Unit 1: Tổng quan và nền tảng lý thuyết về nghe hiểu VSTEP Listening (Phần 2)

Trong phần trước, chúng ta đã tìm hiểu về tổng quan và nền tảng lý thuyết của kỹ năng nghe hiểu trong bài thi VSTEP Listening. Tiếp nối nội dung đó, bài viết này sẽ đi sâu vào lý thuyết về nghe hiểu (Listening comprehension), đặc biệt là nghe hiểu dựa trên ngữ cảnh. Kỹ năng này không chỉ giúp người học nắm bắt nội dung của các đoạn hội thoại hay bài giảng mà còn hỗ trợ họ trong việc suy luận, đoán nghĩa và hiểu rõ ý đồ của người nói. Việc phát triển kỹ năng nghe hiểu một cách có hệ thống sẽ giúp người học cải thiện khả năng giao tiếp và nâng cao kết quả trong bài thi VSTEP Listening.

Lý thuyết về Nghe hiểu (Listening comprehension in context)

Giới thiệu

Nghe hiểu dựa trên ngữ cảnh là một kỹ năng cơ bản nhưng rất quan trọng trong việc học một ngôn ngữ mới, đặc biệt là tiếng Anh. Kỹ năng này liên quan đến khả năng hiểu ngôn ngữ nói trong nhiều bối cảnh khác nhau và có ảnh hưởng lớn đến khả năng giao tiếp và học tập. Việc hiểu ngôn ngữ nói không chỉ đòi hỏi nhận diện âm thanh mà còn phải hiểu ý nghĩa trong các tình huống cụ thể.

Bài viết này sẽ đi sâu vào các thành phần, đặc điểm và tầm quan trọng của kỹ năng nghe hiểu, từ đó cung cấp cho người học cái nhìn tổng quan và sâu sắc về kỹ năng này trong việc học tiếng Anh như ngôn ngữ thứ hai.

Định nghĩa

Nghe hiểu, hay còn gọi là hiểu ngôn ngữ nói, là khả năng nhận diện và giải mã thông tin từ ngôn ngữ nói. Đối với tiếng Anh, kỹ năng này cho phép người học hiểu được các cuộc hội thoại, bài giảng, và các dạng thức ngôn ngữ nói khác. Nghe hiểu không chỉ bao gồm việc nghe các từ và câu mà còn phải hiểu được thông điệp tổng thể và ý nghĩa của chúng trong bối cảnh cụ thể.

Thành phần

Theo Kristin Lems, Leah D. Miller và Tenena M. Soro, các thành phần chính của kỹ năng nghe hiểu bao gồm:

• Khả năng nhận biết âm thanh nói

Đây là khả năng phân biệt âm thanh có ý nghĩa và âm thanh không có ý nghĩa trong ngôn ngữ. Ví dụ, khi nghe một cuộc hội thoại, người học cần phải phân biệt giữa âm thanh của các từ và các âm thanh nền không liên quan, như tiếng ồn hoặc âm thanh môi trường.

Ví dụ, trong một cuộc hội thoại, phân biệt giữa từ “cake” (bánh) và “fake” (giả) trong một câu nói có thể phụ thuộc vào khả năng nhận diện âm thanh chính xác.

• Nhận thức về âm vị (Phonological Awareness)

Đây là khả năng nhận diện và xử lý các âm vị trong ngôn ngữ. Trong tiếng Anh, việc nhận diện âm vị giúp người học phân biệt các từ có âm thanh tương tự nhưng nghĩa khác nhau. Kỹ năng này được mài giũa qua thời gian và giúp người học bắt chước âm thanh và học cách nói.

Ví dụ, sự khác biệt giữa các âm “b” và “p” trong từ “bat” (dơi) và “pat” (vỗ) là ví dụ về nhận thức âm vị, giúp người học phát hiện các từ tương tự nhau nhưng có nghĩa khác nhau.

• Khái niệm về từ (Concept of Word)

Khái niệm về từ là khả năng nhận diện ranh giới giữa các từ trong ngữ cảnh nói. Trong ngôn ngữ nói, các từ có thể nối liền nhau, làm cho việc phân biệt chúng trở nên khó khăn. Khả năng phân biệt ranh giới từ giúp cải thiện khả năng nghe hiểu các đoạn hội thoại nhanh và nối âm. 

Ví dụ, trong câu “I’m going to the store,” việc phân biệt ranh giới giữa các từ “I’m,” “going,” “to,” và “the” là một phần của khái niệm về từ, giúp người học hiểu câu hoàn chỉnh.

• Trọng âm (Stress Patterns)

Trọng âm đề cập đến sự nhấn mạnh của các âm tiết trong từ hoặc nhóm từ. Trọng âm có thể thay đổi ý nghĩa của từ và câu.

Ví dụ, từ “record” khi được nhấn trọng âm ở âm tiết đầu tiên (“REcord”) có nghĩa là danh từ, trong khi khi trọng âm nằm ở âm tiết thứ hai (“reCORD”), từ này trở thành động từ. Việc hiểu trọng âm giúp người học phân biệt giữa các từ và ý nghĩa của chúng.

• Trọng âm trong các cụm từ, mệnh đề và câu

Trong tiếng Anh, các từ mang ý nghĩa chính (content words) như danh từ, động từ, tính từ và trạng từ thường được nhấn mạnh hơn các từ chức năng (function words) như liên từ và giới từ. 

Ví dụ, trong câu “The quick brown fox jumps over the lazy dog,” từ “quick,” “brown,” và “lazy” được nhấn mạnh hơn để làm nổi bật ý nghĩa.

