đơn giản như:

• Đọc 10 trang mỗi ngày

• Đọc trong 15 phút trước khi đi ngủ

• Hoàn thành một chương mỗi cuối tuần

Việc đặt mục tiêu rõ ràng và vừa sức sẽ giúp người học tránh cảm giác áp lực, đồng thời dễ dàng tạo được sự đều đặn.

Tạo “nghi thức” đọc sách

Hãy biến việc đọc thành một phần cố định trong lịch trình hằng ngày — giống như uống cà phê sáng hoặc tập thể dục. Ví dụ:

• Đọc 15 phút vào buổi sáng cùng ly cà phê

• Đọc 1 chương sách trước khi đi ngủ

Nghi thức lặp lại sẽ giúp hình thành thói quen dễ dàng hơn, thay vì phải cố gắng mỗi lần.

Ghi nhận và chia sẻ tiến trình

Sử dụng ứng dụng như Goodreads hoặc Notion để theo dõi số sách đã đọc, thời gian đọc mỗi tuần

Chia sẻ cảm nhận hoặc trích đoạn hay lên mạng xã hội, blog cá nhân hoặc với bạn bè

Việc “ghi nhận thành quả” sẽ tạo động lực và giúp người học duy trì sự hứng thú với sách.

Chọn sách phù hợp với tâm trạng và mục tiêu

Không nhất thiết phải đọc những cuốn “gây sốt” nếu chúng không liên quan đến mục tiêu học tập hoặc sở thích cá nhân. Chọn sách mà người học thực sự tò mò và quan tâm sẽ làm tăng khả năng duy trì thói quen đọc lâu dài.

Các đầu sách tiếng Anh tốt nhất để luyện đọc cho người mới bắt đầu

Việc chọn đúng đầu sách sẽ giúp người học tiếng Anh mới bắt đầu không chỉ cải thiện kỹ năng đọc mà còn duy trì động lực lâu dài. Dưới đây là 6 đầu sách tiếng Anh đơn giản, dễ tiếp cận nhưng vẫn giàu ý nghĩa, phù hợp cho người học ở trình độ sơ cấp đến trung cấp:

Charlotte’s Web – E. B. White

Cuốn truyện kinh điển kể về tình bạn giữa cô bé Wilbur – một chú lợn con nhút nhát – và Charlotte – một con nhện thông minh, tinh tế. Ngôn ngữ trong truyện đơn giản, dễ theo dõi, rất thích hợp cho người học muốn cải thiện khả năng đọc hiểu tiếng Anh cơ bản và học thêm nhiều từ vựng mô tả tình cảm, môi trường nông thôn, và bài học đạo đức nhẹ nhàng.

The Little Prince – Antoine de Saint-Exupéry

Dù được phân loại là truyện thiếu nhi, “The Little Prince” là tác phẩm mang tính triết lý sâu sắc. Câu chuyện kể về một hoàng tử nhỏ du hành qua các hành tinh và học được nhiều bài học về tình yêu, cô đơn và cuộc sống. Câu từ ngắn gọn, văn phong nhẹ nhàng, phù hợp với người học muốn rèn luyện khả năng đọc kết hợp với suy ngẫm bằng tiếng Anh.

Diary of a Wimpy Kid – Jeff Kinney

Đây là lựa chọn tuyệt vời cho người học yêu thích phong cách truyện tranh hiện đại, hài hước. Truyện được kể qua góc nhìn của một cậu học sinh trung học tên Greg Heffley với nhiều tình huống dở khóc dở cười trong đời sống học đường. Ngôn ngữ thân thiện, hội thoại sinh động, kèm hình minh họa giúp người đọc dễ hiểu và giải trí khi học tiếng Anh.

Atomic Habits – James Clear

Nếu người học đang tìm kiếm một cuốn sách truyền cảm hứng để phát triển bản thân và xây dựng thói quen tích cực, “Atomic Habits” là lựa chọn hoàn hảo. Nội dung tập trung vào cách thay đổi thói quen hàng ngày để đạt được thành công lớn, được viết bằng ngôn ngữ rõ ràng, đơn giản, dễ hiểu – rất phù hợp với người học muốn luyện đọc sách self-help bằng tiếng Anh.

Wonder – R. J. Palacio

Câu chuyện cảm động về Auggie, một cậu bé có gương mặt khác thường, lần đầu tiên đi học tại một trường công lập. Cuốn sách khám phá chủ đề đồng cảm, lòng tốt và sự chấp nhận bản thân, với giọng kể nhẹ nhàng và nhiều đoạn hội thoại thực tế. “Wonder” là lựa chọn phù hợp cho người học muốn luyện đọc thông qua nội dung nhân văn và giàu cảm xúc.

The Alchemist – Paulo Coelho

Một cuốn tiểu thuyết mang màu sắc huyền thoại kể về hành trình theo đuổi “giấc mơ cá nhân” của chàng chăn cừu Santiago. Dù có ý nghĩa sâu xa, cuốn sách lại sử dụng ngôn ngữ đơn giản, câu cú ngắn gọn và nhiều đoạn hội thoại, giúp người học tiếp cận dễ dàng. “The Alchemist” không chỉ giúp luyện đọc tiếng Anh mà còn truyền cảm hứng sống và theo đuổi đam mê.

Xem thêm: 

• Sách luyện đọc tiếng Anh phù hợp cho người học theo trình độ

• Phương pháp đọc hiểu dạng bài đọc Paired Passage trong SAT Reading

• So sánh phương pháp đọc mở rộng và đọc chuyên sâu trong học tiếng Anh

• Chiến lược đọc dự đoán dành cho học viên trình độ tiền trung cấp (Pre-Intermediate) khi đọc các đoạn văn IELTS

• Mối liên hệ giữa việc đọc trong ngôn ngữ mẹ đẻ và hiệu quả đọc hiểu trong ngôn ngứ thứ hai

Tổng kết

Nói tóm lại, các cách đọc sách hiệu quả nhất không chỉ là đọc nhanh hay đọc nhiều, mà là đọc có mục tiêu, có phương pháp, và biết cách áp dụng kiến thức vào thực tế. Từ việc xác định rõ mục đích đọc, lựa chọn phương pháp phù hợp như SQ3R, Skimming – Scanning hay Active Reading, đến việc áp dụng các mẹo cải thiện khả năng tập trung và ghi nhớ, người học hoàn toàn có thể nâng cao chất lượng đọc mỗi ngày.

Nếu người học muốn được đồng hành, hỗ trợ thêm trong hành trình học tiếng Anh thông qua đọc sách, đừng ngần ngại tham gia ZIM Forum – Cộng đồng học viên tiếng Anh. Tại đây, người học có thể chia sẻ kinh nghiệm, đặt câu hỏi, và nhận sự hướng dẫn trực tiếp từ các giáo viên cũng như các học viên khác có cùng mục tiêu.