• Ngữ điệu (Intonation Patterns)

Đây là các thay đổi về cao độ của giọng nói trong quá trình nói. Ngữ điệu có thể thay đổi ý nghĩa của câu, đồng thời cũng có thể bị ảnh hưởng bởi các yếu tố như khu vực, phương ngữ, và thái độ của người nói.

Ví dụ, trong câu hỏi “You’re going?” với ngữ điệu tăng dần có thể là một câu hỏi, trong khi câu “You’re going.” với ngữ điệu giảm dần có thể là một câu khẳng định.

Đặc điểm

• Active Listening (Nghe Chủ Động)

Nghe chủ động yêu cầu người học phải tập trung và chú ý liên tục để hiểu lời nói trong ngữ cảnh mới. Nghe chủ động không chỉ là nghe mà còn phải phản ứng và hiểu các chi tiết của thông điệp. 

Ví dụ, trong một cuộc họp, nghe chủ động bao gồm việc ghi chú và phản hồi các điểm chính mà người phát biểu đưa ra.

• Auding

Theo Brown (1950), auding là sự kết hợp giữa lắng nghe tích cực và xử lý thông tin qua hệ thống tinh thần. Điều này bao gồm tất cả các kỹ năng nghe đã được học, kiến thức nền tảng của người nghe, và các yếu tố văn hóa và cảm xúc. 

Ví dụ, trong một bài giảng học thuật, auding bao gồm việc nhận diện thông tin chính và phân tích ý nghĩa trong bối cảnh học thuật.

• Listening for Gist

Kỹ năng này giúp người học nắm bắt thông điệp tổng quát của đoạn nghe mà không cần phải nhớ tất cả các chi tiết. Kỹ năng này giúp người học hiểu nội dung tổng quan mà không bị bỏ lỡ thông tin quan trọng.

Ví dụ, khi nghe một bài giảng dài, người học có thể không nhớ chính xác từng câu nói nhưng có thể nắm bắt được ý chính của bài giảng.

Ứng dụng lý thuyết nghe hiểu vào bài thi VSTEP Listening

Việc áp dụng các lý thuyết về nghe hiểu vào bài thi VSTEP Listening giúp người học nâng cao hiệu quả ôn tập và đạt kết quả tốt hơn trong bài thi. Cụ thể như sau:

• Khả năng nhận biết âm thanh nói

Bài thi VSTEP Listening thường bao gồm các đoạn hội thoại và bài nói chuyện với nhiều giọng điệu và âm thanh khác nhau. Việc nhận diện âm thanh giúp người học phân biệt và hiểu đúng nội dung nghe được, từ đó trả lời chính xác các câu hỏi.

Ví dụ, nếu một đoạn ghi âm có nhiều giọng điệu khác nhau, khả năng nhận biết âm thanh giúp người học hiểu đúng ý nghĩa của từng câu hỏi.

• Nhận thức âm vị

Giúp phân biệt các âm vị cụ thể trong bài thi, giúp nhận diện các từ vựng tương tự và hiểu đúng nội dung. 

Ví dụ, phân biệt giữa “fine” và “vine” có thể ảnh hưởng đến việc hiểu thông tin trong một đoạn hội thoại.

• Khái niệm về từ

Khả năng phân biệt ranh giới từ giúp người học nghe hiểu rõ hơn các đoạn hội thoại trong bài thi, đặc biệt là khi các từ được nói nhanh hoặc nối âm.

Ví dụ, nhận biết rằng “I’m going to” là một cụm từ thay vì ba từ riêng lẻ có thể giúp hiểu đoạn hội thoại nhanh hơn.

• Trọng âm và ngữ điệu

Hiểu trọng âm và ngữ điệu giúp nắm bắt ý chính và thông điệp của đoạn nghe. 

Ví dụ, việc nhận biết từ nào được nhấn mạnh trong một câu có thể giúp xác định thông tin quan trọng mà câu hỏi yêu cầu.

• Nghe chủ động

Kỹ năng này giúp người học tập trung hơn khi làm bài thi, lắng nghe cẩn thận từng chi tiết và tránh bỏ sót thông tin quan trọng. Điều này cải thiện khả năng trả lời chính xác hơn các câu hỏi trong bài thi.

• Listening for Gist

Kỹ năng này giúp người học nắm bắt ý chính của đoạn nghe, điều này đặc biệt hữu ích trong các phần thi yêu cầu hiểu tổng quát nội dung như các bài giảng hoặc bài nói chuyện dài.

Xme thêm: Đề thi VSTEP B1, B2, C1 (Sample Test) có đáp án chi tiết

Tổng kết

Nghe hiểu là một kỹ năng đa diện rất quan trọng đối với người học ngôn ngữ. Nó đòi hỏi phải nhận biết và giải thích các yếu tố ngôn ngữ và bối cảnh khác nhau. Nghe hiểu hiệu quả nâng cao trình độ ngôn ngữ tổng thể, cho phép người học giao tiếp hiệu quả và tự tin hơn. Hiểu và phát triển kỹ năng này có thể cải thiện đáng kể trải nghiệm và kết quả học tập của người học tiếng Anh.

Thí sinh mong muốn nâng cao kỹ năng tiếng Anh và chinh phục kỳ thi VSTEP sẽ tìm thấy giải pháp toàn diện tại khóa học VSTEP của ZIM Academy. Với chương trình đào tạo chuyên sâu từ cấp độ A1 đến C1, khóa học giúp thí sinh phát triển toàn diện 4 kỹ năng ngôn ngữ và chiến lược làm bài thi. Liên hệ Hotline 1900-2833 (nhánh số 1) để được tư vấn chi tiết về chương trình học.